راهکارهای ایرانی برای عبور از دردسر اپل
با محدودیت جهانی اپل برای گواهیهای توسعه‌دهنده سازمانی، کسب و کارهای داخلی به دنبال راه‌حل جدید برای دور زدن تحریم رفته‌اند
کاربران اپل در ایران بار دیگر با مشکل جدیدی روبه‌رو شده‌اند. همانطور که پیش از این همشهری در گزارش‌های خود اعلام کرده بود شرکت اپل از حدود دو هفته قبل سیاست سختگیرانه‌ای درباره گواهیهای توسعه‌دهنده سازمانی (Enterprise Developer Certificates)درنظر گرفت و حالا این ماجرای جهانی بیشترین ضربه را به کسب و کارهای ایرانی زده است. گواهی توسعه‌دهنده سازمانی در واقع مجوزی است که به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا یک اپلیکیشن را جدا از فضای اپ استور، به شکل مستقیم در اختیار مخاطب مورد نظرشان در سازمان خود قرار دهند. از آنجایی که بسیاری از اپلیکیشن‌های ایرانی در شهریور ۹۶ به‌دنبال اجرای سیاست تحریم‌های دولت آمریکا از فروشگاه اپ اپل یا همان اپ استور حذف شدند کسب و کارهای کشور برای انتشار اپلیکیشن‌های خود سراغ استفاده از همین گواهی‌ها رفتند. حالا اپل در حال بستن اکانت توسعه‌دهند‌ه‌ها یا باطل کردن گواهی‌هایی است که گزارشی درباره سوءاستفاده از آنها دریافت کرده است. به همین‌خاطر طی روزهای اخیر بسیاری از کاربران ایرانی که گوشی‌های آیفون یا تبلت‌های آی‌پد را دارند با مشکل اجرا نشدن برخی اپ‌های داخلی مواجه شده‌اند.
ماجرا مختص ایران نیست
بر خلاف پیامک اولیه برخی اپلیکیشن‌های بانکی که ماجرا را به‌خاطر تحریم‌های جدید اپلیکیشن‌های ایرانی از سوی اپل دانسته بودند این مسئله اخیر مختص ایران نیست. چندی پیش تک‌کرانچ در گزارشی از سوءاستفاده از این گواهی برای نصب برنامه‌های کرک شده و اپلیکیشن‌های محتوای مستهجن و قمار خبر داد. به‌دنبال انتشار این گزارش مقام‌های اپل در گفت‌وگو با رویترز اعلام کرده‌اند توسعه‌دهندگانی که از گواهی Enterprise اپل سوءاستفاده می‌کنند، در واقع خلاف تعهد نامه اپل عمل کرده‌اند و مجوزشان باطل خواهد شد. به همین‌خاطر است که همه اپلیکیشن‌های ایرانی درگیر این ماجرا نشده و گروهی از آنها به مشکلی برنخورده‌اند. از آنجایی این ماجرا به تحریم گره می‌خورد که چون کسب و کارهای ایرانی امکان انتشار مستقیم اپلیکیشن‌های خود را روی اپ‌استور ندارند مجبور به استفاده از گواهی توسعه‌دهنده سازمانی شده‌اند. بسیاری دردسر اصلی را به‌خاطر چینی‌ها می‌دانند که سابقه طولانی در کرک اپلیکیشن‌های پولی و انتشار آنها با سوءاستفاده از همین گواهی‌ها داشته‌اند. اپل در اصل این روش را برای سازمان‌ها ارائه می‌دهد تا بتوانند اپلیکیشن‌های خود را با کارمندان‌شان به اشتراک بگذارند، بدون اینکه نیاز باشد تا آن را در اپ‌استور و به شکل عمومی منتشر کنند.
می‌توان اپل را فراموش کرد؟
چند سالی است که کاربران ایرانی از تحریم‌های فناوری به‌شدت رنج می‌برند. این ماجرا مختص به اپل هم نیست و شرکت‌های آمریکایی و حتی اروپایی دیگری ازجمله گوگل همچنین تحریم‌هایی را اجرا کرده‌اند. مسئله این است که مثلا اپ‌های ایرانی در فروشگاه گوگل موجود هستند اما همین‌ها را اپل به بهانه تحریم‌ها حذف کرده است. این ماجرای جدید اما باعث بحث‌های بسیاری درباره استفاده از گجت‌های اپل در داخل کشور شد. دعوای میان کاربران اندروید و اپل یک ماجرای قدیمی است که هیچ وقت برنده‌ای نداشته است. گروهی طرفدار سیستم عامل منبع باز اندروید هستند که امکان دسترسی راحت به فایل‌های سیستمی و همچنین نصب راحت اپلیکیشن‌ها از منابع مختلف را می‌دهد. به‌عبارت دیگر شما به راحتی می‌توانید برای اندروید اپلیکیشن بنویسید و آن را به اشتراک بگذارید بدون آنکه نیاز به مجوزی داشته باشید. در نقطه مقابل اندروید و سیاست‌های گوگل از ابتدا اپل اکوسیستم بسته‌ای را برای کاربران خود فراهم کرده است. به‌عبارت دیگر برای سیستم عامل موبایل اپل یا iOS اجرای اپلیکیشن نیاز به مجوز اپل دارد. اپل به صراحت در مقررات خود آورده است که هر نوع رد و بدل و انتقال مالی روی بستر iOS ممنوع است مگر اینکه قبلا با اپل هماهنگ شده باشد. احتمالا شما هم با این ماجرا به یاد FATF افتاده‌اید که به این ماجرا بی‌ربط نیست. در مقابل کاربران اپل می‌گویند این اکوسیستم پرمحدودیت باعث شده تا امنیت بیشتری وجود داشته باشد و به همین‌خاطر حملات بدافزاری به این گجت‌ها کمتر است.
ضربه به کسب و کارهای ایرانی
هم‌اکنون براساس آمار سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی بیشتر از ۶۰ میلیون کاربر اینترنت موبایل در کشور وجود دارد. براساس آمار دیگری تخمین زده می‌شود حدود ۱۵ درصد کاربران موبایل در ایران گوشی‌های قدیمی و جدید اپل را دارند. با این حساب احتمالا حدود ۹ میلیون کاربر ایرانی در حال کار با آیفون هستند. مشکلات اینچنینی هر بار باعث می‌شود تا کسب و کارهای ایرانی همه زحماتی که برای به‌دست آوردن کاربران آیفون خود انجام داده‌اند نقش بر آب شود. این در حالی است که هزینه توسعه اپ iOS برای کسب و کارها تقریبا ۲۵درصد بیشتر از اندروید است. از سوی دیگر تخمین زده شده که ۳۰ درصد فروش استارتاپ‌های کشور روی همین اپ‌های اپل است که رقم قابل توجهی به‌حساب می‌آید و مانع چشم‌پوشی آنها از کاربران آیفون می‌شود.
پیگیری در مجامع بین‌المللی
محمدجعفر نعناکار، مدیرکل حقوقی سازمان فناوری اطلاعات ایران مدت کوتاهی بعد از انتشار خبر بسته شدن برنامک‌های ایرانی از پیگیری حقوقی این مسئله خبر داد و آن را جنگ اقتصادی در فضای سایبری و مسئله‌ای فراتر از تحریم‌ها دانست. او در گفت‌وگو با همشهری درباره چگونگی پیگیری این مشکل در مجامع بین‌المللی می‌گوید و با وجود اینکه اپل در ایران نمایندگی قانونی ندارد، این ماجرا را قابل پیگیری می‌داند. نعناکار می‌گوید: «مسئله‌ای که به استفاده از قابلیت اینترپرایز برمی‌گردد، صرفا به ایران مربوط نمی‌شود و کشورهای دیگری را نیز درگیر کرده است. ما منتظر هستیم تا موجی که فعلا به راه افتاده، کم شود تا بتوانیم دقیق‌تر مسئله را بررسی کرده و بهترین راه‌حل ممکن را ارائه کنیم.» او امکان اقدام قضایی در این‌باره را منتفی می‌داند اما می‌گوید: «دراین‌باره می‌توان پیگیری‌های حقوقی انجام داد و از ظرفیت سازمان‌های بین‌المللی برای پیگیری حقوق کاربران استفاده کرد. در این مورد اپل کسب‌وکارها را هدف گرفته، نه دولت را. کسب‌وکارها نیز به ملت مربوط می‌شوند و به حاکمیت و دولت‌ها ارتباطی ندارند، ضمن اینکه دولت نیز روی این مسائل تمرکزی ندارد. گمان می‌کنم بتوانیم برای مذاکره یا تبیین مواضع آنها از نظر حقوق بشری روی مسئله موجود تأکید کنیم. چون بنابه نظر ما، این اتفاق باعث شده، یک سری خدمات که به‌صورت منصفانه به مردم جهان ارائه می‌شود، از مردم عادی ما دریغ شود.» او درباره اینکه پیگیری حقوقی به چه سازمانی ارائه می‌شود، می‌گوید: «برای بررسی موضوع از منظر حقوقی و فنی به زمان نیاز داریم اما به‌طور کلی، سازمان ملل یک سری بازو دارد که همه دنیا در آن عضو هستند و روی مسائل اینچنینی تمرکز دارد. گمان می‌کنم بتوانیم از پتانسیل سازمان‌های بین‌المللی برای طرح موضوع استفاده کنیم.»
توطئه‌ای در کار است؟
تحریم‌های ظالمانه آمریکا در حوزه‌های مختلف مدت‌هاست ایرانی‌ها را آزار داده است. از جلوگیری از رسیدن دارو و قطعات هواپیما گرفته تا تحریم‌های فناوری مشهور به فناتحریم. در این مورد خاص یکی از راه‌های دور زدن تحریم‌های اپل که به هر حال شرکتی آمریکایی است برای برخی کسب و کارها بسته شده است. گروهی این ماجرا را به گزارش خبرنگار یک شبکه فارسی‌زبان خارج از کشور مرتبط دانسته‌اند. براساس گزارش‌های متعدد در رسانه‌های جهان اما از چند هفته پیش اپل اعلام کرده بود که به‌خاطر سوءاستفاده از گواهیهای توسعه‌دهنده سازمانی برخورد با آنها را شروع کرده است و به‌نظر نمی‌رسد گزارشی از یک خبرنگار ناشناخته در این حوزه آن هم در فضای وبلاگش بتواند عامل اصلی این ماجرا شناخته شود. برخی از گواهی‌هایی که توسط اپ‌های ایرانی مورد استفاده قرار گرفته بوده برای اپل ثابت شده که مورد سوءاستفاده قرار گرفته است. این مسئله می‌تواند به‌خاطر انتشار کرک اپلیکیشن‌های پولی یا انتشار اپ‌های غیراخلاقی بوده باشد. در واقع هر اپلیکیشینی که از این چنین گواهی‌هایی استفاده کرده باشد در هر جای دنیا اکنون غیرفعال شده است. ماجرای اصلی، تحریم اپلیکیشن‌های ایرانی است که مانع از انتشار آنها در اپ‌استور شده و کسب و کارها را مجبور به استفاده از راهکاری کرده که حالا به مشکل برخورده است.
راه‌حل‌های فنی برای آیفون‌دارها
راه‌حل‌های متفاوتی در همین مدت کوتاه از طرف کاربران و کسب‌وکارها پیشنهاد شده تا کاربران آیفون همچنان بتوانند از دستگاه‌هایشان استفاده کنند.
جیلبریک: یکی از راه‌حل‌های قدیمی که در واقع هک سیستم‌عامل موبایل اپل به‌حساب می‌آید و از مدت‌ها پیش هم وجود داشته است اما بسیار نا‌امن است. ایلیا وکیلی، کارشناس فنی در این‌باره می‌گوید: «این روش به هیچ عنوان تأیید شده نیست چون راه را برای نصب هر نوع نرم‌افزاری باز می‌کند. با این حساب، عملا راه نفوذ به تلفن کاربر باز است و این موضوع از نظر امنیتی اصلا قابل توصیه نیست.»
نصب مستقیم برنامه: کارشناسان فنی از طریق راه‌هایی که به دانش فنی نیاز دارد، می‌توانند برنامه‌ها را به‌صورت مستقیم روی تلفن یا دستگاه‌هایی که سیستم عامل iOS داشته باشند، نصب کنند. ایلیا وکیلی این مورد را نیز توصیه نمی‌کند و می‌گوید: «کامپایل کردن برنامه‌ها یکی از روش‌هایی است که کارشناسان فنی می‌توانند آن را روی سیستم خودشان پیاده کنند اما این راه‌حل به درد عمده مصرف‌کنندگان نمی‌خورد»
استفاده از برنامه‌های اوپن‌سورس: استفاده از برنامه‌ها با منبع باز (اوپن‌سورس) با سیاست‌ها و روش ارائه اپل کاملا در تناقض است و عملا قابل اجرا نیست. به گفته ایلیا وکیلی، این روش صرفا در مورد اندروید کاربرد دارد.
استفاده از برنامه‌های تحت وب: یکی از راه‌حل‌های کسب‌وکارها برای ادامه ارائه خدمات به کاربران‌شان استفاده از نسخه‌های وب است. در این شیوه، آیکون برنامه در لیست برنامه‌های کاربر وجود دارد اما ورود به سیستم و استفاده از خدمات آن، در محیطی مشابه مرورگر رخ می‌دهد. ایلیا وکیلی دراین‌باره می‌گوید: «نسخه وب سرعت کمتری دارد و چندان خوش‌دست نیست. ضمن اینکه کاربر باید برای هر بار استفاده از سیستم، یک‌بار اطلاعاتش را وارد کند. از طرفی، در بسیاری از کسب‌وکارها اپلیکیشن از نسخه وب کاربرپسندتر است و اگر همین روال ادامه داشته باشد، بخشی از کاربران ریزش می‌کنند.»
اخذ یک گواهینامه جدید: بسیاری از اپ‌های ایرانی پیش‌تر با گواهینامه‌های اینترپرایز کار می‌کردند و بعد از اینکه چنین مشکلی پیش آمد، گواهینامه‌های جدیدی را جایگزین کردند. پویا خوشبخت، مدیر فنی «سیب‌اپ» این روش را کارآمد نمی‌داند و می‌گوید: «یکی از بانک‌ها گواهینامه‌اش را تغییر داد و فقط 5ساعت بعد برنامه‌اش دوباره از دسترس خارج شد. در شرایط فعلی، استفاده از این روش ریسک دارد.»
حضور در اپ‌استور: علی نادعلی‌زاده، مؤسس پلتفرم سیبچه می‌گوید، اپلیکیشن‌ها بهتر است در اپ‌استور حضور داشته باشند. با این روش، حتی اگر چنین مشکلی پیش بیاید، برنامه‌شان از موبایل کاربر حذف نمی‌شود و آنها برای پیدا کردن راه‌حل جدید زمان خواهند داشت.» او تجربه‌ای را که پیش‌تر امتحان شده و موفق بوده اینطور بازگو می‌کند: «می‌توانید یک نرم‌افزار ارائه کنید که به‌صورت پوششی کار می‌کند و وقتی آن را باز می‌کنید، خدمات دیگری ارائه می‌کند.»
حساب‌های توسعه‌دهنده: این حساب‌ها امکاناتی هستند که برای تست کردن اپلیکیشن‌ها توسط توسعه‌دهنده‌های نرم‌افزارها ارائه می‌شود و برخی از کارشناسان فنی می‌گویند، دست‌کم فعلا بهترین راه ممکن برای ارائه خدمات به کاربران آیفون در ایران است و ممکن است به‌زودی فروشگاه‌های داخلی اپلیکیشن‌های آیفون سراغ آن بروند. پویا خوشبخت می‌گوید: «در این روش، یک توسعه‌دهنده نرم‌افزار، به ازای ارائه برنامه‌اش به 100کاربر، 100دلار در‌ماه به اپل می‌پردازد. این روش را حتی سایت‌های خارجی که در انگلیس دفتر دارند نیز امتحان کرده‌اند» او تأکید می‌کند در این روش کاربر یا شرکتی که خدمات را به او ارائه می‌کند، باید سالی یک‌دلار به پلتفرم‌های ارائه خدمات بپردازند تا آنها بتوانند این پول را در اختیار اپل بگذارند: «در این روش نیازی به وارد کردن شماره تلفن و دریافت کد فعال‌سازی نیست و کاربر بهتر با آن ارتباط برقرار می‌کند. قیمت و مشخصات این سرویس چندین سال است تغییری نداشته‌است.»
در همینه زمینه :
