یادداشت
هر پدید‌آورنده کتابی اهل قلم نیست
سعید میرمحمدصادق/ معاون فرهنگی خانه کتاب
یکی از مهم‌ترین رویکرد‌های مؤسسه خانه کتاب، کیفی‌محوری در مقابل کمی‌محوری در حوزه اهل قلم است.
برای حرکت به سوی کیفی‌محوری، تعریف جدیدی از اهل قلم ارائه کرده‌ایم که مبتنی بر محتوا و کیفیت آثار است. معمولا قواعد و آیین‌نامه‌ها علاوه بر منافعی که دارند، در درازمدت مضراتی را نیز به همراه خواهند داشت. از‌جمله مضرات خدمات اهل قلم نیز گستردگی آن است؛ به‌طوری که با توجه به تعریف موجود، هر تولید‌کننده کتاب به‌عنوان اهل قلم شناخته و این تعریف گسترده موجب بروز اشکالاتی مانند کتابسازی در جامعه فرهنگی می‌شود. به‌عبارت دیگر عده‌ای برای استفاده از مزایای مؤلف یا مترجم بودن در حال کتابسازی‌اند که در روند اولیه جایزه کتاب‌سال با ریزش بخش قابل توجهی از کتاب‌ها در بررسی‌های مقدماتی، این مسئله را می‌توان اثبات کرد.
در آیین‌نامه جدید، سایت اهل قلم به سایت پدید‌آورندگان کتاب تبدیل خواهد شد که اطلاعات ثبت شده در آن نقش‌محور است. به این معنا که در جریان فرایند تولید کتاب، مهارت‌های مختلف از‌جمله نویسندگی، تصویرگری، ویراستاری، ترجمه، تصحیح، گردآوری، بازنویسی و... در حوزه نشر مشارکت دارند و می‌توان براساس تحلیل و بررسی فعالیت آنها برای آینده صنعت نشر برنامه‌ریزی کرد. در ادامه اما پایگاه دیگری با عنوان اهل قلم ایجاد می‌شود که تنها پدیدآورندگانی را که مشمول تعاریف جدید از اهل قلم می‌شوند، در برخواهد گرفت. همچنین در آیین‌نامه جدید، اهل قلم به‌عنوان نویسنده، مصحح یا مترجم تعریف شده‌اند. البته نقش ویراستار، تصویر‌گر و دیگر افراد دخیل هم در جریان تولید کتاب در آیین‌نامه جدید پیش‌بینی شده است.
در این تعریف، ماهیت صاحب اثر حفظ می‌شود، اما اگر تصویرگری یا ویراستاری به تکمیل اثر منتهی شود و به اندازه 50درصد به لحاظ کیفی و محتوا در این جریان سهم داشته باشد، ضمن حفظ حقوق نویسنده اصلی، تصویر‌گر یا ویراستار نیز به‌عنوان صاحب قلم تعریف و مشمول خدمات می‌شوند. ناگفته نماند که برای تأیید سهم 50درصدی تصویر‌گر یا ویراستار و دیگر افراد دخیل در روند تولید کتاب، از دیدگاه متخصصان و هیأت‌های علمی استفاده خواهد شد که در قالب کارگروهی در آیین‌نامه پیش‌بینی شده‌اند.
بعد از تأیید سهم ویراستار یا تصویر‌گر از سوی صاحب‌نظران، این افراد به‌عنوان کسی که در تولید محتوا مشارکت داشتند به سایت اهل قلم معرفی می‌شوند.
مبنای محتوای کتاب باید دانش‌محور و پژوهش با معیار‌هایی علمی و موضوعی منطبق باشد. ترجمه نیز باید در زمره آثار فاخر تعریف شود، بنابراین هر پدید‌آوری جزو اهل قلم شناخته نمی‌شود. دامنه تعریف جدید در آیین‌نامه بسیار گسترده است؛ به‌عنوان مثال نویسندگان مقالات دایره..المعارف‌ها و مدخل‌های فرهنگنامه‌ها نیز در این تعریف دیده شده‌اند.
