اول مرغ بود یا تخم‌مرغ؟

این سؤال که اول مرغ بود یا تخم‌مرغ از این سؤال که نخستین ماست چطور درست شد هم بنیادی‌تر است و معلوم نیست نخستین بار چه اتفاقی افتاد که مرغ‌ها تخم گذاشتند. منتهی به‌نظر می‌رسد ابتدا مرغی از آسمان روی زمین افتاد و با خروسی هم‌صحبت شد و در میانه‌های صحبت به این نتیجه رسیده‌اند که می‌توانند دست به تولید هم بزنند و مصرف‌کننده صرف نباشند. آنطور که اسناد تاریخی نشان می‌دهد این تولید و البته اهلی‌کردن طیور به‌دست انسان‌ها، هزاران سال قدمت دارد و انسان از همان اول تو نخ تخم‌مرغ و مرغ بود؛ اتفاقی که در اواخر قرن نوزدهم میلادی شکل صنعتی پیدا کرد.
سال1873 بود که مؤسسه طیور آمریکا شروع به‌کار کرد و مرغداری‌های صنعتی یکی پس از دیگری متولد شدند. قبل از آن روستاییان و مردم شهر، هر کدام یک مرغ و خروس داشتند و نان از عمل خویش می‌خوردند. صنعتی‌شدن اما این رویه را تغییر داد و به مرغ‌ها هم رسید. در ایران اما مرغداری‌ها تا نیمه‌های دهه 30خورشیدی پشت در ایستاده بودند و سال1333 بود که با وارد‌شدن جوجه‌های یک‌روزه و نژادهای اصلاح‌شده، مرغداری در ایران صنعتی شد. البته این وسط شایعاتی درباره بیماری مرموز نیوکاسل بین ماکیان ایران هم وجود دارد که باعث شد نسل مرغ ایرانی منقرض شود و ایران مجبور به واردات از غرب شود؛ مسئله‌ای که دیگران باید درباره‌اش صحبت کنند. از سال1343 پرورش گله‌های مخصوص تهیه تخم‌مرغ جوجه‌کشی و یا به‌اصطلاح گله‌های مرغ مادر در ایران آغاز شد. این گله‌ها که از نژادهای اصیل و خالص خارجی تهیه می‌شدند‌، به‌صورت جوجه یک‌روزه مادر از مزارع بزرگ مرغ اجداد در خارج کشور خریداری و در ایران پرورش داده می‌شدند و از آنها تخم‌مرغ نطفه‌دار تهیه می‌شد. به این ترتیب پرورش تجاری طیور در اطراف شهرهای بزرگ نظیر تهران، اصفهان، مشهد، شیراز و... توسعه پیدا کرد. سال1356 نخستین مزرعه مرغ اجداد در کشور راه‌اندازی شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تعدادی از سرمایه‌گذاران صنعت طیور از کشور خارج شده و واحدهای آنان که عمدتاً ظرفیت بالایی داشتند راکد ماندند. در این زمان تثبیت قیمت گوشت‌مرغ و تخم‌مرغ در دستور کار دولت قرار گرفت و قیمت این دو کالا در سطح معین تثبیت شد. این سیاست تا اواخر سال1368 و اوایل 1370 ادامه داشت. اوایل سال1370 سیاست آزادسازی گوشت مرغ و تخم‌مرغ در شورای اقتصاد به تصویب رسید. در این مرحله توزیع نهاده‌ها بین مرغداران متوقف و ارز مورد نیاز صنعت مرغداری ابتدا از ارز دولتی به رقابتی و در مراحل بعدی به‌تدریج به شناور و صادراتی تبدیل شد. بعضی‌ها گفته‌اند که پس از نفت، بیشترین حجم سرمایه‌گذاری بعد از انقلاب در صنعت مرغداری بوده و این نشان می‌دهد مرغ چه کالای مهم و البته پرسودی است. هر چند همین مرغ و خروس‌ها حالا تبدیل به بحران شده‌اند و قیمتشان سر به فلک کشیده است. تجربه نشان داده که در تمام 4دهه اخیر، تعیین قیمت و توزیع مرغ جزو مشکلات لاینحل کشور بوده و همه این کارها نتوانسته دردی از مرغداران کشور رفع کند.