قم پیشتاز درمان اعتیاد در کشور

فاطمه امامی|   قم - خبرنگار|  


قم شاهراه ارتباطی کشور است. این موضوع که در بسیاری موارد فرصت محسوب می‌شود، اما در مسأله شیوع و ورود مواد مخدر یک تهدید بالقوه است. هر چند مسئولان بر اساس آمار کلی شیوع‌شناسی اعتیاد در کشور، قم را ششمین استان پاک از نظر اعتیاد در کشور معرفی می‌کنند اما نگاهی به متن اجتماع نشان می‌دهد یکی از نگرانی‌ها در زمینه آسیب‌های اجتماعی در قم بی‌شک اعتیاد است.

«سید محمد ملیحی» معاون دادستان قم و سرپرست دادسرای انقلاب است که مسئولیت برنامه‌های مبارزه با مواد مخدر قوه قضائیه را به عهده دارد. او می‌گوید قم از نظر وضعیت مبارزه و درمان اعتیاد درکشورکم‌نظیر است و استان‌های دیگر تمایل به الگوبرداری از استان قم دارند. به گفته وی، با اقداماتی که صورت گرفته در قم هیچ معتاد متجاهری دیده نمی‌شود. مصاحبه معاون دادستان قم با خبرنگار همشهری را بخوانید.


 با توجه به این که اعتیاد ابتدا به ساکن در قانون جرم محسوب نمی‌شود، روند برخورد با معتادان در دادسرای انقلاب بر چه مبنا و چگونه است؟

طبق ماده 15 اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر معتادان ابتدا به ساکن مجرم نیستند. معتادان طبق این قانون باید به مراکز دولتی یا غیر دولتی مراجعه و نسبت به درمان و کاهش آسیب اقدام کنند. معتادی که با مراجعه به این مراکز نسبت به درمان خود اقدام می‌کند و گواهی تحت درمان و کاهش آسیب داشته باشد، اگر تجاهر به اعتیاد نداشته باشد از تعقیب کیفری معاف است. اما معتادانی که درمان نمی‌کنند، تجاهر به اعتیاد دارند، علنی مواد مصرف می‌کنند و امنیت اجتماعی را به خطر می‌اندازند قطعا با برخورد قانونی مواجه خواهند شد. بعضی از این افراد از طریق طرح‌های انتظامی که هر از گاهی برای پاکسازی شهر اجرا می‌شود، بازداشت می‌شوند و برخی بر اساس شکایت خانواده‌ها.

 برای اثرگذاری بیشتر برخورد با معتادان چه اقداماتی صورت گرفته است؟

برای استفاده از نظرات کارشناسی در مبارزه با اعتیاد و علمی کردن این فرایند، از دی سال گذشته طرح استقرار روان‌پزشکان و روان‌شناسان را در دادسرا اجرا کردیم. به این ترتیب که ابتدا فرد از معتاد که همسر یا فرزندش است شکایت می‌کند. شاکی ابتدا به اتاق مشاوره هدایت می‌شود، با روان‌شناس صحبت می‌کند و علت شکایت بررسی می‌شود. احتمال دارد همان زمان شاکی از کار خود منصرف و فرد متقاعد شود که خودش نسبت به درمان معتاد اقدام کند، که در این صورت موضوع منتفی است.


 اگر فرد اظهار کرد که توانایی درمان معتاد را ندارد شکایت به معاونت دادستانی ارجاع داده و دستور جلب معتاد صادر و به کلانتری ارسال می‌شود. نیروی انتظامی هم معتاد را دستگیر می‌کند و به دادسرا می‌آورد. مرحله اول مشاوره با روان‌شناس مستقر در دادگاه است. اگر روان‌شناس تشخیص دهد که فرد مشکل روانی دارد معتاد به روان‌پزشکی که در دادسرا مستقر است ارجاع داده می‌شود. دکتر مشاوره انجام و تشخیص می‌دهد که این فرد باید به کمپ مراکز درمانی برود یا در بیمارستان اعصاب و روان بستری شود یا به بهزیستی و مرکز نیکان رضوی برود.در واقع حکم‌هایی که افراد را به کمپ فرستاده یا برنامه ترک با نظارت دادستانی را شکل ‌می‌دهد، پس از اعلام نظر و تلاش‌های روان‌شناس و روان‌پزشک صادر می‌شود.

 تصمیم‌گیری درباره نوع درمان بر چه اساسی صورت می‌گیرد؟

در مورد برخی افراد که چندان وضعیت نامناسبی ندارند، دستوری صادر می‌شود تا معتاد تحت نظارت درمان شود. در این فرایند فرد در 4 یا 6 هفته، 7 روز یک بار به دادستانی آمده و تست اعتیاد می‌دهد. این طرح رضایت عمومی در میان مردم داشته و اثرگذاری قابل قبولی دارد.
مواردی داشتیم که افراد از سطح علمی بالایی برخوردار بودند و به دلیل شرایطی که داشتند صلاح نبود به کمپ بروند. این افراد از طریق همین طرح نظارتی در چند هفته ترک کردند و پاک شدند و رضایت خانواده در این زمینه جلب شد.

 آمار معتادان دستگیر شده در قم به چند نفر می‌رسد و چه برخوردی با این افراد صورت گرفته است؟

طبق آمار از ابتدای تیر تا آخر آبان، 2 هزار و 114 نفر دستگیر شده‌اند. از این تعداد هزار و 700 نفر به مراکز درمان معرفی شده‌اند. 514 نفر از این افراد پرونده نظارتی داشته‌اند و این طرح هم موفقیت بالایی داشته است.

طبق تبصره یک ماده 16 مقام قضایی می‌تواند با اخذ تأمین مناسب معتاد را به مدت 6 ماه به یکی از مراکز درمانی معرفی کند. در این زمینه ما کمپ قمرود را داریم که فاز یک آن 250 نفر ظرفیت دارد.
از تیر امسال یک بخش 50 نفره ساخته شد که یک روحانی مدیریت این کار را به عهده گرفت و بسیار موفق بود. در مجموع اکنون 6 روحانی در کمپ قمرود و 4 روان‌شناس در آن فعالیت می‌کنند. 350 نفر ظرفیت کلی این کمپ است که تقریبا این ظرفیت تکمیل است.

 روند درمان در کمپ چگونه است؟

معتاد که وارد کمپ می‌شود ابتدا خمار است. یک هفته تا 10 روز در اتاق سبز می‌ماند تا سم‌زدایی شود. پس از این که معتاد از خماری درآمد کلاس‌های عقیدتی و روان‌شناسی فرد آغاز می‌شود و روان‌شناسان و روحانیون روی این افراد کار می‌کنند. بعد از مدتی خانواده هم درگیر این موضوع می‌شود.بعد از این‌که معتاد 60 روز در کمپ ماند و بهبود یافت، باز هم اقدامات روان‌شناسی و مددکاری برای فرد انجام ‌می‌شود. معتاد بهبودیافته به خانه می‌رود و مددکار با خانواده در ارتباط است و آموزش‌های لازم را به خانواده ارائه می‌دهد. در این مرحله تلاش می‌کنیم تا پذیرش خانواده برای رو‌به‌رو شدن با معتاد را افزایش دهیم. مرحله بعدی شغل‌یابی برای معتاد است، تا دوباره به جامعه برگردد. این زمینه ایجاد شده تا از این پس در کمپ حرفه‌آموزی صورت بگیرد تا معتاد در مراجعه به جامعه بتواند برای خودش شغلی دست و پا کند.

 اعتیاد بانوان در قم چه وضعیتی دارد؟

در قم 94 درصد معتادانی که دستگیر شده‌اند مرد و فقط 6 درصد آنها زن بوده‌اند. البته زنان بیشتر به خاطر این‌که با شوهرانشان همراه می‌شوند اعتیاد به مواد مخدر پیدا می‌کنند.

 برای حمایت از خانواده‌هایی که سرپرست آنها در کمپ به سر می‌برد چه اقداماتی صورت گرفته است؟

این کار وظیفه بهزیستی است. خانواده‌هایی را که به ما مراجعه می‌کنند به بهزیستی معرفی می‌کنیم تا در این مدت در صورت لزوم حمایت شوند.

 بیشتر چه نوع از مواد مخدر در میان معتادان مصرف می‌شود؟

طبق آمار شیشه بیشترین مصرف‌کننده را در میان معتادان متجاهر دارد. 805 نفر از معتادانی که در این مدت دستگیر شده‌اند شیشه مصرف کرده‌اند. در میان دانشجویان و دانش‌آموزان بیشتر گراس و حشیش مصرف می‌شود.
بین دانشجویان نیز گرایش به مصرف مواد مخدر در حال رشد است. هر چند آمار اعتیاد زیردیپلم‌ها و بی‌سوادها زیاد است اما در میان معتادان فوق لیسانس و دانشجوی دکترا هم دیده شده که حتی یک مورد هم زیاد است.
از 2 هزار و 114 نفری که در این مدت دستگیر شده‌اند 10 نفر فوق لیسانس، 16 نفر لیسانس، 71 نفر فوق دیپلم و 313 نفر دیپلم هستند.

 با توجه به تجربه‌ای که در زمینه مبارزه با مواد مخدر دارید، بهترین راه برای به حداقل رساندن بازگشت به اعتیاد چیست؟

ابتدا باید برای خانواده‌ها دوره‌های آموزشی بگذاریم. کسی که تازه پاک شده هر لحظه احتمال لغزش دارد. ابتدا باید خانواده را آموزش دهیم که با جلب اعتماد نظارت کافی روی فرد بهبودیافته داشته باشد.
موضوع دوم بیکاری است که پس از مرخص شدن از کمپ فرد را آزار می‌دهد و دوباره به سمت اعتیاد می‌کشاند. با راه‌اندازی سوله حرفه‌آموزی که در آینده نزدیک در کمپ قمرود صورت خواهد گرفت، بازگشت به اعتیاد به حداقل می‌رسد.

 برای کاهش عرضه مواد مخدر در قم چه اتفاقاتی صورت گرفته است؟

امسال نسبت به سال گذشته دستگیری قاچاقیان در قم 31 درصد افزایش داشته است. 16 درصد در مورد توزیع‌کننده خرد افزایش دستگیری داشتیم و هزار و 77 نفر دستگیری خرده فروش در سال جاری صورت گرفته است.
با همکاری نیروی انتظامی توانستیم امنیت را از خرده فروشان بگیریم. از دی سال گذشته مواد‌فروشان در قم کاملا در ناامنی هستند. قیمت مواد مخدر در شهر این ناامنی را نشان می‌دهد.
در این مدت 280 مغازه و 203 خانه که محل توزیع و استعمال مواد مخدر بود، شناسایی و پلمب شد. خانه‌هایی که مواد فروشی می‌کنند را با عملیات پلیسی و تحقیقات شناسایی و به صورت مستند این موضوع را اثبات می‌کنیم. خانه را پملب و بنر هم نصب می‌کنیم.

 بحثی وجود داشت درباره تخلفاتی که برخی عطاری‌ها در زمینه عرضه مواد روانگردان یا مخدر دارند. چه اقداماتی برای کنترل این موضوع صورت گرفته است؟

در مورد عطاری‌ها هم وارد شدیم. در برخی عطاری‌ها قرص و مواد مخدر توزیع می‌شد که یک گروه تخصصی روی این موضوع نظارت کرد و چند مورد پلمب شده است.