در شهر
پایان دیوارنگاری‌های اصفهان
مسئولان شهرداری اصفهان هزینه‌های میلیاردی برای ترمیم نقاشی‌ها را غیرمنطقی می‌دانند
عاطفه علیان| اصفهان- خبرنگار:
در آستانه نوروز 98 و در حالی که گردی از غبار و کهنگی روی دیوارنگاره‌های شهر نشسته است، مسئولان شهرداری اصفهان هزینه‌های میلیاردی برای ترمیم نقاشی‌ها را غیرمنطقی عنوان می‌کنند و معتقدند اجرای این طرح‌ها از ابتدا اشتباه بوده است؛ اشتباهی که حداقل 2 سال پیش، 3 میلیارد تومان از خزانه شهری برای آن هزینه شد و نتیجه آن امروز هزینه‌هایی چند برابری برای ترمیم است.
طرحی که ممنوع بود
2 سال پیش، بعد از 20 سال، مدیریت شهری اصفهان به ممنوعیت دیوارنگاری پایان داد و آثار اساتیدی چون «مجید صادق‌زاده»، «محمد سالاریان» و «محسن سلیمانی» بر دیواره‌های بلند و زیرگذرهای شهر نقش بست. اسفند 1395 و در آستانه عید نوروز، داستان‌های «هزار و یک شهر» توسط دانشجویان در 15 روز دیوارنگاری شد. حالا اما پس از 2 سال، این نقاشی‌ها که بر دیواره‌های کوتاه مناطق پانزده‌گانه نقش بسته بود، رنگ باخته‌اند.
کارشناسان شهری نیز این طرح را شتاب‌زده و بدون منطق می‌دانند و عنوان می‌کنند نباید خطای گذشته را تکرار کرد.
پیگیری طرح جامع زیباسازی
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان با اشاره به این‌که طرح دیوارنگاری شهری در دوران مدیریت وی متوقف شده است به همشهری می‌گوید: به طور کل، همه هنرهای تجسمی می‌تواند در فضای شهری اجرا شود، ولی لازم است در یک چهارچوب قاعده‌‌مند که تاثیرات بهتر و پایداری بگذارد، انجام شود. سازمان به دنبال همین موضوع طرح جامع زیباسازی را دنبال می‌کند که در زمینه هنر شهری، مبلمان شهری و نورپردازی با تناسب در روز و شب زیبایی را دوچندان می‌کند.«حسن موذنی» تاکید می‌کند: باید بپذیریم تمام موارد عنوان‌شده، در صورتی که قاعده‌‌مند اجرا نشود، تبدیل به نازیبایی می‌شود. این اتفاق در کلان‌شهرها بعضا اتفاق افتاده و برای رفع این نازیبایی‌ها لازم است هزینه و انرژی زیادی صرف شود.
استقبال از طرح‌های مناسب
«علیرضا نصر» نایب رئیس شورای شهر اصفهان، نیز با تاکید بر همگونی زیباسازی شهر با بافت غنی تاریخی و فرهنگی اصفهان می‌گوید: دیوارنگاری‌ها طرحی بود که 2 سال اجرا شد و سپس متوقف شد. هر طرحی که متناسب با فضای فرهنگی، هنری و تاریخی اصفهان باشد و کارشناسان آن حوزه تایید کنند مورد استقبال قرار می‌گیرد. اما طرح‌های زیباسازی باید درخور شهر اصفهان باشد و موجب آلودگی و اغتشاش بصری نشود.
«احمدرضا آقابابایی» معاون هنر شهری سازمان شهرداری اصفهان، نیز تصریح می‌کند: دیوارنگاری‌ها با توجه به هزینه‌هایی که به شهرداری تحمیل می‌کند، ارزش ماندگاری ندارد. نقاشی در ترکیب با سایر هنرها به‌ویژه معماری با ابعاد محدود در فضای شهری اجرا می‌شود. شهرداری نمی‌تواند بودجه‌ای را که با عوارض شهروندان دریافت می‌کند صرف کارهای غیرماندگار کند. دیوارنگاره‌ها در مراحل اجرا و مراقبت و محافظت هزینه‌بر است. ما باید آثاری را در زیباسازی شهر به کار بگیریم که اگر نمی‌توانند همسنگ با آثار ماندگار تاریخی باشند، حداقل لطمه‌ای به آن وارد نکنند.
راه‌حل زیباسازی شهری
«محمدرضا عمادی» نقاش و پژوهشگر دیوارنگاری، با تاکید بر 3 شاخص به آسیب‌شناسی طرح دیوارنگاری می‌پردازد و می‌گوید: در دیوارنگاری 3 شاخص اصلی را باید در نظر گرفت. در درجه اول باید به هنرمند و اثری که خلق می‌کند اهمیت داد و هنرمند باید از دانش و تخصص هنر دیوارنگاری برخوردار باشد. دومین شاخص زمینه‌ای است که هنر در آن خلق می‌شود. بافت تاریخی اصفهان دارای کیفیت بصری بالقوه برای مخاطب است و خلق دیوارنگاری‌ها باید با کالبد غنی شهر هماهنگی داشته باشد و دانش و تخصص متولیان دیوارنگاری در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی مهم است. شاخص سوم هم شناسایی و درک واقع‌بینانه از نیاز مخاطب است.
عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان با تاکید بر تدوین طرح جامع ادامه می‌دهد: فضای حاکم شهری به علت نبود طرح جامع با اغتشاش بصری گسترده مواجه شده و متولیان این موضوع باید به برنامه‌‌ریزی در این باره اهتمام ورزند. این‌که هر وقت تصمیم گرفتیم دیوارنگاری کنیم، سطل رنگ برداریم و هرجا که شد طرحی اجرا کنیم مدبرانه نیست، بلکه کالبد شهری باید شناسایی شود و نوع مواد کاربردی اعم از متریال‌ها و هر چیزی را که در انسجام و وحدت‌بخشی با بافت تاریخی و هنری اصفهان هم‌راستاست در نظر بگیریم. شتاب‌زدگی‌ای که در دیوارنگاری‌ها صورت گرفت به علت نداشتن طرح جامع است که به دور از سلایق شخصی، به برنامه‌‌ریزی کوتاه‌مدت و بلندمدت با متخصصان واقعی در این حوزه نیاز دارد.
دفاع از دیوار نگاره‌ها
مدیرعامل اسبق سازمان زیباسازی شهرداری که زمانی متولی دیوارنگاری شهری نیز بود، اکنون پس از 2 سال در گفت‌و‌گو با همشهری می‌گوید: دیوارنگاری هنری است که در فضای شهری به کار گرفته می‌شود. 2 سال پیش، سازمان زیباسازی شهر اصفهان با اهتمام و حمایت «مهدی جمالی‌نژاد» شهردار وقت، لایحه‌ای برای اجرای دوباره نقاشی دیواری به شورای اسلامی شهر تقدیم کرد که به تصویب رسید و مقرر شد هر گونه نقاشی دیواری در شهر فقط با مجوز سازمان زیباسازی انجام شود.
«مهدی بقایی» می‌افزاید: سازمان زیباسازی تا پایان سال 94 و به مناسبت نوروز 95، 60 طرح با هزینه 3 میلیارد تومان و در آستانه سال 96 نزدیک به 100 طرح زیباسازی و بالغ بر 3 میلیارد و 500 میلیون تومان را که شامل دیوارنگاری، نمادهای حجمی، نورپردازی، زیباسازی زیرگذرهای درون‌شهری و حلقه سوم ترافیکی بود، در شهر اجرا کرد. وی ادامه می‌دهد: این سازمان در اسفند 95 نیز با رویداد دانشجویی دیوارنگاری شهری و عنوان «هزار و یک شهر» با هزینه حدود 200 میلیون تومان، 8 هزار متر مربع از دیوارهای کوتاه را که بافت نامناسبی داشتند، نقاشی کرد. محتوای طرح‌های اجرایی روی دیواره‌ها، داستان‌های پندآموز قرآنی و اساطیری ایرانی بود که به صورت صوتی هم درآمد تا علاوه بر رفع نازیبایی دیواره‌های کوتاه شهری، به ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی بپردازد و گسست بین نسلی را تا حدودی بهبود ببخشد.
مدیرعامل اسبق سازمان فرهنگی - تفریحی شهرداری اصفهان شتاب‌زدگی در اجرای دیوارنگاری را رد می‌کند و می‌گوید: طراحی هنر قلم‌زنی در زیرگذر شهری جابر انصاری تقریباً 2 ماه طول کشید و در مجموع 6 ماه زمان برد تا اجرا شد. نقاشی - خط زیرگذر عسگریه قبل از سال 94 طرح‌‌ریزی شد و یک ماه مانده به سال 96 اجرا شد. 4 هزار متر دیوار که به لحاظ طول و مساحت بزرگ‌ترین نقاشی - خط جهان شناخته می‌شود، با هزینه 200 میلیون تومان تمام شد. در تمام این مدت، در طی جلسات و کارگروه‌های تخصصی، با کمیته‌های بخشی در هر معاونت، کمیته فنی سازمان، کمیته فنی خدمات شهری، کمیسیون تصویب طرح‌ها در شهرداری و زیر نظر هیات مدیره طرح‌های کارشناسی‌شده اجرا شد.
بقایی درباره رویداد دانشجویی دیوارنگاری «هزار و یک شهر» که گاهی آثار نقش‌بسته بر دیواره‌های کوتاه با انتقاد از آلودگی بصری در کالبد شهری مواجهند، می‌افزاید: دیوارنگاری‌ها با جهش بودجه‌ای که در آن دوره داشتیم و در ستاد کارشناسی‌شده با شهرداران مناطق پانزده‌گانه پیش می‌رفت. رویداد «هزار و یک شهر» با مشارکت دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، موسسه آموزش عالی سپهر اصفهان و دانشکده فنی و حرفه‌ای سمیه انجام شد. پس از فراخوان، طرح‌ها در دبیرخانه‌ای توسط اساتید علمی همین دانشگاه‌ها تایید و اجرا شده است. میانگین کیفیت آثار اجراشده در شهر قابل دفاع است و علاقه‌مندیم در جلسه حضوری پاسخگو باشیم.
مدیرعامل اسبق سازمان زیباسازی شهرداری تصریح می‌کند: دیوارنگاری‌های شهری عمری بین 3 تا 5 سال و حتی بیشتر دارند. این‌که بگوییم چون این طرح‌ها ماندگاری کمی دارند نباید اجرا شوند درست مانند آن است که بگوییم چون رنگ‌آمیزی هر ساله جدول‌ها ماندگاری ندارد و نگهداری‌شان هزینه‌بر است، نباید انجام شود و یا چون عمر گل کم است، نباید گل‌کاری شود.
بایدها و نبایدهای دیوار نگاری
«مجید عقیلی» مدرس دانشگاه و طراح گرافیک، بر این باور است که استفاده از نقاشی برای سطوح شهری کاری مرسوم و متداول است. اما وقتی جانمایی مناسب نداشته باشد، متناسب با مخاطب طراحی نشده باشد، بر سطوح نامتناسب کار شود و جدا از همه اینها کارها اجرایی شایسته نداشته باشد، به جای زیباسازی محیط، تبدیل به سطوحی بدقواره و آشفته خواهد شد. نظیر آنچه در سال‌های گذشته بر پیکر این شهر نقش بست.