ظهور و سقوط پراید

محمد تقی حاجی‌موسی

سال 1372 تبلیغات روی در و دیوار از آمدن یک خودروی جدید به خیابان‌های ایران می‌گفت. خودرویی به نام پراید که خودروی روز دنیا بود و کلی آپشن هیجان‌انگیز مثل کولر و شیشه بالابر برقی داشت و «خودروی جوانان» بود. آن موقع وقتی پراید آمد اکثر خانواده‌های مرفه یکی از آن خریدند و جوان‌ها با مدل هاچ‌بکش در خیابان‌ها پز می‌دادند. در خیلی از فیلم‌ها، پراید خودروی خانواده‌های متوسط رو به بالا بود و بسیاری از مردم آرزوی سوار شدن پراید را داشتند که هم شتابش زیاد بود و هم فرمان تیزی داشت. آن موقع اما خیلی‌ها نمی‌دانستند این خودروی ظریف از کجا آمده و قرار است تا کجا دنبالشان بیاید.

سال 1986 نخستین بار خودرویی با این سر و شکل در شرکت مزدای ژاپن و به سفارش شرکت فورد آمریکا تولید شد؛خودرویی جمع و جور و کم خرج که کمترین استانداردهای روز دنیا را داشت و به‌خاطر خطراتش خیلی زود از بازارهای جهانی حذف شد. با این حال تا سال 1993 این تولید مشترک بین ژاپن و آمریکا طول کشید و خودرویی با نام مزدا 121در ژاپن و فورد فستیوا در آمریکای شمالی به فروش رسید. اما سال 1987 کیاموتورز کره‌جنوبی، امتیاز تولید این خودرو را خرید و شروع به تولید همزمان آن با نام پراید کرد. این تولید تا سال 2000 طول کشید که البته بیشتر این تولید در ایران و در کارخانه سایپا صورت می‌گرفت. از سال 2001 اما خط تولید پراید رسما به سایپا فروخته شد تا کیا موتورز دیگر هیچ کاری به‌کار پراید نداشته باشد و آرم قرمز رنگ کیا را از جلوی پنجره پراید بردارد. از آن سال به بعد یعنی از سال1382، کیا و سایپا دیگر هیچ همکاری‌ای در زمینه پراید نداشتند و سایپا هر بلایی که خواست سر پراید آورد. از مدل‌های عجیب و غریب گرفته تا آپشن‌هایی که البته معمولا از حذف امکانات قبلی ایجاد می‌شد؛ خودرویی که زمانی نقش پیکان در ایران‌خودرو را برای سایپا بازی می‌کرد و تمامش سود بود، توانست تیراژ خودروی این شرکت را در چند مقطع به عددی حدود 400هزار دستگاه برساند و سایپا و ایران‌خودرو به رقم عجیب یک‌میلیون خودرو در سال رسیدند. اما بعد از پایان رؤیای شیرین نیمه‌های دهه80 همه‌‌چیز عوض شد.

این کجا و آن کجا

تکلیف فورد بعد از تولید پراید که مشخص است و همان موقع هم فورد به پراید یا فورد فستیوا نگاه جدی نداشت. کیاموتورز اما فعالیت جدی‌اش را با همین پراید شروع کرد ولی خیلی زود توانست بازی را تغییر بدهد و روزبه‌روز مدل‌های جدیدتر روانه بازار کند و حالا تبدیل به یکی از تولیدکنندگان بزرگ دنیا شده است. کیا کار خودش را سال1944شروع کرد و تا سال1981 کاری به‌خودروهای شخصی نداشت. از آن سال اما شرکت تصمیم گرفت تا به مونتاژ خودروهای سواری و شخصی مثل فیات 132و پژو 604 بپردازد. سال 1986وقتی کیا تنها 26خودرو تولید می‌کرد همکاری با فورد و مزدا را شروع کرد که حاصلش تولید پراید بود. این توافق باعث شد تا سال بعد تولید کیا به 95هزار دستگاه برسد. بعد از آن، کیا هر سال یک خودروی جدید وارد بازار کرد. سال2000 که تولید پراید متوقف شد، کیا به سراغ پروژه ریو رفت و در کنار آن برای رسیدن به بازار اروپا به طراحی خودروهایی با استانداردهای اروپا پرداخت. البته از اواسط دهه 90 میلادی وقتی شرکت فورد همکاری‌اش با کیا را پایان داد. هیوندای، نزدیک به یک‌سوم سهام کیا را خرید تا این دو‌شرکت با هم کار کنند. حالا کارخانه‌ای که زمانی فقط 26دستگاه خودروی سواری تولید می‌کرد بیش از 3میلیون دستگاه خودرو در سال تولید می‌کند و با بیش از 53هزار نیروی کار، دومین تولید‌کننده بزرگ خودرو بعد از هیوندا است. میزان درآمد کیاموتورز در سال 2016 از فروش خودروهایش برابر با 47میلیارد دلار بوده و این اصلا با درآمد شرکتی مثل سایپا قابل مقایسه نیست. برای مثال سال91 که تازه بحران خودروسازان شروع شده بود، سایپا توانسته بود تقریبا 7000میلیارد تومان درآمد داشته باشد که با دلار 3700تومانی آن موقع کمتر از 2میلیارد دلار می‌شد. نکته جالب اینکه همان سال سایپا بیش از 40هزار نفر نیروی کار داشت؛ یعنی تنها 13هزار نفر کمتر از کیاموتورز و درحالی‌که تقریبا یک دهم کیا تولید و 4درصد کیا درآمد داشت. حالا کیا که روزی با پراید شروع کرد در حال تولید خودروهایی مثل سراتو، اسپورتیج، موهاوی و ده‌ها مدل دیگر است که هر‌کدام در بازارهای جهانی هواداران بسیاری دارند و سایپا که کارش را با ژیان و رنو در تیراژ بسیار بالاتر شروع کرد، همچنان در سراشیبی تپه‌ای به نام پراید گیر کرده است؛ خودرویی که حتی زه بغل درهایش هم امکانات به‌حساب می‌آید و حالا یک کارگر ایرانی برای خریدش باید 40‌ماه تمام حقوقش را کنار بگذارد. تفاوت 2‌برند زیادی مشخص است!