غفلت از نقش رنگ‌ها در شهر تهران

محمد سالاری/ عضو شورای شهر تهران
 ماموریت‌های نرم‌افزاری در مقایسه با ماموریت‌های سخت‌افزاری نقش مؤثرتری در افزایش سرزندگی فضاهای شهری و ایجاد نشاط و شادابی برای شهروندان و جامعه شهری دارند و این موضوع یکی از استراتژی‌های حاکم بر اداره شهرهای دنیاست.

متأسفانه در گذشته مدیران شهری اولویت اصلی خود را صرف پرداختن به ماموریت‌های سخت‌افزاری و پروژه‌های عمرانی اعم از ایجاد بزرگراه‌سازی‌ درون شهری، پل و تونل می‌دانسته و شهر‌ها را تبدیل به کارگاه‌های عمرانی کردند و جالب اینکه این رویکرد در جوامع شهری بیشتر مورد توجه و اقبال شهروندان قرار می‌گرفت و جامعه شهری برای چنین مدیرانی کارنامه بهتری قائل بود. اما از آنجا که تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران شهری تمامی فرصت‌های درآمدی شهر‌ها را در این حوزه و با این نگاه هزینه کردند، جامعه شهری متوجه شد، اداره شهر‌ها و ماموریت‌های شهری، صرفا پروژه‌های عمرانی سخت‌افزاری نیست و با هزینه کردن کل سرمایه‌های شهر در این حوزه‌ها، ماموریت‌های نرم‌افزاری که درون محلات و مناطق می‌توانند نقش بسزایی در ارتقای کیفیت محیط زندگی ایفا کنند، مغفول می‌مانند.

از طرفی برای تامین هزینه‌های سرسام‌آور پروژه‌های سخت‌افزاری، دارایی شهر شامل املاک و اراضی و حتی باغات به فروش رفت و بارگذاری‌های انبوه در فضای شهری صورت گرفت و این پارادایم، موجب بروز و ظهور چالش‌های فعلی ازجمله آلودگی هوا و ترافیک و کمبود جدی سرانه‌های خدماتی و کاهش جدی سر زندگی و کیفیت زندگی در شهر‌های کشور و علی‌الخصوص شهر تهران شد.

اما در انتخابات دوره پنجم شورای شهر، رأی میلیونی شهروندان تهرانی به اعضای فعلی، در محتوای خود، پیامی بسیار مهم داشت و آن هم تغییر رویکرد نسبت به رویه‌های گذشته بود. یکی از موضوعات مهمی که طی دوره‌های مختلف مورد غفلت مدیران شهری قرار گرفت، سرزندگی شهر بود، متأسفانه به‌رغم ظرفیت‌های طبیعی بسیار ارزشمندی که شهر تهران با وجود مجموعه باغات و سلسله کوه‌های البرز و دشت‌ها و مزارع زیبا و قنات‌ها و محلات دارای بنا‌های تاریخی و میراثی که دارد اما وضعیت فعلی شهر تهران از منظر سرزندگی نگران‌کننده است.

 سرزندگی در فضاهای شهری ابعاد گوناگونی دارد که یکی از آنها سیما و منظر شهری، رنگ‌آمیزی و استفاده از پالت‌های رنگی در فضا‌های شهری است. پاتوق و میدانگاه‌های شهری، طرح‌های موضعی و موضوعی، حذف زوائد بصری، مناسب‌سازی‌ فضا‌های شهری و پیاده‌راه‌ها، زیست و گردشگری شبانه، برگزاری کنسرت‌ها، صیانت و حفاظت از باغات و فضای سبز، بازآفرینی شهری در بافت‌های فرسوده و بد مسکن و سکونت‌های غیررسمی، مرمت و احیای بنا‌های تاریخی و میراثی و بهره‌برداری مناسب از آنها، رعایت حق به شهر و شهروندان و البته در طرف مقابل ایفای نقش مسئولیت‌پذیری شهروندی در قبال شهر و به‌طورکلی رعایت قوانین شهری از سوی مدیران شهری و شهروندان ازجمله عوامل بسیار مؤثر در افزایش سرزندگی فضای شهری و افزایش اعتماد عمومی و تعصب شهروندان نسبت به شهرشان است.

در این میان نقش رنگ و پالت‌های رنگی در سرزندگی شهری را نباید نادیده گرفت، واقعیت این است هرکدام از رنگ‌هایی که در فضاهای شهری استفاده می‌شوند بار معنایی و مفهومی خاصی دارند و آن بار معنایی است که فضای شهری را خوشایند و یا ناراحت‌کننده می‌کند، لذا یکی از وظایف مدیریت شهری استفاده از طراحان شهر آگاه به دانش ترکیب رنگ و روانشناسی رنگ است. یکی از ابعاد مهم سرزندگی فضاهای شهر، سرزندگی محیطی است بنابراین ایجاد جذابیت و تنوع بصری و تنوع در استفاده از رنگ‌ها در افزایش سرزندگی بسیار مؤثر است. اساسا سیما و منظر رنگی یک شهر در عناصری همانند نمای ساختمان‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس و مترو و باجه‌ها، نورآرایی رنگی معابر و فضاهای سبز و آبنماها، تبلیغات ثابت و متحرک محیطی، ویترین‌ها و تابلوهای مغازه‌ها، ترکیب رنگ گیاهان و علائم راهنمایی و رانندگی و حتی پوشش و آرایش جامعه شهری و نهایتا مبلمان شهری تعریف می‌شود.

رنگ بر خوانایی و ادراک فضاهای شهری و حفظ هویت و کیفیت و زیبایی یک شهر و نتیجتا در روح و روان جامعه شهری نقش مؤثری دارد و بی‌توجهی به این مفاهیم در انجام ماموریت‌هایی که متأسفانه در گذشته به آن توجه نشده وضعیت موجود را ایجاد کرده است. از آنجا که یکی از راهبردهای ۱۷ گانه طرح جامع توجه به سیما و منظر شهری است و مصوباتی نیز درخصوص الزام شهرداری به تدوین ضوابط و مقررات ارتقای کیفی سیما و منظر در سال۸۷ با توجه جدی به نقش رنگ در این خصوص داریم، لذا معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران و سازمان زیباسازی شهرداری باید یکی از اولویت‌های اصلی را تهیه سند جامع رنگ شهر در تطبیق با سند جامع منظر شهری قرار دهند. در فرایند تدوین و تصویب برنامه پنج ساله سوم شهر تهران و بودجه سال۹۸، کمیسیون شهرسازی و معماری تلاش کرد هم موضوع احیای زیست و گردشگری شبانه و هم توجه به فضای عمومی و میدانگاه و هم ساماندهی سیما و منظر شهری و سند جامع منظر شهری را مدنظر قرار دهد و امید داریم مجموعه مدیران شهری و حرفه‌مندان در این تغییر رویکرد و پارادایم تاریخی با مدیریت شهری تهران همکاری جدی‌تری داشته باشند.