یادداشت
فرماندهی واحد، شاه کلید کمک‌رسانی مؤثر به مردم
غلامرضا ظریفیان_جامعه‌شناس
وقوع سیل در بخش گسترده‌ای از کشورمان ابعاد مختلف و پیچیده‌ای دارد به این دلیل که شاید بتوان گفت این حادثه در 100 سال اخیر در کشورمان بی‌سابقه بوده و شدت بارندگی‌ها به حدی بوده است که ما شاهد این حادثه هستیم، البته اگر مثلا لایروبی رودخانه‌ها صورت می‌گرفت یا ساخت و سازها در بستر رودخانه‌ها انجام نمی‌شد با وقوع سیل شاهد خسارات کمتری می‌بودیم. زمانی که حادثه‌ای با این ابعاد گسترده اتفاق می‌افتد که چندین استان را درگیر کرده متأسفانه شاهد بروز مشکلاتی در عرصه‌های مدیریتی، خدمات رسانی، اطلاع‌رسانی، بهداشت روانی و حتی افکار عمومی هستیم.
باید به این مسئله دقت کنیم که ابعاد مسئله‌ای که چند استان سیل‌زده کشور را درگیر کرده، بسیار گسترده است و بخشی از آنچه در صدا و سیما و رسانه‌ها به آن پرداخته می‌شود به‌گونه‌ای است که مردم زیاد نگران نشوند و ممکن است برخی سیاست‌ها بر این باشد که نخواهند ابعاد گسترده حادثه را دقیق‌تر به اطلاع مردم برسانند تا بتوانند آرامش را در جامعه حفظ کنند؛ اما همین موضوع باعث شده که ابعاد حادثه دیده نشود و یا خدمات‌رسانی‌ها و امدادرسانی‌ها در مواقعی زیر سؤال برود یا نادیده گرفته شوند.
مسئله بعدی این است که براساس قانون باید در چنین شرایطی یک فرماندهی واحد وجود داشته باشد، دولت باید مسئولیت اصلی فرماندهی ستاد حوادث غیرمترقبه را به‌عهده داشته باشد و همه اجزای خدمات‌رسانی باید در خدمت ستاد فرماندهی باشند. اگر فرماندهی واحد انجام نشود و دستگاه‌های مختلف در یک مجموعه واحد اقدام به رفع مشکلات و خدمات‌رسانی نکنند این زحمات آنگونه که واقعیت دارد منعکس و اطلاع‌رسانی نمی‌شود و ناهماهنگی‌هایی که مشاهده می‌شود یکی از عوامل عدم‌اطمینان‌بخشی به مردم آسیب دیده و بروز خشم می‌شود، این در حالی است که مردم از نظر روحی و روانی باید احساس کنند که یک فرماندهی واحد برای اعمال سیاست‌ها و اقدامات کمک‌رسانی وجود دارد.
نکته دیگری که باید به آن توجه کنیم این است که به‌رغم برخی پرخاشگری‌هایی که نسبت به برخی از مسئولان رخ داد، اما مردم که در سیل آسیب دیده‌اند در بسیاری از جاها حداکثر همراهی را با امداد‌رسان‌ها داشتند و حتی همان اعتراض‌هایی هم که انجام شد به حق بوده چرا که مردمی که به یکباره تمام زندگی خود را از دست می‌دهند شرایط سختی را تحمل می‌کنند و در لحظه واکنش‌هایی را نشان می‌دهند که بسیار دیده شده در شرایط مشابه در آینده نسبت به منطقی نبودن واکنش خود معترف شده‌اند. البته در مقابل برخی از ویدئوها که نشان‌دهنده عصبانیت مردم در مناطق سیل‌زده هستند؛ شاهد این هم هستیم که هزاران انسان آسیب‌دیده در اثر سیل صبوری کرده و در این مصیبت ضمن تحمل سختی‌ها با امدادگرها و مسئولان همراهی بسیار دارند اما متأسفانه نکات منفی معمولا وسیع‌تر دیده می‌شود.
به اعتقاد من منعکس کردن همین صبوری مردم می‌تواند التیامی بر آسیب‌های دیگر هموطنان باشد چرا که آستانه تحمل هر فرد با دیگری متفاوت است و وقتی هموطنی که شرایط سختی را به‌دلیل سیل تحمل می‌کند با فردی شبیه خود روبه‌رو می‌شود که به بازگشت دوباره به زندگی امید دارد و می‌خواهد با همراهی امدادرسانان چالش‌هایش را حل کند، از او درس و آرامش می‌گیرد. البته نکته مهم دیگری هم وجود دارد و این است که مسئولان به‌خصوص مدیران حاضر در مناطق آسیب‌دیده همچون استانداران با وجود خستگی بسیار و به‌رغم همه سختی‌های کار باید آستانه تحمل خود را بالا ببرند و به حفظ آرامش آسیب‌دیدگان در شرایط سخت و بحرانی کمک کرده و این موضوع را تقویت کنند. یکی از مسائل دیگری که نباید از آن غافل شویم این است که هنگام بروز چنین حوادثی در تمام دنیا افکار عمومی بین‌المللی برای التیام دادن به جامعه مصیبت‌دیده وارد عمل می‌شوند اما متأسفانه به‌دلیل مشکلات سیاسی ایجاد شده برای کشورمان نه‌تنها شاهد این موضوع نبودیم که برخی از رسانه‌های پر بازدید همچون بی‌بی‌سی و... تلاش کردند تا تلاش‌ها و همدلی‌های مردم، دولت، هلال احمر و نیروهای نظامی و... را نادیده گرفته و با سوءاستفاده از شرایط به‌دنبال تسویه حساب با حاکمیت باشند و با دروغ‌پراکنی‌ها و شایعه‌سازی‌‌های خود روی زخم مردم آسیب دیده، نمک پاشیدند. به‌نظرم در این مواقع روشنفکران و رسانه‌ها صرف‌نظر از گرایش‌های سیاسی باید کمک کنند تا مردم بتوانند با کمترین آسیب روحی و روانی از این اتفاق تلخ عبور کنند. این در حالی است که در این مواقع همانند تحریم‌هایی که بر کشورمان اعمال شد نه دولت‌ها و حاکمیت که این مردم هستند که رنج اصلی را می‌برند به همین دلیل در این شرایط پیچیده اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی روانشناسان و مشاوران مجرب باید فعال‌تر از قبل بوده و به مردم کمک کنند که چگونه در این شرایط بتوانند از اطمینان و مهارت بیشتری برای مقابله با مشکلات برخوردار شوند. دانشگاهیان نیز باید تمام قد به میدان بیایند و به جامعه اطمینان بدهند که در کنار مردم هستند و مردم هم باید به هر شکلی که شده در کنار هم باشند و این اطمینان را به آسیب‌دیده‌ها بدهند که همه به کمک آنها خواهند آمد و سیل‌زده‌ها را فراموش نخواهند کرد تا زمانی که مردم به شرایط عادی زندگی خود در این مناطق برگردند.
