کمبود کتابخانه در جنوب کرمان

راضیه زنگی‌آبادی|  خبرنگار:


اگرچه پژوهشی جدید درباره وضعیت کتاب‌خوانی کرمانی‌ها از سال 93 به بعد در استان صورت نگرفته است، در همان سال مشخص شد کرمانی‌ها فقط 19 دقیقه از وقت خود را به مطالعه اختصاص دادند. این در حالی است که نقش کتابخانه‌های عمومی نیز در افزایش کتاب‌خوانی بی‌تاثیر نیست. اما همه مناطق استان به میزان کافی کتابخانه ندارند. این موضوع در جنوب استان بیشتر مشهود است. 

مدیر کل کتابخانه‌های عمومی استان کرمان به همشهری می‌گوید: از سال 84 رسماً نهاد کتابخانه‌ها در کشور ایجاد شد. کتابخانه‌ها انجمن‌هایی تحت عنوان کتابخانه‌های عمومی شهرستان، شهر، بخش و استان دارند که فرمانداران و جمعی افراد حقیقی و حقوقی عضو آن هستند و برای مسائل مربوط به کتاب در کتابخانه‌های عمومی تصمیم‌گیری می‌کنند. طبق قانون نیم درصد درآمد شهرداری‌ها به کتابخانه‌ها تعلق می‌گیرد. 

 «محمدجواد حسین‌زاده» در پاسخ به این سوال که سرانه فضای کتابخانه‌ای کرمان نسبت به میانگین کشوری چه مقدار است، می‌گوید: در استان کرمان 132باب کتابخانه عمومی و مشارکتی وجود دارد. این کتابخانه‌ها بیش از یک میلیون و 600هزار جلد کتاب دارند. بیش از 64هزار متر‌ مربع فضای کتابخانه‌ای در استان احداث شده و بیش از 132 هزار نفر عضو فعال در کتابخانه‌های عمومی هستند. در استان ما به ازای هر 20هزار و 945 نفر یک باب کتابخانه عمومی و به ازای هر 100نفر هم 2 متر مربع فضای کتابخانه‌ای وجود دارد.

استان کرمان جزو استان‌های اول تا پنجم در شاخص‌های مختلف در حوزه کتابخانه‌ها قرار گرفته است. در ابتدای سال تا لحظه اعلام این آمار 2میلیون و 81هزار و 898 نفر به کتابخانه‌های عمومی استان مراجعه کرده‌اند و بیش از یک میلیون جلد کتاب امانت گرفته شده است. بیش از 11هزار صندلی در کتابخانه‌ها موجود است و بیش از400 دستگاه رایانه در کتابخانه‌ها قرار گرفته است. همه آماری که ارائه می‌شود لحظه به لحظه گزارش می‌شود. 

این مقام مسئول ادامه می‌دهد: تعداد نشریات کتابخانه‌های استان 160هزار مورد است که عدد جالب توجهی نیست، چون نشریات جدید جایگزین موارد قبلی و نشریات قبل به مراکز و اعضا اهدا می‌شوند. در واقع کتابخانه‌ها درجه‌بندی دارند و به ازای هر درجه، کتاب و نشریات به آن‌ها ارسال می‌شود. درجه کتابخانه‌ها براساس متراژ ساختمان و درجه‌های فرهنگی ارزیابی می‌شوند. 


راه‌های ترویج کتاب‌خوانی 

حسین‌زاده می‌گوید: نشست‌های کتاب‌خوانی نه‌تنها در مدارس، بلکه در کتابخانه‌ها هم انجام می‌شود که تاکنون تعداد آن‌ها به بیش از 100 مورد رسیده است. در همین نشست‌ها بیش از 5هزار عنوان کتاب معرفی شده است؛ علاوه بر این بیش از 300مسابقه کتاب‌خوانی برگزار شده که حدود 100هزار نفر در آن شرکت کرده‌اند. برگزاری جلسات نقد و بررسی کتاب هم از دیگر برنامه‌های ترویج کتاب‌خوانی بوده است. بیش از 5300 فعالیت فرهنگی در کرمان انجام شده که 2060 مورد آن مختص کودک و نوجوان بوده است. همچنین می‌توان به ایجاد ایستگاه‌های خلاقانه در مجموعه‌های مختلف اشاره کرد که 350هزار جلد کتاب در آن توزیع شده است. تفاهم‌نامه‌ای هم با دستگاه‌های مختلف نوشته شده تا در زندان‌ها، مهدهای کودک و مساجد به صورت مشارکتی کتابخانه ایجاد شود. 


بخش کودک و نوجوان 

حسین‌زاده در خصوص اختصاص بخش کودک و نوجوان در کتابخانه‌ها می‌گوید: 98درصد از کتابخانه‌های استان مجهز به بخش کودک و نوجوان هستند که 40هزار عضو دارند. لوازمی مانند قفسه، صندلی، میز، نشریات خاص کودک و بیش از 300هزار جلد کتاب مخصوص کودک هم برای این بخش مهیا شده است. 


شرایط کتابخانه‌ها در جنوب استان

با توجه به این‌که فعالان اجتماعی منطقه جنوب استان به‌ویژه در جازموریان به همشهری اطلاع داده‌اند کتابخانه‌ای در روستاهای این منطقه وجود ندارد و کتابخانه‌ها بیشتر به صورت مشارکتی از سوی مردم و خیران ساخته می‌شوند، حسین‌زاده این وضعیت در روستاها را تایید می‌کند و می‌گوید: 14کتابخانه عمومی در جنوب استان (7 شهرستان) وجود دارد که با وجود کتابخانه‌های مشارکتی این تعداد به 17مورد می‌رسد. در واقع کمتر از 20 درصد کتابخانه‌ها در جنوب قرار دارند و این منطقه نیاز جدی به کتابخانه دارد. با توجه به نیاز جنوب استان، بیشتر اعتبارات را به این منطقه اختصاص داده‌ایم. علاوه بر این نیروی بیشتری باید در آن‌جا جذب کار شوند. در هر صورت مشکلات اعتباری وجود دارد و باید در نظر داشت که ساخت مجموعه جدید در قانون بودجه امسال ممنوع شده است. 


شرایط کتابخانه‌ها در شرق استان

این مدیر کل در خصوص کتابخانه‌های شرق استان هم می‌گوید: 11کتابخانه نهادی و 4 کتابخانه مشارکتی در شرق استان وجود دارد که بیشترین مساحت در بم احداث شده و بیش از 5هزار متر‌ مربع فضای کتابخانه‌ای آن است. در شهرستان‌هایی هم که بعد از زلزله تخریب شده‌اند 10 تا 15هزار متر‌ مربع فضای کتابخانه‌ای به آن‌ها اختصاص یافته است. 


نحوه توزیع کتاب

حسین‌زاده در پاسخ به این سؤال که چرا کتاب‌های جدید در کتابخانه‌ها موجود نیستند می‌گوید: نهاد کشوری کتابخانه‌ها، کتاب‌ها را به صلاحدید خود، متناسب با درجه و ساز و کار هر کتابخانه به آن ارسال می‌کند. علاوه بر این در حوزه بومی، درخواست کتاب بر عهده مخاطبان است که خواسته خود را به همکاران ما بگویند. اول هر سال هم در خصوص نشریاتی که قرار است در طول سال منتشر شوند از همکاران نظرسنجی می‌شود که کدام مورد بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد تا تهیه شود و در اختیار علاقه‌مندان قرار گیرد.


نقش صدا و سیما در ترویج کتاب‌خوانی

«محمدجواد حسین‌زاده»، مدیر کل کتابخانه‌های عمومی استان کرمان، می‌گوید: طبق گزارش صدا و سیما 3895 دقیقه در بخش تصویر و 1603 دقیقه در بخش صدا برای فرهنگ کتاب اختصاص داده شده است. در بخش اطلاعات و اخبار در حوزه صدا 200برنامه با 300 دقیقه و در حوزه تصویر 240 برنامه به مدت 380 دقیقه تهیه شده است. جمعاً صدا و سیمای مرکز استان کرمان 9943 دقیقه به فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی اختصاص داده است. 


سرانه پایین مطالعه در استان کرمان

 «محمدجواد حسین‌زاده»، مدیر کل کتابخانه‌های عمومی استان کرمان، می‌گوید: از سال 88 تا 93 در شورای فرهنگ استان، گزارشی در 5 شاخص قرآن و هدیه، فضای مجازی، کتاب‌های غیردرسی، روزنامه و نشریات غیرروزانه محاسبه شد که 19 دقیقه برای کتاب‌های غیردرسی برآورد شده بود. طبق گزارش مرکز آمار که چند ماه پیش منتشر شده و متعلق به سال 96 است، عددی بین 15 تا 18دقیقه را برای کتاب‌خوانی کرمانی‌ها در روز ارائه کرده است. در واقع برای محاسبه سرانه مطالعه علاوه بر کتابخانه عمومی نیاز به همه کتابخانه‌های استان داریم که از سال 93 به بعد پژوهشی در این خصوص صورت نگرفته است. 

وی می‌افزاید: با توجه به این‌که تا به حال 30 کتابخانه یعنی بیش از 17هزار متر مربع، توسط خیران ساخته شده، نه‌تنها هیچ ادعایی برای کامل بودن وضعیت کتابخانه‌ها نداریم، بلکه می‌دانیم نقص‌هایی هم وجود دارد. کمبود‌ها نه‌تنها در شهرستان‌ها و مناطق محروم، بلکه در شهر کرمان هم دیده می‌شود.

به طوری که این شهر به یک کتابخانه مرکزی و چندین کتابخانه عمومی نیاز دارد. با وجود آماده بودن زمین کتابخانه مرکزی، اعتبار لازم برای ساخت آن وجود ندارد. 
این مقام مسئول در ادامه اداره کتابخانه‌ها را تنها متولی ترویج کتاب‌خوانی نمی‌داند و می‎گوید صدا و سیما، رسانه‌ها و مطبوعات هم باید نقش خود را در این خصوص ایفا کنند. علاوه بر این آموزش و پرورش کتاب‌محور نیست.