پیگیری ایران برای ثبت جهانی مسجد کبود ایروان

مسجد کبود ایروان از آثار مهم دوره اسلامی در مهد مسیحیت در جهان است. این مسجد تنها بنای اسلامی موجود در کشوری است که سراسر آن مملو از کلیساهای تاریخی و متعدد است. اما بازدید از مسجد کبود ایروان مشخص می‌کند که این مسجد تاریخی به‌عنوان نگین انگشتری موجودیت اسلام در ارمنستان مسیحی چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

در سفر به شهر ایروان و بازدید از مسجد کبود که به‌دلیل رنگ آبی گنبد آن، عنوان کبود را گرفته است، آثاری از نم‌زدگی دیوارها، ترک‌های ایجاد شده بر سقف حجره‌های دور تا دور مسجد و مهم‌تر از همه اینها مخدوش شدن فضای بصری ازجمله تهدیدات این مسجد مهجور مانده در کشور ارمنستان است.

دورتادور مسجد را حجره‌هایی احاطه کرده‌اند که پیش‌تر طلاب مسلمان در آنها به فراگیری دروس اسلامی مشغول بودند. اما این مدرسه علمیه در کشوری تماما مسیحی دیگر کلاس درس برگزار نمی‌کند و تبدیل به حسینیه شده است. حجره‌هایش خالی افتاده و تنها اندک نمازگزاران مسلمان‌گاه و بیگاه برای اقامه نماز به این مسجد مراجعه می‌کنند. حسینیه این مسجد هم دیگر چندان فعال نیست و همه اینها موجب شده تا سیدکاظم سجادی، سفیر ایران در ارمنستان از نبود برنامه برای معرفی مسجد کبود ایروان به‌عنوان یکی از نشانه‌های معماری ایرانی در کشور ارمنستان از مسئولان کشور انتقاد کند و به همشهری بگوید: بارها به سازمان میراث فرهنگی گفته‌ایم که فکری به حال مسجد کبود کنند و با تبدیل حجره‌های تاریخی این مسجد ارزشمند در شهر ایروان به فضایی برای معرفی جاذبه‌های گردشگری استان‌های کشور نسبت به جذب گردشگران خارجی به ایران اهتمام کنند اما تاکنون گوش شنوایی وجود نداشته است. روزنامه همشهری در گفت‌وگو با سفیر ایران در ارمنستان، پیش‌تر وضعیت مسجد کبود شهر ایروان را با عنوان از «مسجد کبود تا سیاه‌چال‌های ایروان» بررسی و اظهارات سفیر ایران درخصوص لزوم توجه جدی به حفاظت و صیانت از مسجد کبود ارمنستان را منتشر کرد.

مسجد کبود ایروان قرار است به‌زودی به‌عنوان تنها اثر معماری اسلامی در کشوری تماما مسیحی در فهرست یونسکو ثبت شود و محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور در پایان نمایشگاه ایران و ارمنستان با عنوان خاطره یک سرزمین که همزمان با پایان زمان نمایش آثار تاریخی ارمنستان در موزه ملی ایران برگزار شد، اعلام کرد: سازمان میراث فرهنگی در پی حفظ عناصر مشترک ایران و کشورهای دیگر است و به‌دنبال امضای تفاهمنامه روسای جمهور 2کشور ایران و ارمنستان برای ثبت جهانی مسجد کبود ایروان، سازمان میراث فرهنگی تلاش می‌کند با انجام مطالعات مورد نیاز و تهیه نقشه‌های این مسجد تاریخی، پرونده جهانی شدن آن را آماده کند. وی با بیان اینکه مسجد کبود ایروان هم‌اکنون با مشکلاتی روبه‌روست، گفت: برخی ساخت‌وسازهای شهری، ساماندهی نماها و مشکلات دیگر در اطراف و داخل مسجد کبود ایروان وجود دارد که در گفت‌وگو با سفیر ارمنستان یادآور شدیم که شهرداری ایروان باید با رفع مشکلات و ایجاد فضایی در ‌شأن مسجد کبود ایروان، مقدمات پرونده ثبت جهانی این اثر تاریخی را فراهم کند.

او با اشاره به برنامه‌ای که سازمان میراث فرهنگی برای ثبت جهانی مسجد کبود ارائه کرده است، افزود: بنای مسجد کبود ایروان نیاز به مرمت و آسیب‌شناسی دارد و اگرچه طرح مرمت مسجد را آماده کرده‌ایم اما چون سفارت ایران در ارمنستان در این منطقه فعال است، بخشی از کارها توسط دفتر سفارت ایران در شهر ایروان انجام می‌شود.

معاون میراث فرهنگی با اشاره به تخصیص ندادن سهم اعتباری کشورهای حوزه نوروز برای مرمت مسجد کبود ایروان با وجود توافقات قبلی گفت: به همین دلیل فعلا کارهای دیگر برای این پروژه انجام می‌شود تا آن اعتبار تخصیص یابد.

مسجد کبود ایروان یا مسجد جامع ایروان، مسجدی ایرانی در پایتخت ارمنستان است. مسجد کبود ایروان تنها بازمانده از 8مسجدی است که در دوره حضور ایران در ارمنستان ساخته شد و پیش از خروج آذربایجانی‌ها از ارمنستان اداره آن برعهده شیعیان آذری در ارمنستان بود.

مسجد کبود ایروان در سال‌های 1375 تا 1379 توسط بنیاد مستضعفان و جانبازان و توسط معماران ایرانی بازسازی شد و مدتی غیراز آن که یک مدرسه دینی بود به تدریس زبان فارسی به ارامنه نیز اختصاص یافت.