مدارس پولَکی

سیدعلیرضا شریفی| اهواز- خبرنگار:



وقتی از کیفیت در آموزش و پرورش و کلاس‌های درس صحبت می‌شود، موضوع توسعه مدارس غیردولتی و نحوه فعالیت آنها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، به ‌ویژه در خوزستان که توسعه مدارس غیردولتی در دستور کار قرار گرفته است.

هرچند براساس اصل سی‌ام قانون اساسی «دولت‏ موظف‏ است‏ وسایل‏ آموزش‏ و پرورش‏ رایگان‏ را برای‏ همه‏ افراد تا پایان‏ دوره‏ متوسطه‏ فراهم‏ سازد و وسایل‏ تحصیلات‏ عالی‏ را تا سرحد خودکفایی‏ کشور به‏ طور رایگان‏ گسترش‏ دهد»، در سال‌های اخیر حجم مدارس هیات‌امنایی در استان افزایش یافته و همین موضوع سبب اعتراض برخی از والدین شده است.
بسیاری از مدارس غیردولتی و هیات‌امنایی تا دانش‌آموز شهریه را نپردازد، حاضر به ثبت‌نام وی نمی‌شوند در حالی که فلسفه وجودی این مدارس ارتقای سطح کیفی تحصیل دانش‌آموزان بوده است.

در خوزستان نیز مشکل و معضل دریافت وجه‌های غیرمنطقی وجود دارد به طوری که موجب انتقاد و گلایه خانواده‌ها شده است. برخی والدین می‌گویند علت ایجاد و توسعه مدارس  هیات‌امنایی از ابتدا افزایش کیفیت تحصیل بود اما این موضوع در بسیاری از این نوع مدارس به ‌تدریج کمرنگ شد و دریافت وجه نقد از خانوده‌ها جای کیفیت تحصیل را گرفت.


شهریه‌های بالا در شرایط اقتصادی بد

مادر یک دانش‌آموز در این زمینه به خبرنگار همشهری می‌گوید: در ابتدای سال برای ثبت‌نام فرزندم در یکی از مدارس مجبور شدم 300 هزار تومان پرداخت کنم. مدیر مدرسه معتقد بود این مدرسه به ‌صورت هیات‌امنایی اداره می‌شود و باید خود دانش‌آموزان بخشی از هزینه‌ها را پرداخت کنند.
«صفورا زبیدی» می‌افزاید: چند روز پیش و پس از امتحانات نوبت اول هم مجبور شدم 150 هزار تومان دیگر پرداخت کنم. این موضوع در شرایط اقتصادی فعلی اوضاع را برای خانواده‌ها سخت کرده است، به ‌ویژه برای خانواده‌هایی که 2 یا 3 فرزند دانش‌آموز دارند.

او می‌گوید: جدا از مساله هزینه‌ها امیدواریم که این پول‌ها به افزایش توان تحصیلی فرزندانمان منجر شود در غیر این صورت هیچ فرقی بین دولتی و غیردولتی بودن مدارس نخواهد بود.
این شهروند ادامه می‌دهد: مدارس هیات‌امنایی چیزی بین مدارس دولتی که پولی نیستند و مدارس غیرانتفاعی که سالانه پول زیادی از دانش‌آموزان دریافت می‌کنند، هستند اما دیگر نباید طوری باشد که فرقی بین این مدارس و مدارس غیرانتفاعی وجود نداشته نباشد.


دریافت وجه نقد از دانش‌آموزان

یکی دیگر از شهروندان از نحوه دریافت پول در برخی از مدارس گلایه دارد و می‌گوید: چند روز پس از امتحانات نوبت اول، دخترم که در مقطع دبستان درس می‌خواند، به خانه آمد و گفت باید 100 هزار تومان به‌ عنوان کمک به مدرسه پرداخت کنم.
«رمضانی» می‌افزاید: من به دخترم گفتم ما فعلا پولی برای کمک به مدرسه نداریم اما روز بعد دخترم ناراحت آمد و گفت دیگر مدرسه نمی‌رود. بعد کاشف به عمل آمد که مسئولان مدرسه به او گفته‌اند اگر این پول را نیاورد، اجازه نمی‌دهند در کلاس حاضر شود. چون خیلی از دانش‌آموزان این مبلغ را پرداخت کرده بودند، او پیش همکلاسی‌هایش خجالت‌زده شده بود.

او بیان می‌کند: عنوان مدرسه را از دولتی به هیات‌امنایی تغییر داده‌اند اما پس از یک سال تحصیلی جمع هزینه‌‍‌های پرداخت شده از سوی والدین تحت عناوین مختلف مانند کمک به مدرسه، کلاس‌های فوق‌برنامه، هزینه سالانه و... بیش از یک مدرسه غیرانتفاعی است.این شهروند می‌گوید: با این شیوه‌هایی که برای درآمدزایی اتخاذ شده است، به نظر نمی‌رسد بتوانیم شیوه‌های نوین آموزشی را تجربه کنیم.


آمار دانش‌آموزان مدارس غیردولتی استان

مدیرکل آموزش و پرورش خوزستان با بیان این‌که مدارس و مراکز غیردولتی سهم قابل توجهی در ارتقای شاخص‌های علمی آموزش و پرورش دارند، می‌گوید: بیش از 15 درصد دانش‌آموزان خوزستانی در مدارس غیردولتی (هیات‌امنایی و غیرانتفاعی) مشغول تحصیل هستند که این امر ظرفیت بالای این مراکز را در ارائه خدمات آموزشی به دانش‌آموزان نشان می‌دهد.
«محمد تقی‌زاده» با اشاره به این‌که 280 هزار دانش‌آموز خوزستانی در 3600 مدرسه غیردولتی به تحصیل مشغولند، ادامه می‌دهد: خوزستان مقام نخست کشور را در توسعه مدارس هیات‌امنایی کسب کرده است.
او بیان می‌کند: 85 هزار دانش‌آموز خوزستانی در سال تحصیلی 97-96 در مدارس هیات‌امنایی مشغول تحصیل بودند که آمار زیادی است و باید برای این جمعیت دانش‌آموزی برنامه‌‌ریزی شود.


مدارس غیرانتفاعی برای تنبل‌ها؟

یک کارشناس مسائل آموزشی هم با انتقاد از خصوصی‌سازی در آموزش و پرورش می‌گوید: آموزش و پرورش عنوان «توسعه مشارکت‌های مردمی» را برای مدارس هیات‌امنایی به کار برده، ولی باید توجه داشت که آنچه در حال وقوع است، خصوصی‌سازی آموزش و پرورش است زیرا شاهد واگذاری اموال و فرصت‌های دولتی به بخش خصوصی هستیم.

«مهدی محمدی‌امین» با بیان این‌که ما در 3 دهه گذشته بیش از کشورهای غربی آموزش و پرورش را به بخش خصوصی واگذار کرد‌ه‌ایم، می‌افزاید: باید توجه داشت که مشارکت صرفا در فرایند تامین مالی خلاصه نمی‌شود، بلکه می‌توان از ظرفیت مردمی برای مشارکت در مدیریت و اجرا و تصمیم‌گیری‌های خرد و کلان مدارس بهره‌مند شد.

او تاکید می‌کند: به بهانه غیردولتی و هیات‌امنایی بودن مدارس نباید از والدین پول گرفت، بلکه باید نقش والدین در مدیریت مدارس پررنگ‌تر شود تا سطح کیفی آنها ارتقا یابد.
محمدی‌امین می‌گوید: مدارس غیرانتفاعی خوزستان امروز در بدترین شرایط ممکن به سر می‌برند و خیلی از آنها محلی شده‌اند که دانش‌آموزان درس‌نخوان برای اخذ مدرک و پایان تحصیلات خود در مقاطع مختلف به آنها مراجعه می‌کنند.


کیفیت فدای پول

این کارشناس مسائل آموزشی می‌گوید: یکی دیگر از مشکلات در این حوزه این است که مدارس هیات‌امنایی فضای مناسبی ندارند و در خیلی از آنها به مسائل فرهنگی، پرورشی و ورزش اهمیت داده نمی‌شود و بیشتر به مسائل رفاهی توجه می‌شود.او می‌افزاید: در بسیاری از مدارس غیرانتفاعی از یک معلم برای تدریس چند کتاب استفاده و این موضوع غیر از بحث تخصصی سبب می‌شود که معلم نتواند کلاس خود را به خوبی اداره کند. گرچه به دلیل کمبودها این موضوع در مدارس دولتی هم دیده می‌شود اما با توجه به ساز و کار دولتی این موضوعات کمتر رخ می‌دهد و به همین دلیل کیفیت آموزشی در مدارس دولتی بیشتر است.محمدی‌امین عنوان می‌کند: به طور کلی نمی‌توان یک نظر واحد برای همه مدارس دولتی، غیردولتی و هیات‌امنایی اظهار کرد اما باید توسعه هرکدام از این واحدهای آموزشی براساس اصول خاص و برنامه مشخص باشد. 


زیاد بودن مدارس هیات‌امنایی افتخار ندارد

محمدی‌امین می‌گوید: نمی‌توان فقط به افزایش تعداد مدارس هیات‌امنایی و غیرانتفاعی افتخار کرد، بلکه آنها باید در یک جای مشخص مانند افزایش ورودی‌ها به دانشگاه‌های دولتی، تربیت دانش‌آموزان متخصص یا پر کردن خلأهای موجود در آموزش دولتی خود را نشان دهند.او ادامه می‌دهد: برای نمونه در شهرستان کارون با کمبود هنرستان مواجه هستیم و زمانی می‌توان به رشد مدارس غیردولتی در این شهرستان افتخار کرد که مدارس ایجاد شده در زمینه رشته‌های فنی و حرفه‌ای و هنرستان باشند.این کارشناس معتقد است: مدارس غیردولتی و هیات‌امنایی بخشی از زنجیره آموزش و پرورش هستند، اما باید تعدادشان مشخص شود و این‌گونه نباشد که 10 سال دیگر تعداد آنها بیش از مدارس دولتی باشد.


نیاز به مشارکت مردمی

همچنین، رئیس اداره مشارکت‌های مردمی آموزش و پرورش خوزستان با بیان این‌که 280 هزار دانش‌آموز خوزستانی در مدارس هیات‌امنایی و غیردولتی به تحصیل مشغولند، می‌گوید: از این تعداد 180 هزار نفر در مدارس غیرانتفاعی و 100 هزار نفر در مدارس هیات‌امنایی تحصیل می‌کنند.

«اسفندیار بلدی» با اشاره به این‌که مدارس هیات‌امنایی با تصویب شورای آموزش و پرورش ایجاد شده‌اند، می‌افزاید: مدیران مدارس هیات‌امنایی باید نهایت تلاش خود را به کار بگیرند چراکه تصمیم به انحلال این مدارس گرفته شده ولی وزیر آموزش و پرورش در تلاش است این اتفاق رخ ندهد.

او اظهار می‌کند: آموزش و پرورش خوزستان، با استفاده از ظرفیت شوراهای آموزش و پرورش و جذب مشارکت‌های مردمی، در حوزه توسعه کمّی و کیفی مدارس هیات‌امنایی و غیردولتی موفق به کسب رتبه اول کشور شده است‌.
بلدی می‌گوید: با توجه به تعداد مدارس هیات‌امنایی و غیردولتی، حجم مشارکت مردمی در خوزستان در حوزه آموزش بالاتر از میانگین کشوری است.
بازار گرمی مدارس غیردولتی 

بی‌توجهی به کیفیت آموزش مساله‌ای است که چرخ‌های رشد و توسعه علمی یک کشور را از حرکت بازمی‌دارد. با توجه به این‌که مردم کشور ما علاقه زیادی به آموزش و تربیت و رشد کودکان خود در سیستمی قوی دارند و بی‌توجهی به کیفیت، امکانات، معلمان، تراکم دانش‌آموزان و اخذ بسیاری از هزینه‌های جاری از والدین در مدارس دولتی روز به روز بیشتر می‌شود، این مساله باعث سرخوردگی والدین شده و بر گرمی بازار مدارس غیردولتی افزوده است.

در مقابل نیز مدارس غیردولتی ماجراهای مخصوص خود را دارند، از شهریه‌های بالا تا کیفیت آموزشی که با مدارس دولتی تفاوتی ندارد. حالا باید پس از کسب رتبه‌های نخست در توسعه مدارس غیردولتی و هیات‌امنایی، کیفیت این مدارس در خوزستان هم سنجیده شود تا بتوان درباره موفقیت یا عدم موفقیت این مدارس اظهارنظر کرد.