برداشتن و نگذاشتن

فرهاد قریب/ زمین‌شناس
نعمات الهی برای استفاده بشر و پیشرفت و تعالی زندگی در اختیار انسان‌ها قرار گرفته است.

اگر به تحولات تاریخی و پیشرفت‌های علمی و اجتماعی نگاهی از سر دقت و توجه شود، خواهیم دید بدون استفاده از ذخایر طبیعی، بسیاری از آنها امکان‌پذیر نبود.

منابع و معادن در زیر و روی زمین ثروت‌های خدادادی هستند؛ دارایی‌ بی‌بدیلی که در صورت بهره‌برداری درست از آنها می‌تواند اشتغال، رفاه و سعادت را به جوامع انسانی هدیه دهد. از همین‌روست که بسیاری از کشورهای پیشرفته با امساک و صرفه‌جویی از این منابع بهره می‌برند و کمتر خام‌فروشی مواد طبیعی و معدنی در این کشورها دیده می‌شود.

مواد معدنی ماده اولیه بسیاری از کالاهای تولیدی به حساب می‌آید و با بهره‌وری و استفاده بجا و درست از آنها صدها کالای مفید تولید می‌شود.

متأسفانه نوعی نگاه سودمحور وجود دارد که منابع طبیعی را کم‌‌ارزش و ارزان به‌حساب می‌آورد و تبدیل آن را به ثروت به هر شکل ممکن، سودآور تلقی می‌کند.

خام‌فروشی و استفاده بی‌رویه از منابع و معادن حاصل چنین نگاه نادرستی است.

اما باید دانست برداشت‌های خارج از ضابطه از منابع و ذخایر طبیعی تنها خطر تمام‌شدن آنها را به‌دنبال ندارد. جای خالی منابع و ذخایر طبیعی نیز دردسرساز است. همه ما خبر فرونشست زمین در دشت‌های ایران را به دلیل کاهش یا تمام‌شدن منابع آب زیرزمینی در این نقاط شنیده‌ایم. فرونشست زمین تنها پیامد طبیعی از این دست نیست. با برداشت بی‌رویه از معادن، قسمت‌هایی از زمین تهی و خالی می‌شوند.

به این ترتیب وقوع زلزله و رانش زمین در چنین نقاطی با احتمال بیشتری مطرح می‌شود.

نکته آخر اینکه اگر‌چه این منابع مفت به دست ما رسیده‌اند، اما برآورد ارزش آنها از عهده ما خارج است و زندگی بشر بدون آنها قابل تصور نیست. بنابراین بشر باید این شعر حکیمانه ادب فارسی را آویزه گوش کند؛
چو برداری از کوه و ننهی به جای
سرانجام کوه اندر آید زپای