برای صلح

اصغر صوفی ـ خبرنگار

نشستی پیرامون «صلح ملی» توسط گروه علمی- تخصصی صلح انجمن جامعه‌شناسی ایران روز سه‌شنبه هفته گذشته (14 اسفند 97) در محل خانه گفتمان شهر برگزار شد که چهره‌های سیاسی و دانشگاهی مانند صادق زیباکلام، الهه کولایی و احمد زیدآبادی در آن حضور داشتند. نگاه هر یک از آنها پیرامون مفهوم صلح ملی و اجتماعی و تجربه‌های معطوف به صلح‌طلبی و صلح‌جویی و شیوه‌های دستیابی به آن متفاوت است که در این گزارش به محورهایی از این دیدگاه‌ها اشاره شده است.

تنزل قدسیت جنگ
صادق زیباکلام از استادان دانشگاه تهران در سخنانی در این همایش، به تجربه اروپا و غرب در دوره پس از جنگ‌های جهانی اول و دوم پرداخت و گفت که پس از این جنگ‌ها که 50 میلیون نفر قربانی به جا گذاشت، سؤالاتی علیه جنگ و قداست و ضرورت جنگ شکل گرفت؛ سؤالاتی مانند اینکه: آیا حکومت‌ها می‌توانند شهروندان را وادار به جنگیدن کنند؟ اگر من به کشتن انسان‌هایی که آنها را نمی‌شناسم، اعتقاد نداشته باشم، می‌توانم بگویم که در جنگ شرکت نمی‌کنم؟
زیباکلام با اشاره به تجربه جنگ‌های جهانی گفت: از این جنگ‌ها هیچ کشوری سربلند بیرون نیامد و آنچه در آن برای کشورها اهمیت داشت رقابت بر سر کشتار و تخریب بیشتر بدون توجه به ارزش‌های انسانی بود. به همین‌خاطر صداها و نهضت‌های ضدجنگ و حامی صلح پس از جنگ‌های جهانی اول و دوم شکل گرفت. به گفته زیباکلام، موضع‌گیری علیه جنگ در این دوره، همانند گذشته ننگ و عار نبود. این ایده که من نمی‌خواهم قربانی سیاست ژنرال‌ها، حکومت‌ها و سیاستمداران باشم در میان شهروندان اروپایی تقویت شد. بنابراین جنگ از یک جایگاه مقدس تنزل کرد. او معتقد است که تجربه اروپا در مورد جنگ، دیر یا زود در ایران هم تکرار خواهد شد و نهضت‌های ضدجنگ و طرفدار صلح در ایران نیز شکل خواهند گرفت.  

صلح‌طلبی از درون خانه‌ها
الهه کولایی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران دیگر سخنران همایش صلح بود. وی با اشاره به چالش‌های امنیتی در خاورمیانه و غرب آسیا گفت: در این مناطق با چالش‌های شکل‌گیری دولت‌های ملی مواجه هستیم و هنوز حاکمیت ملت‌ها بر سرنوشت خود با وجود همه تکاپوهای سیاسی از انقلاب‌های رنگی تا انقلاب‌های عربی تحقق پیدا نکرده است. وی با اشاره به ریشه‌های تاریخی و خانوادگی نابرابری انسان‌ها افزود: ما نمی‌توانیم اعمال خشونت علیه زنان و کودکان در خانه‌ها را نادیده بگیریم و از صلح اجتماعی سخن بگوییم. کولایی با اشاره به آرزوی دیرینه رفع تبعیض و خشونت و ایجاد شرایط برابر در جامعه ما گفت: تغییرات در جامعه انسانی به سادگی اتفاق نمی‌افتند. وی با اشاره به تجربه جامعه اروپایی در ضرورت حاکم شدن «مدارا» گفت: مفهوم مدارا در جامعه ما قدمت چندانی ندارد و زمان زیادی نیست که از کلاس‌های درس بیرون آمده است. او با اشاره به ریاست مرد در خانواده اظهار داشت: باید به ریشه‌های اجتماعی صلح‌طلبی پرداخته شود. کولایی با اشاره به جنگ ایران و عراق به‌عنوان نخستین تجربه از تعامل جمهوری اسلامی ایران با جهان گفت: ما نمی‌توانیم این تجربه‌ها و تصویر دیگران از خود و پیامدهای آن را نادیده بگیریم. وی ضمن اشاره به اهمیت و ضرورت یادگیری مفاهیم صلح‌جویی و صلح‌طلبی و زمانبر بودن این فرایند، تأکید کرد: عملیاتی کردن این مفاهیم مانند بذری است که کاشته شده و همانند انسانی است که باید تربیت شود. به همین شکل، حاکم شدن انسان‌ها بر سرنوشت خود نیازمند برخی مقدمات و آموزش‌هاست و یک‌شبه رخ نخواهد داد. ما نمی‌توانیم خشونتی را که علیه مردم ایران طی سال‌های گذشته به‌طور سیستماتیک و غیرسیستماتیک اعمال شده است، نادیده بگیریم. همینطور ما نمی‌توانیم تلاش‌هایی را که در طول تاریخ از سوی مردم ایران برای ترویج صلح صورت گرفته و پاسخی را که از بیرون کشور دریافت کرده‌اند نادیده بگیریم و نیز نمی‌توانیم نتیجه سیاست‌های ترامپ را نادیده بگیریم.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه صلح‌طلبی را باید از درون خانه‌ها دنبال کرد، گفت: انسان‌هایی که درون خانه محترمانه زندگی می‌کنند و حقوقشان محترم شمرده می‌شود، یاد می‌گیرند که بیرون از خانه و در جامعه نیز چگونه به حقوق دیگران احترام بگذارند. کولایی با اشاره به نقش نهادهای مدنی و اهمیت سمن‌هایی که به صلح باور دارند و ضرورت تقویت آنها، گفت: ما طرفداران جامعه مدنی و مومنین به صلح هیچ زمانی و در هیچ شرایطی حق مأیوس‌شدن نداریم.

نیاز به تصمیم استراتژیک نظام
احمد زیدآبادی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، سخنران دیگر مراسم با موضوع صلح بود. وی با اشاره به بحران‌های متعددی که در کشور وجود دارد، با اشاره به اظهارات کولایی گفت: وضعیت امروز عاجل‌تر و بغرنج‌تر از آن است که برای حل و فصل این مشکلات، بخواهیم بذری بکاریم و از درون خانواده‌ها شروع کنیم. وی با بیان اینکه راه‌حل‌های معجزه‌آسایی نیز وجود ندارد، به تشدید پارامترهای بحران‌ها در سال آتی اشاره کرد و گفت: تجربه مجموعه شکست‌ها، موجب فروپاشی مدارا، انگیزه و امید اجتماعی شده است. در این شرایط ما می‌توانیم زبان ناصحانه در پیش بگیریم و از آشفته‌تر شدن شرایط کنونی جلوگیری کنیم. وی با بیان اینکه همگی فارغ از رویکردهای سیاسی درباره وجود انواع مشکلات و بحران‌ها اذعان و اعتراف دارند، گفت: درباره راه‌حل مشکلات هیچ‌گونه اجماعی در کشور وجود ندارد. هیچ‌گونه امکان تماس و دیالوگی میان 2 جناح سیاسی کشور به‌دلیل نوع نگاهی که به مشکلات و راه‌حل‌ها دارند، وجود ندارد. وی تنها راه‌حل را در تصمیم‌گیری استراتژیک سیستم سیاسی کشور دانست و افزود: نظام با تعویض ریل سیاست‌ورزی در عرصه‌های داخلی و خارجی، می‌تواند به‌منظور حل همه مشکلات منطقه‌ای و بین‌المللی وارد مذاکره شود. در این صورت است که چشم‌اندازی از امید در میان مردم و جامعه ایجاد خواهد شد.


ـ صادق زیباکلام: از تجربه جنگ‌های جهانی هیچ کشوری سربلند بیرون نیامد و آنچه در آن برای کشورها اهمیت داشت رقابت بر سر کشتار و تخریب بیشتر بدون توجه به ارزش‌های انسانی بود
ـ الهه کولایی: ما نمی‌توانیم تلاش‌هایی را که در طول تاریخ از سوی مردم ایران برای ترویج صلح و پاسخی که از بیرون کشور دریافت کرده‌اند  نادیده بگیریم
ـ احمد زیدآبادی: هیچ‌گونه امکان تماس و دیالوگی میان 2 جناح سیاسی کشور به‌دلیل نوع نگاهی که به مشکلات و راه‌حل‌ها دارند، وجود ندارد