درختانی که سیل مرکزی را از نفس انداخت

 آوا صادق|‌ اراک- خبرنگار:


یکی از عواملی که می‌تواند مانع از وقوع سیلاب‌های شدید و ویرانگر در شهرها شود، و ایجاد سازه‌های آبخیز‌داری است. به اعتقاد کارشناسان سازه‌های آبخیزداری با توجه به خشکسالی‌های یک دهه اخیر در کشور به نوعی نادیده گرفته می‌شد و همین موضوع باعث شد تا با اولین موج بارندگی شدید، سیل ویرانگر به داخل شهرها نفوذ پیدا کند. 

این در حالی است که استان مرکزی نیز شاهد بارش‌‌های بهاره شدید بود، اما همان‌طور که معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مرکزی می‌گوید: «سازه‌های آبخیز‌داری با کنترل قدرت تخریبی 40 میلیون متر مکعب رواناب و جنگل‌کاری دشت‌های اطراف‌ از بروز سیلاب جلوگیری کرد و باعث خسارت بیشتر به شهرهای استان نشد. طی بارش‌های شدید همه بندها و پروژه‌های بندهای خاکی، سنگ و ملات و گابیون‌بندی استان پرآب و سرریز کردند، اما مانع از سیلاب شدید و خسارت به شهرها و روستاها شدند». 

بی‌تردید جنگل‌کاری یکی از عوامل موثر در مقابل سیلاب و کاهش آلودگی‌های هواست که این موضوع باید با توجه به شرایط ویژه استان مرکزی و شهر اراک از سوی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی با جدیت پیگیری شود.


نقش جنگل‌کاری در سلامت محیط زیست

یک کارشناس منابع طبیعی در رابطه با اهمیت و خصوصیات جنگل‌کاری می‌گوید: مهم‌ترین ویژگی‌های احداث مناطق جنگل‌کاری، «گیاه‌پالایی» است. در فناوری استفاده از گیاهان با عنوان «گیاه پالایی»، از گیاهان سبز و ارتباط آنها با میکروارگانیسم‌های خاک برای کاهش آلودگی خاک و آب‌های زیرزمینی استفاده می‌شود. این فناوری می‌تواند برای رفع هر 2 نوع آلاینده خاک یعنی آلاینده معدنی و آلی به کار رود که البته در کاهش آلودگی هوای مناطق جنگل‌کاری نیز اثرگذار است.

«یونس یوسفی» بیان می‌کند: همچنین جنگل‌کاری بر جذب رواناب‌های سطحی و بالا رفتن سطح آب‌های زیرزمینی مناطق جنگل‌کاری، کاهش فرسایش آبی و بادی از طریق کنترل عوامل اصلی فرسایش دهنده محیطی، حفظ و بهبود خاک و تثبیت آن در اراضی شیب‌دار اثرگذاری بسیار زیادی دارد.

این کارشناس منابع طبیعی اظهار می‌کند: فراهم کردن بستر جنگلی به منظور بهبود شرایط محیطی و زمینه‌سازی استقرار گونه‌های درختی به صورت طبیعی و از طریق زادآوری طبیعی، برنامه‌ریزی به منظور ایجاد گونه‌های جنگلی و مدیریت روند تحول آن با رویکرد استقرار گونه‌های سایه‌پسند در بلندمدت و پایداری عرصه، حفاظت و حمایت از گونه‌های جانوری عرصه و ایجاد مأمن و پناه برای استقرار آنها از دیگر ویژگی‌های جنگل‌کاری است.


۱۲۰۰ هکتار ذخیره‌گاه جنگلی در استان 

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی نیز می‌گوید: برخی از عرصه‌های جنگلی استان به دلیل اهمیت اکولوژیکی که دارند، در قالب ذخیره‌گاه جنگلی تحت مدیریت قرار گرفته که در این راستا بیش از ۱۲۰۰ هکتار ذخیره‌گاه جنگلی در استان مدیریت می‌شود. خوشبختانه این جنگل‌ها در کنار سازه‌های آبخیزداری از ویرانی‌های سیل در استان جلوگیری کرد.

«عبدالحسین محمدی» به طرح‌های محوری و اساسی منابع طبیعی استان اشاره و بیان می‌کند: طرح تفکیک انفال و حفاظت از اراضی ملی، بهبود و اصلاح مراتع، طرح ملی نهضت سبز و جنگل‌کاری، طرح آبخیزداری، پیشگیری و مهار سیلاب و اقدام ملی مقابله با بیابان‌زایی از جمله طرح‌های منابع طبیعی به شمار می‌روند.

وی ادامه می‌دهد: برخی از عرصه‌های جنگلی استان به دلیل اهمیت اکولوژیکی که دارند در قالب ذخیره‌گاه جنگلی تحت مدیریت قرار گرفته است که از جمله آنها می‌توان به 210 هکتار ذخیره‌گاه جنگلی بلوط در شازند، 75 هکتار ذخیره‌گاه جنگلی سماق در شازند، 20 هکتار ذخیره‌گاه جنگلی بنه در تفرش، 287 هکتار ذخیره‌گاه جنگلی بنه در خمین و 700 هکتار ذخیره‌گاه جنگلی بادامک در محلات اشاره کرد.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی به چالش‌های پیش روی منابع طبیعی استان اشاره و اظهار می‌کند: فرسایش خاک، سیل، فرونشست زمین، دام مازاد بر ظرفیت و خارج از فصل، آتش‌سوزی، تغییر کاربری و تخریب عرصه‌های منابع طبیعی و بهره‌برداری غیراصولی از عرصه‌های منابع طبیعی از جمله این چالش‌ها است.

محمدی با اشاره به نابودی پوشش گیاهی، جنگل‌ها و... در سیل اخیر، اظهار می‌کند: حفظ و حراست از پوشش گیاهی در منابع طبیعی اهمیت بسیاری دارد، به‌طوری که حدود 99 درصد از سیل‌ها در اثر از بین رفتن پوشش گیاهی به وجود می‌آید. بدون تردید اگر جنگل‌های اطراف شهر نبودند، میزان خسارت به شهرهای استان بیشتر از ‌هزار میلیارد تومان بود. 

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی به اهمیت آبخیزداری اشاره می‌کند و می‌گوید: آب حاصل از بارندگی خاک را در مسیر خود می‌شوید و با خود می‌برد که این موضوع باعث فرسایش خاک می‌شود. از طرف دیگر سرعت گرفتن آب در مسیر علاوه بر امکان ایجاد سیل، مانع جذب آب در سفره‌های آب زیرزمینی خواهد شد.

محمدی بیان می‌کند: آبخیزداری طراحی و مدیریت حوزه آبخیز به منظور حفظ منابع آبی و خاک است که می‌تواند همه آب‌های سطحی را در یک نقطه مورد نظر جمع‌آوری کند و علاوه بر ذخیره آب‌های سطحی از وقوع سیل نیز جلوگیری کند.

وی ادامه می‌دهد: با کاشت انواع گیاهان، درختچه، درخت و بذر در مسیر رواناب‌ها می‌توانیم سرعت جریان آب را کاهش و سبب نفوذ آن در خاک شویم. همچنین در عملیات بیومکانیکی آبخیزداری سازه‌های سنگی، فلزی، خاکی و بتونی ایجاد و جریان آب کاهش و سیلاب مهار می‌شود. جلوگیری از اتلاف منابع آبی، بهینه‌سازی مصرف آب در حوزه کشاورزی، جلوگیری از چرای بی‌رویه و نامناسب در مراتع از برنامه‌های منابع طبیعی استان است و در صورتی که آبخیزداری مدیریت نشود آب کم و طبیعت خشک می‌شود و گرد و غبار آسمان را می‌پوشاند و آلودگی ایجاد می‌شود.