شوک بارش‌ها به بازار سبزی و صیفی

علی ابراهیمی/روزنامه‌نگار

نوسان قیمت و عرضه برخی انواع سبزی، صیفی، میوه و مرکبات موجب نارضایتی مردم و گلایه فعالان صنفی از کمبود و افزایش قیمت‌ها شده است.  عرضه‌کنندگان آزادسازی صادرات برخی اقلام مانند گوجه‌فرنگی یا دخالت‌های دولت در خرید و ذخیره سازی مرکبات را عامل کمبود و افزایش قیمت‌ها در فصل سرما تلقی می‌کنند. 
در بازار سبزی و صیفی نیز طی یک هفته گذشته قیمت گوجه‌فرنگی، خیار و انواع کاهو رشد قیمت 4‌تا‌5هزار تومانی را تجربه کرده است. با حسین اصغری، مدیر کل محصولات علوفه‌ای و جالیزی وزارت جهادکشاورزی گفت و گو کرده‌ایم.


در روزهای اخیر قیمت برخی انواع سبزی و صیفی مانند کاهو و گوجه‌فرنگی افزایش یافته.  این افزایش قیمت تا چه حد متاثر از کاهش تولید و عرضه بوده است؟
آمارهای دریافتی از استان‌ها نشان می‌دهد  هیچ گونه کاهش تولید یا سطح زیرکشت این اقلام نسبت به مدت مشابه سال گذشته را شاهد نبوده‌ایم. اگرچه برخی انواع محصولات کشاورزی مانند کاهو در سطح محدودی کشت می‌شود و در سبد غذایی مردم اولویت چندانی ندارد اما هیچ کاهش تولیدی در سطح زیرکشت یا تولید این محصولات را شاهد نبوده‌ایم. اما باید توجه کرد که در این فصل اغلب تولید سبزی و صیفی در مناطق جنوبی کشور و استان‌های هرمزگان، فارس، بوشهر، خوزستان و جنوب کرمان صورت می‌گیرد که بارندگی ‌های اخیر در این استان‌ها موجب ایجاد مشکلاتی برای برداشت این محصولات شده است. به‌این معنا که محصولات مذکور در مزارع موجود است اما به دلیل گل‌آلود بودن و خیسی زمین، امکان رفت و آمد برای برداشت و ورود وسایل حمل و نقل این محصولات وجود ندارد. در واقع بارندگی توأم در هرمزگان و خوزستان و نبود امکان برداشت و عرضه این محصولات موجب وارد آمدن شوک نسبی به بازار شده است اما هیچ نگرانی‌ای در مورد میزان تولید و تامین نیاز بازار سبزی و صیفی وجود ندارد و این محصولات به اندازه کافی در ایران تولید می‌شود.

میزان تولید و سطح زیرکشت امسال پیاز، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی و خیار نسبت به سال گذشته چگونه بوده است؟ 
وزارت جهادکشاورزی برای تولید پیاز، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی و خیار به عنوان محصولات اصلی جالیزی در سال جاری برای فصول مختلف برنامه تولید ارائه کرده و اکنون نیز تولید زمستانه این محصولات در حال انجام است. در فصل زراعی جاری(پاییز و زمستان امسال) برای کشت پیاز در سطح 22هزار و 900هکتار برنامه ارائه شده و پیش‌بینی می‌شود میزان تولید این محصول به حدود 880هزار تن برسد. سطح زیرکشت پیاز در مدت مشابه سال گذشته 23هزار هکتار و با میزان تولید 890هزار تن بوده است. در مورد میزان تولید گوجه‌فرنگی نیز میزان سطح زیرکشت این محصول در فصل پاییز و زمستان 19هزار هکتار با تولید 840هزار تن محصول بوده که این ارقام در مدت مشابه سال گذشته سطح زیرکشت 19هزار و 120‌هکتار با تولید 848هزار تن بوده است. در مورد خیار نیز امسال سطح زیرکشت 13هزار و 400‌هکتار با  پیش بینی تولید 395هزار تن بوده که این آمار برای سطح زیرکشت و تولید خیار در مدت مشابه سال گذشته به ترتیب 13هزار و‌300‌هکتار و تولید 392هزار‌تن بوده است. در زمینه تولید سیب زمینی نیز امسال در فصل کشت  بهاره نیز برنامه‌ریزی برای تولید این محصول در سطح زیرکشت  16هزار و‌700‌هکتار با میزان تولید 480هزار تن و تولید سیب‌زمینی در طرح استمرار با سطح زیرکشت 5هزار و 500 هکتار و میزان تولید 170هزار تن بوده در حالی که سطح زیرکشت سیب‌زمینی بهاره در فصل مشابه سال گذشته 13هزار و 755 هکتار با تولید 390هزار تن و در طرح استمرار سطح زیرکشت 6هزارو 700 هکتار با تولید 207هزار تن بوده است.

فعالان صنفی آزادسازی صادرات گوجه‌فرنگی و افزایش نرخ خرید این محصول در مزرعه به 3هزار و 100 تومان را عامل کمبود و افزایش قیمت‌ها می‌دانند، نظر شما چیست؟
وقتی برنامه کشت این محصولات تعیین و استان‌های مختلف کشور مطابق این برنامه به تولید می‌پردازند، سهم صادرات را نیز در این میزان تولید پیش بینی کرده‌ایم. این گونه نیست که صادرات گوجه‌فرنگی یا سایر اقلام سبزی و صیفی با کاهش سهم این اقلام در سبد مصرفی خانوارهای ایرانی انجام شود؛ ضمن اینکه در شرایط کنونی اقتصادی که ارزآوری برای کشور ضروری است نمی‌توان صادرات این اقلام را ممنوع کرد. اکنون سیب زمینی نیز در سطح گسترده‌ای صادر می‌شود اما چرا مشکلی در تامین نیاز بازار یا افزایش بی‌رویه قیمت عمده فروشی و خرده‌فروشی این محصول را شاهد نیستیم. محل اصلی تولید گوجه‌فرنگی کشور در استان‌های هرمزگان و بوشهر است که به دلیل بارندگی‌های اخیر امکان برداشت این اقلام وجود ندارد و با بهتر شدن شرایط جوی و امکان برداشت و بازاررسانی این محصولات، قیمت آن در بازار نیز متعادل خواهد شد. با این روند این موضوع که صادرات زمینه کمبود و افزایش قیمت محصولات سبزی و صیفی را فراهم کرده است، قابل پذیرش نیست.

اما هر ساله در فصل سرما نوسان قیمت و عرضه گوجه‌فرنگی، پیاز و سیب زمینی با کاهش امکان تولید و سودجویی برخی افراد را شاهد هستیم. با این شرایط، صادرات این محصولات تا چه اندازه قابل توجیه است؟
باید توجه کنیم که اغلب بازارهای صادراتی این محصولات در فصل سرما که میزان تولید آنها کاهش می‌یابد، نیاز به واردات این اقلام از کشورمان دارند و در سایر فصول این کشورها تولید محصول دارند. این موهبتی است که خداوند به کشور ایران داده است که در شرایطی که امکان تولید سبزی و صیفی در بسیاری از کشورهای منطقه به دلیل سرما و کاهش دمای هوا وجود ندارد، کشاورزان ایرانی می‌توانند در مناطقی مانند استان‌های حاشیه خلیج فارس و خوزستان این محصولات را تولید و با ارزآوری بسیار بالا به بازارهای منطقه عرضه کنند؛ به نحوی که پارسال 3 میلیون تن سبزی و صیفی با ارزآوری یک میلیارد دلار از ایران صادر شده است. کشورهای مذکور در این فصل نیاز بیشتری به واردات سبزی و صیفی از ایران دارند و در چنین شرایطی ممنوعیت صادرات این اقلام چندان قابل توجیه نیست.

یعنی این امکان وجود ندارد که با توجه به برآوردهای انجام شده از میزان تولید و نیاز بازار داخلی، صادرات سبزی و صیفی را ساماندهی کرده و از کمبود و افزایش بی‌رویه قیمت این اقلام در بازار داخلی جلوگیری شود؟

در این زمینه برنامه مدون کشت و نیازسنجی بازار داخلی وجود دارد و هر زمان که بازار از کنترل خارج می‌شود، دولت به طرق مختلف مانند وضع تعرفه یا ممنوعیت‌های صادراتی از صادرات این محصولات جلوگیری می‌کند. مطمئن باشید اگر شرایط بازار خیلی غیر عادی باشد این تصمیمات را مراجع بالادستی اتخاذ و ابلاغ می‌کنند زیرا تامین نیاز بازار داخل اولویت دارد. اما اکنون میزان تولید سبزی و صیفی پاسخگوی تامین نیاز بازار داخلی و صادرات است. صادرات سبزی و صیفی شامل سیب زمینی، پیاز، گوجه‌فرنگی، خیار و انواع سبزیجات علاوه بر کشورهای حاشیه خلیج فارس به برخی کشورهای دیگر نیز صورت می‌گیرد و اکنون عراق بزرگ‌ترین خریدار محصول سبزی و صیفی ایران است  و این محصولات به کشورهای ترکیه، افغانستان و جمهوری آذربایجان صادر می‌شود. 


   رشد صادرات سبزی و صیفی در 9 ماه امسال



بر اساس آمار گمرک ایران در 9ماه پارسال در مجموع 2هزار و 561هزارتن سبزی و صیفی به ارزش 679.9 میلیون دلار از ایران صادر شده اما این رقم در 9 ماه امسال 2هزار و 867هزار تن، به ارزش 793 میلیون دلار بوده که بیانگر سیر صعودی 306هزار تنی وزنی و افزایش 115 میلیون دلاری ارزش صادرات این اقلام طی مدت سال جاری نسبت به مدت مشابه پارسال است. میزان صادرات سبزی و صیفی تا پایان امسال نیز تابع شرایط بازارهای منطقه و وضعیت تولید است. این میزان صادرات در شرایطی صورت گرفته که در بازارهای صادراتی رقبای قدرتمندی داریم و خیلی از کشورها مانند عراق به عنوان بزرگترین بازار سبزی و صیفی ایران، تولید این محصولات را آغاز کرده و هر ساله نیز با عرضه محصول سبزی و صیفی تولید داخل این کشور، واردات این محصولات از ایران را محدود یا ممنوع می‌کند.