افزایش جمعیت، تغییر اقلیم، خشکسالی، تجمع صنایع و پتروشیمی‌ها دست به دست هم دادهاند تا در بسیاری از استان‌های کشور از جمله اصفهان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، البرز، خراسان رضوی، اصفهان، ایلام، کرمانشاه، قم، مرکزی و لرستان شاهد آلودگی هوا در بسیاری از روزهای سال باشیم.
به گزارش همشهری، آلودگی در همه شهرها دلیل مشخص ندارد به طوری که منشا تنگی نفس در بسیاری از آنها از جمله ایلام، کرمانشاه، قم و خرم‌آباد یا اهواز و سنندج ریزگردهایی است که یا منشا خارجی دارند و از کشورهای همسایه غربی می‌رسند یا نتیجه خشکی بستر تالاب‌ها هستند که با هر بادی به هوا بلند می‌شوند. حالا که شرایط به گونه‌ای رقم خورده تا ریزگردهای جزء حذف ناشدنی زندگی شهروندان باشند، می‌توان با اجرای اقداماتی تبعات حضور آنها را کاهش داد تا شهرها و آدم‌هایشان کمی نفس بکشند. در این گزارش می‌خوانید که شوراهای شهر برخی از شهرهای آلوده برای کنترل تبعات ریزگردها چه اقداماتی انجام دادهاند.
درختکاری در خرم‌آباد
رستم کوشکی، رئیس کمیسیون محیط زیست شورای شهر خرم‌آباد: خرم‌آباد به علت وجود گرد و غبار یکی از شهرهای آلوده است. این شهر در مسیر عبور ریزگردها و در میان دره قرار دارد و به همین دلیل آلودگی را مدت طولانی‌تری در خود نگه می‌دارد. بر این اساس کاشت درخت و ایجاد فضای سبز می‌تواند این ریزگردها را کنترل کند و کاشت درخت و ایجاد فضای سبز از همین روی در دستور کار شهرداری و شورای شهر خرم‌آباد است. تاکنون در محله پشته حسین‌آباد 6 هکتار، کوی جهادگران تپه شهدا 2 هکتار، کمربند سبز کوی آبشار 5 هزار متر، کریمخان گلدشت 3 هزار متر، ضلع شرقی بهشت رضا (ع) 2 هکتار و جنگل شریعتی یک هکتار درختکاری صورت گرفته است. این رویه در دوره‌های قبلی شورای شهر و در دوره فعلی پیگیری می‌شود و برای اجرای آن سازمان‌های مردم‌نهاد، «ان.جی.او»ها و شهرداری همکاری می‌کنند. البته نباید فراموش کرد یکی از طرح‌هایی که می‌تواند تاثیر بسزایی در کاهش آلودگی ریزگردها داشته باشد، کمربند سبز است که در سال‌های گذشته مورد بی‌توجهی مسئولان قرار گرفت تا جایی که فقدان نظارت موجب شد در مناطق 60 متری شهر خرم‌آباد ساخت و سازها گسترش پیدا کند و عملا طرح توسعه کمربند سبز در خرم‌آباد متوقف شود. با وجود این، طرح دیگری برای کنترل ریزگردها در دستور کار قرار دارد؛ جنگلانه با کمک سازمان‌های مردم‌نهاد و ان.جی.او‌ها در حال انجام است و طی آن درخت در فضاهای بدون استفاده و آزادی که می‌تواند در توسعه و گسترش ریزگردها موثر باشد، کاشته می‌شود.
بام‌های سبز ایلام
حجت حسن‌زاده، عضو شورای شهر ایلام: شهر ایلام جمعیت زیادی ندارد که طرح‌هایی چون کنترل تردد در آن اجرا شود. از سوی دیگر، همه می‌دانیم منشا ریزگردهایی که در ایلام موجب آلودگی می‌شود، منابع خارجی است و به همین دلیل عملا نمی‌توان این پدیده را در شهر حذف کرد. به دلایل گفته شده، تمرکز اصلی شهرداری و شورای شهر ایلام بر افزایش سرانه فضای سبز است تا حداقل با وجود ریزگردها، شهر نفس بکشد و میزان آلودگی آن کاهش یابد. برای رسیدن به این هدف، نشست‌های مختلفی با دوستداران طبیعت انجام شده و با مشارکت آنها طرح‌هایی برای درختکاری در مناطق مختلف شهر در دستور کار است. سرانه فعلی فضای سبز در ایلام 2/3 مترمربع است در حالی که استاندارد کشوری در این زمینه بین 8 تا 12 متر مربع برای هر فرد است. علاوه بر افزایش سرانه فضای سبز در گستره محله‌ها، ساماندهی بوستان‌های شهر از جمله کوثر و جنگلی بلوط در دست اجراست.
یکی از اقدامات مهم شورای شهر و شهرداری ایلام برای کنترل ریزگردها، تشویق شهروندان به ایجاد بام سبز است. به همین دلیل از ابتدای سال آینده به شهروندانی که بام سبز اجرا کنند، در عوارض صدور پروانه تخفیف اعطا خواهد شد. مالکان ساختمان‌ها و املاکی هم که برای نوسازی اقدام می‌کنند، می‌توانند با دریافت مشاوره از کارشناسان حوزه شهرسازی و فضای سبز با عایق‌بندی و ایزوگام پشت بام، به ایجاد فضای سبز اقدام کنند. با برنامه‌های در دستور کار، پیش‌بینی می‌کنیم تا پایان سال آینده شاهد افزایش سرانه فضای سبز تا 6 متر مربع باشیم.
مالچ‌پاشی درکرمانشاه
حجت‌الله موسوی اجاق، عضو شورای اسلامی کرمانشاه: منشا ورود ریزگردها در گذشته خارج از کشور بود و اغلب به عراق، اردن، عربستان و بخشی از سوریه نسبت داده می‌شد، اما اکنون بسته شدن مسیر رودخانه‌ها با ایجاد سد در مکان نامناسب یا سایر تصمیم‌های اشتباه و نادرست در داخل موجب شده ریزگردها شدت یابد و کانون اصلی آنها داخل کشورمان باشد. زمانی باید با دیگر کشورهای همجوار تعامل می‌کردیم تا حجم آلودگی کاهش یابد، اما حالا معضلی ملی است و در سطح ریاست جمهوری و قوای سه گانه و نمایندگان مجلس باید قوانینی وضع شود تا تالاب‌هایی که به دلیل رفتار نادرست انسانی خشک شده‌اند، دوباره احیا شوند یا حداقل جلو پیشروی خشکی گرفته شود.
در گذشته فقط خوزستان و محدوده‌ای از ایلام و قسمت محدودی از کرمانشاه با این معضل مواجه بودند، اما اکنون وسعت این معضل تا تهران، ارومیه و چهارمحال بختیاری هم رفته است و دیگر استان‌ها از این بحران دور نمانده‌‌اند و گمان می‌رود 2 تا 3 سال آینده کل کشور را فرا گیرد.
هرچند کارهای زیادی در سطح شهر برای جلوگیری از پیامد ریزگردها انجام شده است، اما ورود ریزگردها در استان کرمانشاه به صورت بحران درآمده و این وظیفه مسئولان و نمایندگان محلی است که پیگیر مطالبه‌های مردم در سطح ملی باشند. مالچ‌پاشی و بیابان‌زایی، جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز، مقابله با ایجاد سد بی‌مورد یا تخریب سدهای کارشناسی شده بخشی از راهکارهایی است که برای جلوگیری از ریزگردها در کرمانشاه در دستور کار قرار دارد.
جایگزینی ناوگان در اراک
داوود تاجران؛ شهردار اراک: بخش قابل توجهی از آلودگی شهر اراک نتیجه فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی این شهر است. به همین دلیل برنامه‌ریزی شده است در 2 مرحله تا پایان امسال 25 اتوبوس یورو 4 به این ناوگان افزوده شود. 25 دستگاه دیگر هم تا پایان امسال به ناوگان حمل و نقل عمومی اضافه می‌شود. در نتیجه 50 دستگاه اتوبوس فرسوده از ناوگان حمل و نقل عمومی این شهر بیرون می‌رود. با توجه به تردد زیاد موتورسیکلت‌ها در شهر هم قصد داریم با خرید هزار موتور برقی آنها را جایگزین موتورسیکلت‌های قدیمی و آلوده‌کننده هوا کنیم. به همین دلیل به ازای خرید هر موتورسیکلت 2 میلیون یارانه خرید به خریداران و متقاضیان پرداخت خواهد شد. تعیین 12 مسیر دوچرخه سواری در شهر اراک و عرضه هزار دوچرخه سبز به شهروندان از دیگر برنامه‌هایی است که به‌زودی در شهر اجرایی می‌شود. شهرداری اراک با توجه به آلودگی ایرالکو رایزنی‌های لازم را انجام داده و قرار است در جلسه هفته آینده مدیریت شهری با مدیران کارخانه ایرالکو زمینه تعطیلی حدود 70 واحد دیگر آلاینده این کارخانه ایجاد شود تا بخش قابل توجهی از سایه آلودگی صنعتی از سر اراک کم شود. یکی دیگر از موضوعات شهر اراک در حوزه کاهش آلودگی هوا، توسعه فضای سبز شهر است که با ایجاد 300 هکتار جنگل در گردنه سیبک شروع شده و قصد داریم با ایجاد جنگل‌های انبوه از درختان زمستانی و برگدار و ایجاد کمربند سبز به کاهش آلودگی هوا کمک کنیم. ریزگردها مشکل دیگر اراک است. تنها کاری که شهرداری می‌تواند انجام دهد شست‌وشوی درختان در صبحگاه است.
کمربند سبز قم
حسن بختیاری، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر قم: بخشی از آلودگی هوای قم ناشی از ترافیک شهر و موضوعات مرتبط با تردد است. برنامه‌ریزی در این زمینه و مدیریت ترافیک از برنامه‌های در دستور کار ما در این باره است. توسعه زیرساخت‌های شهری یکی از این برنامه‌هاست تا با ایجاد تقاطع‌های غیرهمسطح و تسهیل حرکت خودروها جلو ترافیک گرفته شود. همچنین ایجاد محدودیت‌های ترافیکی در بخش‌هایی از شهر جزو روش‌های کنترل ترافیک است. در قم هم بخش‌هایی از هسته مرکزی شهر را جزو محدوده‌ها تعریف کردیم. کار دیگر ما کنترل و معاینه فنی خودروهاست. در شهر قم 5 هزار تاکسی و تعداد زیادی اتوبوس فعال و شهرداری مکلف است برای کنترل تولید آلودگی از سوی این خودروها پیشقدم باشد. با وجود این، آلودگی هوا 2 محور دارد که بخشی از آن نتیجه ورود ریزگردها و گرد و غبار ناشی از بیابان‌زایی است. در استان قم کانون‌های تولید ریزگردی داریم که 70 درصد موارد بروز آلودگی هوا مربوط به همین کانون‌های داخلی است. ما در محدوده بلافصل شهر کانون‌های تولید ریزگرد را داریم که از زمین‌های کشاورزی و شخم و شیار آن بر می‌خیزد. راه مقابله با این معضل کاشت نهال و بیابان‌زدایی است که البته روند خوبی در استان ندارد. البته شهرداری برنامه‌هایی چون ایجاد کمربند سبز را در دستور کار دارد که می‌تواند به تلطیف هوا کمک کند، زیرا می‌تواند مانع از حرکت ریزگردها شود. در حال حاضر در بخش‌هایی از اطراف شهر این اتفاق افتاده است، اما قم در مسیر باد غربی قرار دارد در حالی که کماکان غرب شهر از نظر کمربند سبز فقیر است.
