عبورحداکثری کاربران ایرانی از فیلترینگ

 این روزها بازگشت ارگان‌ها و سازمان‌ها ازجمله خبرگزاری صدا و سیما به پیام‌رسان فیلتر شده تلگرام جنجالی بوده است. درحالی‌که تا چند وقت دیگر فیلترینگ تلگرام یک‌ساله می‌شود بررسی آمارهای رشد استفاده کاربران ایرانی از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های فیلترشده نشان می‌دهد که بین ۷۰ تا ۸۰ درصد کاربران اینترنت در کشور به نوعی در حال دور زدن فیلترینگ برای دسترسی به پلتفرم‌های مدنظر خود هستند. یک گزارش جهانی نشان می‌دهد که در طول یک سال گذشته بیشتر از ۷میلیون نفر از ایرانی‌ها به شبکه‌های اجتماعی جهانی که اکثر آنها به جز اینستاگرام فیلتر هستند اضافه شده‌اند که ایران را از این لحاظ در میان ۱۰کشور دارای بیشترین رشد جهانی قرار می‌دهد. براساس گزارش «دیجیتال۲۰۱۹» که توسط مؤسسات
We Are Social و Hootsuite تهیه شده، ایران از لحاظ رشد مطلق در شبکه‌های اجتماعی رتبه ششم دنیا را در اختیار دارد. در این گزارش هم قید شده که با وجود فیلترینگ، تلگرام همچنان محبوب‌ترین پیام‌رسان در ایران به‌حساب می‌آید.  تلگرام در دسته شبکه‌های اجتماعی قرار نمی‌گیرد و آمار و ارقام این گزارش جهانی نشان می‌دهد که حداقل ۴۷میلیون ایرانی در شبکه‌های اجتماعی جهانی عضو هستند.


عبور برای پلتفرم‌های جهانی
در ایران علاوه بر تلگرام همه شبکه‌های اجتماعی جهانی دیگر به‌ غیر از اینستاگرام فیلتر هستند. اگر مجموعه تلگرام و شبکه‌های اجتماعی مسدود شده در ایران ازجمله توییتر، پین‌ترست، فیسبوک را درنظر بگیرید متوجه عمق ماجرا می‌شوید. تلگرام قبل از فیلترینگ در ایران بیشتر از ۴۵میلیون کاربر داشت. نتایج نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران که به سفارش مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری صورت گرفته نشان می‌دهد که ۸۰ درصد کاربران تلگرام با وجود فیلترینگ در این پیام‌رسان باقی‌مانده‌اند. باقی ماندن و استفاده از تلگرام هم‌اکنون به‌معنای دور زدن فیلترینگ به روش‌های مختلف ازجمله نصب فیلترشکن یا نصب پوسته‌های این پیام‌رسان است. به‌عبارت دیگر اکثر جمعیت کاربران اینترنت در کشور برای دسترسی و عضویت در این شبکه‌ها مشغول دور زدن فیلترینگ به اشکال مختلف ازجمله استفاده از فیلترشکن‌ها هستند؛ به‌ویژه بعد از فیلترینگ تلگرام دیگر کمتر گوشی موبایلی را در کشور می‌توان دید که روی آن حداقل یکی از ابزارهای دور زدن فیلترینگ نصب نباشد.
براساس آمار ۶۰ میلیون کاربر تلفن‌های هوشمند می‌توان تخمین زد که به‌صورت حداقلی ۶۰ درصد کاربران اینترنت پرسرعت موبایل به‌نوعی در حال دور زدن فیلترینگ فقط برای دسترسی به تلگرام هستند. تخمین زده می‌شود که مجموع تلگرام و شبکه‌های اجتماعی آمار کاربران ایرانی را که فیلترینگ را دور می‌زنند به رقمی بین ۷۰ تا ۸۰ درصد می‌رساند.

حتی بیشتر از ۸۰ درصد
چندی پیش محمدمهدی تندگویان، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرد: «تقریبا هیچ ایرانی نیست که تلفن همراه هوشمند داشته باشد اما روی تلفن همراهش فیلترشکن نصب نکرده باشد. تصمیم‌گیران تنها کاری که کرده‌اند این بوده که حالا تقریبا تمام کاربران ایرانی فضای مجازی یک فیلترشکن هم دارند.» اگر حرف این مقام دولتی را ملاک بگیرید به‌صورت حدودی ۶۰میلیون ایرانی در حال استفاده از فیلترشکن هستند. این به‌معنای آن است که ۸۳درصد کاربران اینترنت در کشور یا حدود ۷۵درصد جمعیت کشور در حال دور زدن فیلترینگ هستند. آن‌طور که رگولاتوری ایران آمار داده، امسال 72میلیون و 941هزار کاربر اینترنت پهن‌باند در کشور فعال هستند که از آن تعداد حدود 60میلیون نفر به اینترنت پرسرعت موبایل (3G و 4G)‌ دسترسی دارند. از آنجایی که برای استفاده از این اینترنت، کاربر باید تلفن همراه هوشمند در اختیار داشته باشد، می‌توان حدس زد که تعداد قابل‌توجهی از این افراد روی تلفن‌های همراه‌شان از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. آمارهای دولتی در این رابطه وجود ندارد. اما سال‌ها پیش در گزارشی که وزارت ورزش و جوانان در سال۸۳ منتشر کرده بود اعلام شد که دست‌کم 70درصد جوانان ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند. این در حالی است که میزان کاربران اینترنت و همچنین شدت فیلترینگ در آن زمان به هیچ عنوان قابل مقایسه با امروز نیست. به همین‌خاطر تخمین دور زدن فیلترینگ توسط ۸۰ درصد کاربران ایرانی اینترنت به‌نظر دور از واقعیت به‌نظر نمی‌رسد. محمدجواد آذری‌جهرمی مدتی پیش گفته بود: 42 تا 45میلیون کاربر شبکه‌های اجتماعی در کشور فعال هستند که آمار جهانی ۴۷میلیون نفر را تأیید می‌کند. از آن‌جایی که تقریبا تمام شبکه‌های اجتماعی جهانی (به جز اینستاگرام)‌در ایران فیلتر هستند، با تقریب خوبی می‌توان ادعا کرد که تقریبا اکثر این افراد در تلفن‌های همراه‌شان از فیلترشکن استفاده می‌کنند. اگر همین آمار را هم درنظر بگیرید می‌توان باز هم تخمین زد که از میان کسانی که به اینترنت پرسرعت دسترسی دارند حدود ۷۰درصد در حال دور زدن فیلترینگ هستند.


مکث
بازار پررونق فیلترشکن‌ها

گفت‌وگوی همشهری با یکی از مقام‌های آگاه فعال در حوزه صنعت موبایل و اینترنت نشان می‌دهد، اینکه گفته شود از هر 8 کاربر، یک نفر از فیلترشکن‌های غیررایگان استفاده می‌کند، دور از ذهن نیست و تخمین درستی به‌حساب می‌آید. با این حساب، اگر تعداد کاربران موبایلی دارای فیلترشکن را در پایین‌ترین حد آن یعنی 40میلیون نفر در نظر بگیریم، می‌توان گفت دست‌کم و در یک تخمین حداقلی 5میلیون کاربر از فیلترشکن‌های پولی و غیررایگان استفاده می‌کنند. از طرف دیگر، بررسی‌های همشهری از فروشندگان وی‌پی‌ان در کشور نشان می‌دهد، هزینه‌ اشتراک ماهانه نرم‌افزارهای ضدفیلتر اینترنت بین 5 تا 18هزار تومان برای هر ماه بود. اگر قیمت متوسط هر‌ ماه اشتراک فیلترشکن را فقط 10هزار تومان در نظر بگیریم، گردش مالی ماهانه فروش فیلترشکن در ایران به‌دست می‌آید که برابر با 50میلیارد تومان در‌ ماه یا به‌عبارت دیگر سالانه ۶۰۰میلیارد تومان است.