روحانیت
درگذشت فقیه پارسا؛ آیت‌الله مومن
پیام تسلیت رهبر انقلاب به مناسبت درگذشت آیت‌الله مؤمن
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی با صدور پیامی رحلت فقیه پارسا و عالم ربانی آیت‌الله حاج شیخ محمد مؤمن را تسلیت گفتند. متن پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب اسلامی به این شرح است:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
انالله و اناالیه راجعون
با تأسف فراوان خبر رحلت عالم ربانی و فقیه پارسا و پرهیزگار آیت‌الله آقای حاج شیخ محمد مومن قمی اعلی‌الله مقامه را دریافت کردم. این ضایعه‌ای برای حوزه علمیه است. مقام علمی و پرورش شاگردان برجسته در کنار تقوا و اخلاص این عالم بزرگوار، و نیز وفاداری و تعهد انقلابی و اجتماعی، شخصیت جامعی از ایشان ساخته بود. سابقه مبارزاتی ایشان به پیش از انقلاب برمی‌گردد و خدمات انقلابی ایشان در تمام دوران 40ساله مستمرا ادامه داشته است و در دوره‌های متعدد و متوالی یکی از ارکان مهم شورای محترم نگهبان بوده‌اند. اینجانب درگذشت ایشان را به خاندان گرامی و فرزندان مکرم و دیگر بازماندگان و نیز به حضرات علمای اعلام حوزه مقدس قم و به‌خصوص شاگردان و دوستان ایشان و به عموم مردم عزیز شهر قم تسلیت عرض می‌کنم و مغفرت و رحمت الهی و علو درجات ایشان را از خداوند متعال مسئلت می‌نمایم.
سیدعلی خامنه‌ای - ۳ اسفند ۱۳۹۷
محسن تولایی/ خبر‌نگار
درگذشت آیت‌الله محمد مومن پایانی بر مسئولیت بلندبالای یکی دیگر از فقهای شورای نگهبان بود. پنجشنبه شب دوم اسفند خبر درگذشت این فقیه 81ساله منتشر شد و همزمان مجلس خبرگان رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز یکی دیگر از اعضای خود را از دست دادند. 35سال مسئولیت آیت‌الله محمد مومن در شورای نگهبان طولانی‌ترین دوره مسئولیت‌های او با حکم امام خمینی(ره) و از تیرماه سال62 محسوب می‌شد و او را در زمره قدیمی‌ترین عضو شورای نگهبان پس از آیت‌الله جنتی قرار می‌داد.
شاید فهرست پرعنوان مسئولیت‌های آیت‌الله مومن در شورای‌عالی قضایی، شورای‌عالی سیاستگذاری حوزه‌های علمیه، شورای بازنگری قانون اساسی، مدیریت حوزه علمیه قم و نمایندگی مجلس خبرگان رهبری او را در جمع نزدیک‌ترین فقهای شورای نگهبان به نبض اتفاقات حاکمیتی کشور قرار می‌داد. سابقه رفتار سیاسی این فقیه عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم او را در معرض توجه منتقدان و حامیان سیاسی‌اش قرار داده بود و جایگاهش را در بطن تحولات 40ساله انقلاب تحلیل می‌کرد. رهبر انقلاب، سران 3قوه و رئیس مجلس خبرگان رهبری در پیام‌های جداگانه‌ای درگذشت این چهره پرنفوذ حاکمیتی را تسلیت گفتند و سوابق مبارزات قبل انقلاب و کارنامه مسئولیت‌های پس از انقلابش را ستودند. موضوع ردصلاحیت‌های انتخابات خبرگان94 شاید آخرین مورد فعل سیاسی جدی او درارتباط با دیگر هم‌لباس‌های روحانی‌اش بود. اجتناب از شرکت در آزمون اجتهاد در ادوار اخیر انتخابات خبرگان عدم‌تأیید صلاحیت چهره‌های سرشناسی همچون حسن خمینی و برخی روحانیون مطرح دیگر را از سوی آیت‌الله مؤمن رقم زده بود. او از این ردصلاحیت‌ها دفاع کرد. با این حال یادگار امام در پیام کوتاهی خطاب به احمد مومن فرزند آیت‌الله مومن درگذشت او را به خانواده‌اش تسلیت گفت. آیت‌الله احمد جنتی در بخشی از پیام تسلیت خود به نقش‌آفرینی مهم آیت‌الله مومن در برهه‌های انقلابی اشاره کرده و نوشته بود: «همواره در بزنگاه‌های مهم در دفاع از خط اصیل ولایت مطلقه فقیه ثابت قدم و جزو یاران باوفای نظام و مقام معظم رهبری بود.»
اشاره آیت‌الله جنتی شاید به تشکیل شورای فتوا در حضور رهبر معظم انقلاب و پس از رهبری ایشان در سال68 بود. آیت‌الله مومن در مصاحبه‌ای در سال93 با نشریه پاسدار اسلام می‌گوید: «فکر می‌کنم قبل از چهلم رحلت حضرت امام بود که با مرحوم آقای طاهری صحبت کردم و گفتم خوب است آقا یک جلسه فقهی داشته باشند... ایشان جلسه‌ای را تشکیل دادند و خودشان افراد را انتخاب کردند. این عده، فقهای شورای نگهبان بودند که فکر می‌کنم درآن دوره، جوان‌ترینشان من بودم! آقای جنتی، آقای محمدی گیلانی، آقای امامی‌کاشانی، آقای رضوانی و بنده بودیم. از بیرون از شورا، از تهران آقای مهدوی‌کنی، از قم آقای آسید محمود هاشمی، مرحوم آقای قدیری، مرحوم آقای آسید عباس خاتم و آقای آسید جعفر کریمی را دعوت کردند.» این جلسات 11نفره به‌گفته آیت‌الله مومن هر هفته چهارشنبه‌شب‌ها و پنجشنبه‌صبح‌ها برگزار می‌شد. این شاگرد امام‌خمینی(ره) چند‌ماه بعدتر در سال69 به‌همراه برخی دیگر از شاگردان ایشان ازجمله محمد یزدی، عبدالله جوادی‌آملی، علی مشکینی و ابراهیم امینی به درجه اجتهاد آیت‌الله خامنه‌ای گواهی می‌دهند.
آیت‌الله مومن تا 3دهه بعد اما به نقش‌آفرینی اصلی خود در شورای نگهبان ادامه می‌دهد. بسیاری از نامزدهای انتخابات 3گانه مجلس، ریاست‌جمهوری و خبرگان رهبری از او در کنار آیت‌الله جنتی و محمد یزدی به‌عنوان چهره‌های اصلی در بررسی صلاحیت نامزدهای انتخاباتی یاد می‌کنند. او سال93 در مصاحبه‌ای با سایت رجانیوز در واکنش به برخی مواضع منتقدانه آیت‌الله علی‌محمد دستغیب عضو سابق مجلس خبرگان نسبت به حوادث سال88 و تأثیر آن در بررسی صلاحیت‌ها می‌گوید: «امتحان تنها در خبرگان مطرح نیست، می‌دانیم وقتی آدم نابابی است جلوی او می‌ایستیم. یک کسی را از اینهایی که هنوز هم عضو مجلس خبرگان است آقایان اعضای خبرگان تصمیم گرفتند کنارش بگذارند. ممکن است ما هم اگر این دفعه بخواهد او عضو شود جلوی او بایستیم. چون تنها شرایط خبرگان «علمیت» نیست. هم علمیت است هم انقلابی بودن هست.»
سال94 او اگرچه توانست از حوزه انتخابیه قم به خبرگان پنجم راه یابد ولی برادرش در رقابت با فهرست مورد حمایت آیت‌الله هاشمی نتوانست به جمع 88نفره خبرگان راه یابد و پسرش نیز در حوزه اراک در رقابت بازماند. آیت‌الله مومن پس از محمدرضا علیزاده و آیت‌الله هاشمی شاهرودی سومین عضو درگذشته شورای نگهبان در سال‌جاری است. رهبر انقلاب اخیرا پس از فوت آیت‌الله هاشمی شاهرودی، آیت‌الله صادق آملی‌لاریجانی را به عضویت همزمان مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای نگهبان درآوردند. مراسم تشییع پیکر آیت‌الله مومن امروز از مسجد امام حسن عسکری قم به سمت حرم حضرت معصومه(س) برگزار می‌شود. پس از انتقال پیکر این عالم ربانی به حرم مطهر حضرت معصومه(س) نماز میت اقامه می‌شود و پیکر وی در جوار حضرت معصومه(س) به خاک سپرده خواهد شد.
