والیبال ایران در سراشیبی

والیبال ایران این روزها در تعلیق است؛ به‌دلیل مشکلات مدیریتی تقریبا یک سال را از دست داده و برای شناخت رئیس جدید حداقل باید تا بهار سال آینده صبر کند. جدا از این مسئله اما به‌نظر می‌رسد که مهم‌ترین مشکل، پایان کار نسل طلایی والیبال ایران باشد که بین سال‌های 2011 تا 2016 در مسابقات مختلف از لیگ جهانی والیبال تا المپیک ریو خوش درخشید. این موضوع را می‌توان در افول رتبه والیبال در مسابقات سال‌های بعدی تا امروز دید. جدا از موضوعات فنی اما از نظر اخلاقی نیز والیبال با تغییرات بسیار محسوسی روبه‌رو شده است. اگر در سال‌های پیش در کنار موفقیت والیبال ایران در آسیا و میادین بین‌المللی از آن به‌عنوان یکی از سرمایه‌های اجتماعی ورزش ایران نام برده می‌شد و به همین دلیل در سال‌های اخیر بسیاری جذب این رشته ورزشی شدند، اما امروز آنچه از لیگ برتر والیبال شنیده می‌شود، درگیری و فحاشی و در میان ستاره‌ها تندخویی و اظهارنظر‌های عجیب است. 

در سالی که گذشت، والیبال ایران سال پرشر و شوری را پشت‌سر گذاشت که بخشی از آن به نحوه مدیریت سابق فدراسیون و فضای موجود تیم ملی برمی‌گردد. با این حال آنچه نگران‌کننده است، افول والیبال در سال کسب سهمیه المپیک 2020 و مسابقات جهانی است که می‌تواند باعث توقف روند رو به رشد والیبال شود. این نگرانی اما نه از سوی مقام مسئولی در ایران مثل محمدرضا داورزنی که روزگاری رئیس فدراسیون والیبال بود و حالا معاون ورزشی وزارت ورزش و مدیران فدراسیون که یک ایرانی در آلمان عنوان شده است. کاوه نیرومند مدیرعامل ایرانی-آلمانی باشگاه برلینر ریسایکلینگ والیز، قهرمان والیبال آلمان است. او در گفت‌وگویی با سایت بازار ورزش، تحلیل واقع‌گرایانه و البته نگران‌کننده از آینده والیبال ایران ارائه می‌دهد. از نگاه او « آرام آرام والیبال ایران دارد افت می‎کند...» نیرومند در تحلیل خود معتقد است بخشی از قدرت والیبال ایران به سیستم ولاسکو در تیم ملی ایران برمی‌گردد.

 خولیو ولاسکو، مربی آرژانتینی وقتی به ایران آمد، بازیکنان جوان را وارد تیم ملی کرد و تمرینات مدرن‌تری را به‌ کار گرفت. ایران با ولاسکو در سال ۲۰۱۱ در نخستین تورنمنت مهم خود پس از ۳۲ سال قهرمان والیبال قهرمانی آسیا شد و به جام جهانی 2011 رفت؛ در نخستین شگفتی خود تیم ملی لهستان و تیم ملی صربستان را شکست داد و به مقام نهم دست یافت. ایران برای صعود به المپیک ۲۰۱۲ به ژاپن رفت اما در نهایت با فقط با ۱ امتیاز کمتر از استرالیا از صعود به المپیک لندن بازماند. پس از صعود نخستین‌بار در تاریخ به لیگ جهانی 2013 رفت و صربستان، کوبا و آلمان را شکست داد. بعدها راه ولاسکو ادامه یافت و مربیان دیگر تیم ملی نیز کم‌وبیش راه و روش او را در پیش گرفتند. کاوه نیرومند درباره این دوران و نقش موفقیت ولاسکو می‌گوید: «ولیبال ایران بازیکنان بسیار خوبی دارد. این به دوران حضور ولاسکو برمی‌گردد. کاری که او در والیبال ایران کرد، فوق‌العاده بود. این بازیکنان در لیگ والیبال ایران پول خوبی می‌گیرند، یا بهتر است بگوییم می‌گرفتند؛ بسیار بیشتر از ارقامی که در لیگ آلمان پرداخت می‌شود. حتی بازیکنان خارجی زیادی هم به لیگ ایران می‌رفتند؛ به‌خصوص از کشورهایی مثل صربستان، بلغارستان و غیره. برای همین بازیکنان ایرانی هم می‌گفتند وقتی پول خوبی در ایران می‌گیرند چرا بروند. من خیلی دلم می‌خواست حداقل یک بازیکن ایرانی اینجا بیاورم، ولی ما آن پول‌ها را نمی‌توانستیم پرداخت کنیم. » نکته‌ای که نیرومند به آن اشاره می‌کند در کنار حرفه‌ای شدن و واقعی شدن وضعیت والیبال ایران اما یک معضل بزرگ را با توجه به شرایط امروز اقتصادی ایران نیز به‌وجود آورد که بسیاری از ستاره‌های والیبال ایران دیگر در ایران بازی نمی‌کنند «اما حالا شرایط در یک سال گذشته به‌خاطر کاهش ارزش ریال فرق کرده است. حالا وقتی بازیکنان ایرانی درآمدشان را به دلار تبدیل و با گذشته مقایسه کنند، می‌بینند که درآمدشان به یک‌چهارم کاهش یافته است. برای همین حالا خیلی‌ از بازیکنان از ایران می‌روند. عبادی‌پور که 2 سال  است در لهستان بازی می‌کند. سعید معروف در لیگ ایتالیا بازی می‌کند. خیلی از بازیکنان ملی‌پوش دیگر هم رفته‌اند؛ به‌خصوص به ایتالیا که یکی از قدرتمندترین لیگ‌های اروپاست.» این مدیر ایرانی در والیبال آلمان معتقد است که امروز در والیبال ایران نه ولاسکو وجود دارد، نه پول و همین در کنار بی‌توجهی به روش‌های سیستماتیک ورزشی از دلایل بزرگ افت والیبال ایران است: «احساس من این است که این کار خوب ولاسکو به شکل سیستماتیک ادامه پیدا نکرد و اگر توان مالی باشگاه‌ها هم تضعیف شود و نتوانند برای بازیکنان جوان‌تر انگیزه ایجاد کنند، آن وقت چند سال دیگر شاهد این خواهیم بود که والیبال ایران دیگر جایگاهی که امروز دارد را نخواهد داشت. نخستین نشانه‌های آن را هم داریم می‌‎بینیم. والیبال ایران دیگر آن قدرت سه،چهار سال پیش را ندارد. حس من این است که متأسفانه آرام آرام والیبال ایران دارد افت می‎کند. همان بازیکنان همچنان هستند. البته چند بازیکن خوب جدید آمده‌اند، اما کار سیستماتیک صورت نمی‌گیرد؛ حدقل به یک ایده که حول شخصیت قوی ولاسکو شکل گرفته بود؛ ضمن آنکه در سیستم پول وجود داشت. مجموع این عوامل آن موقع نتیجه داد.»