پیام‌های انتخاباتی برای اردوغان و حزبش

در منطقه‌ای که بخش قابل توجهی از کشورهای آن همچنان گرفتار نظام‌های سلطنتی استبدادی، جمهوری‌های عربی دیکتاتوری و یا بحران‌های نظامی داخلی هستند، ترکیه بار دیگر دمکراسی خود را برای جهانیان به نمایش گذاشت. انتخابات 11فروردین ترکیه اگرچه مربوط به شوراهای شهری و استانی و شهرداری‌های این کشور بود، اما با مشارکت 85درصدی مردم و رقابت بی‌سابقه احزاب به نمایشی باشکوه از تجربه دمکراسی در منطقه خاورمیانه تبدیل شد. این در حالی است که انتخابات 11فروردین، آخرین انتخابات ترکیه تا سال2023 به شمار می‌رود؛ سالی که قرار است به‌طور همزمان انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی و البته جشن صدمین سالگرد تاسیس جمهوری نوین ترکیه برگزار شود. با وجود آنکه وزارت کشور ترکیه از همه طرف‌های داخلی و خارجی درخواست کرده تا زمان اعلام رسمی نتایج و شمارش تمامی آرا (21فروردین) از هرگونه موضع‌گیری نسبت به نتایج خودداری کنند اما به‌نظر می‌رسد با توجه به حساسیت این انتخابات، درخواست وزارت کشور چندان مورد عنایت قرار نگرفته است؛ به‌گونه‌ای که از همان ساعات اولیه بعد از انتشار نتایج اولیه آرا، طرفداران 2 حزب عدالت و توسعه و جمهوری خلق، جشن‌های خیابانی خود را در مناطق مختلفی آغاز کرده‌اند.

پیش‌زمینه انتخابات
انتخابات شوراها و شهرداری‌های ترکیه در حالی برگزار شد که اقتصاد این کشور در ماه‌های منتهی به انتخابات شاهد بحران‌های کم سابقه‌ای بود، از تورم 20درصدی گرفته تا بی‌ثباتی شدید نرخ ارز، رکود و همچنین افزایش نرخ بیکاری. به گزارش شبکه الجزیره، این شدیدترین بحران اقتصادی ترکیه از سال2008 به شمار می‌رود؛ زمانی که بازارهای داخلی ترکیه نیز به‌تبع اقتصاد جهانی دچار بحران شده بود. مخالفان حزب حاکم، به‌طور ویژه نمایندگان حزب جمهوری خلق بخش عمده‌ای از این بحران‌ها را به سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی اردوغان نسبت می‌دهند. در مقابل اما حامیان رئیس‌جمهور ترکیه از توطئه‌ای جهانی علیه حزب اسلامگرای این کشور سخن می‌گویند؛ توطئه‌ای که به نوشته روزنامه ینی شفق، با محوریت آمریکا، اسرائیل، عربستان و امارات طراحی شده است. تمام این‌ها در حالی است که فشارهای آشکار آمریکا علیه ترکیه حتی در روزهای بعد از انتخابات هم ادامه داشته است. برای مثال مایک پنس، معاون اول رئیس‌جمهور آمریکا روز جمعه و به فاصله کمی بعد از تهدیدهای پمپئو علیه ترکیه با اشاره به پافشاری اردوغان بر خرید سامانه پدافندی S-400 روسی در توییتر خود نوشت: ترکیه باید انتخاب کند که آیا می‌خواهد شریکی حساس در موفق‌ترین اتحاد نظامی تاریخ (پیمان ناتو) باقی بماند یا قصد دارد با اتخاذ چنین تصمیمات بی‌ملاحظه‌ای که سبب بروز اخلال در اتحاد می‌شود، امنیت همکاری را به مخاطره بیندازد. تداوم این تهدیدهای سیاسی و رسانه‌ای طی ماه‌های گذشته تأثیر قابل‌توجهی بر سقوط ارزش لیر در برابر دلار داشته است.

نتایج حیرت‌انگیز؛ از پیشروی ائتلاف ملت در کلانشهرها تا شکست جمهوری خلق‌ها
اگرچه بسیاری از رسانه‌های جهان از شکست اردوغان و حزب او در انتخابات سخن می‌گویند اما براساس نتایج اعلام شده، حزب عدالت و توسعه به تنهایی 45درصد آرا مردمی را از آن خود کرده و در قالب ائتلاف جمهور (به همراه حزب جنبش مردمی) با کسب بیش از 51درصد آرا پیروز انتخابات به شمار می‌رود. در مقابل اما حزب جمهوری خلق به‌عنوان رقیب سنتی عدالت و توسعه که طی 20سال گذشته در بهترین حالت موفق به کسب 25درصد آرا شده بود در این انتخابات بیش از 31درصد از آرا را از آن خود کرد. این در حالی است که براساس نتایج فعلی، ائتلاف ملت (متشکل از احزاب جمهوری خلق و نیک) در 4شهر اصلی ترکیه، یعنی آنکارا، استانبول، ازمیر و آنتالیا پیروز شده است. اگرچه ستاد بن‌علی یلدیریم، نامزد عدالت و توسعه برای شهرداری استانبول به نتایج اعلام شده در انتخابات این کلانشهر با اهمیت ترکیه اعتراض کرده است. به‌گفته علی احسان یاووز، معاون رئیس حزب عدالت و توسعه در جریان بازشماری 530صندوق در شمال استانبول، بیش از 11هزار رأی برای بن‌علی یلدیریم ثبت شده است. بسیاری از رسانه‌های ترکیه با تکیه به این آمار پیش‌بینی می‌کنند درصورت تداوم روند بازشماری آرا، حزب عدالت و توسعه این پایگاه تاریخی خود را حفظ کند؛ پایگاهی که نقطه آغاز حرکت رجب طیب اردوغان به سوی رهبری ترکیه به شمار می‌رود و طی 25سال گذشته همواره در اختیار نیروهای اسلامگرا قرار داشته است. از جمله نکات قابل توجه در انتخابات شوراهای ترکیه، کاهش چشمگیر آرای حزب دمکراتیک خلق‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین حزب سیاسی در مناطق کردنشین این کشور بود. براساس نتایج اعلام شده، حزب دمکراتیک خلق‌ها 2شهرداری مهم را در مقابل عدالت و توسعه از دست داده و تنها موفق به کسب آرای لازم برای پیروزی در 8شهر شده است. البته سعید الحاج، کارشناس شبکه TRT ترکیه بخشی از ریشه‌های این شکست را، حضور شهروندان کردی در کلانشهرهایی همچون آنکارا و استانبول برای حمایت از نامزدهای ائتلاف امت عنوان کرده است. با این حال، شبکه الجزیره این دستاورد مهم برای عدالت و توسعه را به توانایی پایگاه‌های محلی این حزب در حوزه خدمات عمومی و جلب نظر شهروندان کرد نسبت داده است.

اردوغان و انتخابات 2023
طی سال‌های اخیر، بسیاری از مخالفان بین‌المللی حزب عدالت و توسعه، از جمهوریخواهان ترکیه گرفته تا برخی سیاستمداران اروپا و البته رهبران کشورهای عربی نسبت به شکل‌گیری نوعی دیکتاتوری در ترکیه هشدار داده‌اند؛ اما به‌نظر می‌رسد برگزاری این انتخابات با مشارکت گسترده مردم و پیروزی‌های مهم احزاب مخالف باری دیگر دست هواداران عدالت و توسعه را برای حمایت از سیاست‌های این حزب پر کرده است. از سوی دیگر، نخستین سخنرانی اردوغان بعد از اعلام نتایج اولیه آرا نشان می‌دهد او و حزبش پیام انتخابات، به‌ویژه در کلانشهرها را درک کرده‌اند. اردوغان در سخنرانی خود ضمن تشکر از تمامی کسانی که رأی داده‌اند گفت: مسئولیت هرگونه نقصان یا شکستی که رخ داده با ماست و آن را جبران خواهیم کرد.
 رئیس‌جمهور ترکیه در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری سال گذشته موفق به کسب 26میلیون رأی شد، درحالی‌که حزب او در انتخابات پارلمانی همان سال تنها 21میلیون رأی به‌دست آورد. بسیاری از محافل سیاسی و رسانه‌ای ترکیه براساس این آمار نتیجه گرفتند محبوبیت اردوغان برای مردم این کشور فراتر از یک حزب سیاسی است؛ حال باید منتظر ماند و دید عدالت و توسعه برای انتخابات سرنوشت‌ساز 2023 چه مسیری را انتخاب خواهد کرد؛ تکیه به محبوبیت ملی اردوغان یا اصلاح اشتباهاتی که منجر به از دست دادن شهرداری‌های بزرگی همچون آنکارا و استانبول شد؟