خداحافظی موقت ریزگردها با خوزستان

سیدعلیرضا شریفی|  اهواز- خبرنگار:

خشک شدن تالاب‌ها در سال‌های اخیر سبب از بین رفتن رطوبت هوا در خوزستان شده و متعاقب آن، خاک رطوبت خود را از دست داده است. همین چرخه سبب شده است که روزهایی با دمای هوای بیش از 50 درجه سال به سال بیشتر شود و خاک خشک خوزستان با کمترین وزش باد به طوفانی از گرد و خاک تبدیل شود. کاهش حقابه خوزستان و خشکسالی‌های پی‌درپی، علاوه بر تاثیر مستقیم بر وضعیت تالاب‌ها، بخشی از اراضی کشاورزی خوزستان را هم تحت تاثیر قرار داده و کانون‌های جدید گرد و خاک را در این استان ایجاد کرده است. 

در فاصله سال‌های 2004 تا 2014 علت حدود 84 درصد از طوفان‌های ریزگرد خوزستان گرد و خاک‌هایی با منشأ خارجی بود، اما تغییر اقلیم داخلی در سال‌های اخیر روند وقوع این پدیده را تغییر داده است. رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست پیش‌تر گفته بود: بیشتر طوفان‌های گرد و غبار خوزستان در فصل زمستان منشأ داخلی دارند و برای بهبود شرایط عرصه‌های بیابانی لازم است که حقابه محیط ‌زیست را دریافت کنیم. 


350 هزار هکتار کانون ریزگرد در اطراف اهواز

یک کارشناس محیط‌ زیست به همشهری می‌گوید: در اطراف شهرستان اهواز 7 کانون ریزگرد وجود دارد؛ مکان‌هایی که به دلایل مختلف خشک و حالا به منشأ تولید گرد و غبار تبدیل شده‌اند. 
«کریم دورقی» می‌افزاید: بزرگ‌ترین کانون ریزگرد خوزستان در زمین‌های جنوب و جنوب شرق اهواز با 112 هزار هکتار است که اطراف غیزانیه و جاده اهواز‌ -‌ ماهشهر قرار دارد. در این محدوده آبگیرها خشک و اراضی کشاورزی هم رها شده‌اند. 

وی اظهار می‌کند: دومین کانون بزرگ گرد و خاک در خوزستان بین اراضی بندر امام(ره) و امیدیه قرار دارد که 88 هزار هکتار وسعت دارد. این کانون از کفه‌های رسی ایجاد شده است. این اراضی به دلیل برداشت آب و خشکسالی‌های پی در پی به کانون‌های گرد و غبار تبدیل شده‌اند. 

این کارشناس محیط ‌زیست می‌گوید: در جنوب غرب هویزه هم 53 هکتار از اراضی مربوط به هورالعظیم و زمین‌های اطراف آن سومین کانون بزرگ گرد و غبار را تشکیل می‌دهند. 
وی ادامه می‌دهد: دومین کانون موجود در خوزستان در شمال و شرق شهرستان خرمشهر قرار دارد که وسعت آن 28 هزار هکتار است و شامل دشت‌های بدون پوشش گیاهی و با شوری بسیار بالاست. 

دورقی می‌افزاید: در شرق اهواز هم 15 هکتار از اراضی که شامل آبگیرهای انتهای رودخانه کوپال می‌شوند، به دلیل خشکسالی سال‌های اخیر، به کانون ریزگرد تبدیل شده‌اند. یک کانون گرد و غبار به وسعت 5/33‌هزار هکتار نیز بین ماهشهر و هندیجان ایجاد شده که کفه آن رسی است و آثار فرسایش خاک در آن دیده می‌شود. 

وی بیان می‌کند: آخرین کانون گرد و غبار خوزستان در شرق هندیجان قرار دارد که وسعت آن 18 هزار هکتار است. این محدوده بیشتر توسط آبراه‌های فصلی تغذیه می‌شد اما خشکسالی‌های اخیر شرایط این منطقه را نامساعد کرده است. 


بارش‌ها 5 برابر سال گذشته

 «سال آبی 98-97 به لحاظ میزان بارش‌ها بسیار خوب بوده و عمده بارش‌ها در خوزستان صورت گرفته است. تا نیمه بهمن تقریبا 5 برابر سال گذشته در این استان بارش داشته‌ایم.» اینها را وزیر نیرو می‌گوید و ادامه می‌دهد: وقتی منطقه‌ای برای سالیان متمادی دچار خشکسالی می‌شود، رطوبت خاک در آن کاهش می‌یابد. اگر نزولات جوی زیاد شود، ابتدا صرف جبران رطوبت از دست ‌رفته خاک می‌شود و وقتی خاک اشباع شد، رواناب شکل می‌گیرد. 
«رضا اردکانیان» می‌گوید: در حال حاضر به همین دلیل میان افزایش نزولات جوی و افزایش رواناب‌ها تناسب وجود ندارد. در حقیقت رواناب‌ها بیشتر نشده‌اند، اما در مجموع در وضعیت بهتری نسبت به سال گذشته قرار داریم. 


پر شدن تالاب‌ها و آبگیرهای خوزستان 

سیلاب اخیر در خوزستان سبب پر شدن مخزن سد کرخه و متعاقب آن نهرهای فرعی این رودخانه شده است. ورود حجم زیادی از آب سبب شده که هورالعظیم در مدت بسیار کوتاهی پر و حتی دایک‌های مرزی برای عبور آب به بخش عراقی تالاب هم شکسته شود. مدیرکل محیط ‌زیست خوزستان در این باره به همشهری می‌گوید: هم‌اکنون همه حوضچه‌های هورالعظیم آب دارند و حوضچه‌های 4 و 5 این تالاب که بیش از 20 سال خشک بودند، در حال آبگیری از آب شیرین کرخه هستند. 

«احمدرضا لاهیجان‌زاده» می‌افزاید: در پی بارندگی‌های اخیر وضعیت رودخانه کرخه سیلابی و حجم عظیمی از آب به هورالعظیم هدایت شده است. به دلیل ورود حجم زیادی از سیلاب به هورالعظیم، دریچه‌های بین حوضچه‌ها و همچنین دریچه‌های دایک مرزی بازگشایی شده‌اند و هم‌اکنون تعادل آبی در این تالاب برقرار شده است. 

وی ادامه می‌دهد: به لطف بارش‌های اخیر، کانون‌های گرد و غبار شرق و جنوب شرق‌ خوزستان یا زیر آب رفته‌اند یا کشت دیم در آنها انجام شده و هم‌اکنون سبز هستند. خوشبختانه برخی از این کانون‌‌ها هم به مرتع تبدیل شده‌اند. اینها مجموع اتفاقات خوبی است که سبب شده کانون‌های شرق و جنوب شرق در پاییز امسال فعال نشوند. 

مدیرکل محیط ‌زیست خوزستان با بیان این‌که کانون‌های داخلی ریزگرد از اول آبان تاکنون فعال نشده‌اند، می‌گوید: پیش‌بینی ما این است که نه‌تنها در یک ماه و نیم باقیمانده از زمستان بلکه در بهار و تابستان سال آینده هم فقط کانون‌های خارجی ریزگرد ممکن است باعث آلودگی هوای استان شود. لاهیجان‌زاده ادامه می‌دهد: البته با توجه به بارش‌های نسبتا مناسب در عراق احتمالا طوفان‌های خارجی گرد و غبار نیز از شدت کمتری نسبت به گذشته برخوردار خواهد بود. 

هرچند در روزهای اخیر سیلاب رودخانه کرخه خسارت 800 میلیاردی را به خوزستان تحمیل کرد اما به گفته کارشناسان، این سیلاب به دلیل کاهش ظرفیت رودخانه‌ها به ‌خاطر لایروبی نشدن در فصل خشکسالی راه افتاد و این امکان وجود داشت که سیلاب را با لایروبی به‌موقع مهار کرد. اما ورود آب با حجم زیاد به خوزستان نشان داد که کانون‌های گرد و غبار داخلی با رسیدن آب به این اراضی از بین می‌روند و مردم می‌توانند برای ماه‌های زیادی هوای سالم تنفس کنند.