خصوصی سازی
معمای خصوصی‌سازی خدمت یا خیانت
به‌دنبال گزارش رئیس دیوان محاسبات کل کشور در مورد تخلف در واگذاری شرکت‌های دولتی، جنجال برسر نحوه خصوصی‌سازی بالا گرفت. گزارش رئیس‌کل دیوان محاسبات در زمان ارائه گزارش تفریغ بودجه در مورد تخلف در واگذاری شرکت‌های دولتی اکنون این پرسش را ایجاد کرده است که آیا در فرایند خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی خطایی رخ داده است و آیا شرکت‌های دولتی از طریق لابی‌های سیاسی به برخی افراد خاص ارزان‌تر فروخته شده است؟
به گزارش همشهری، عادل آذر در گزارش تفریغ بودجه اعلام کرد: هیأت عالی واگذاری پالایش نفت کرمانشاه را 617میلیارد تومان قیمت‌گذاری کرد اما این شرکت 70درصد زیر قیمت به ارزش 199میلیارد تومان واگذار شده است. او همچنین به نحوه واگذاری کشت و صنعت دامغان ایراد گرفت و اعلام کرد: ارزش واقعی این شرکت 4هزار میلیارد تومان بوده است، اما این شرکت 1850میلیارد تومان فروخته شده است. از دیگر مواردی که در گزارش‌های دیوان محاسبات ذکر شده فروش سهام ماشین‌سازی تبریز، ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز و املاک ایل‌گلی بود که سهام این شرکت در سال 97به همان قیمتی فروخته شده است که در سال 94قیمت‌گذاری شده بود؛ درحالی‌که قیمت‌گذاری سهام شرکت‌ها فقط 6ماه اعتبار دارد.
بررسی‌های دیوان محاسبات همچنین نشان می‌دهد آلومینیوم المهدی و طرح هرمزال که 50درصد از آلومینیوم کشور را تولید می‌کنند 914میلیارد فروخته شده که 260میلیارد تومان زیر قیمت واقعی بوده است.
اتهام ارزان‌فروشی
این گزارش‌ها در کنار انبوهی از گزارش‌های دیگر که در سال‌های قبل ارائه شده اتهامی را متوجه سازمان خصوصی‌سازی می‌کند که بیانگر ارزان‌فروشی سهام شرکت‌های دولتی است و با توجه به اینکه بخش زیادی از سهام شرکت‌های دولتی در دوره حاضر به‌صورت مزایده فروخته شده است گمانه‌زنی در مورد فروش سهام شرکت‌ها به قیمت‌های ارزان و حتی به افراد خاص را تقویت می‌کند.
در چنین شرایطی دیروز خبرگزاری ایرنا درمورد فروش سهام پالایش نفت کرمانشاه گزارش داد: خریدار این پالایشگاه هادی درویشوند مالک «شرکت پخش تجارت گستر بیستون» بود که تا پیش از آن در زمینه تولید لبنیات فعالیت می‌کرد و موفق شده است فقط با پرداخت 10درصد(17میلیارد تومان) قیمت مالک این شرکت بزرگ شود و قرار است بقیه بدهی‌اش را در اقساط 6ماهه در 8سال پرداخت کند. براساس گزارش این خبرگزاری، هادی درویشوند بعدا موفق می‌شود با فشار استاندار و نمایندگان استان کرمانشاه پنجم دی‌ماه 68درصد از سهام پتروشیمی بیستون را هم خریداری کند.
رد پای افراد خاص
منتقدان بر این باورند که سهام این شرکت‌ها با شرایط آسان به افراد خاصی فروخته شده است و این افراد به‌دلیل ارتباطات سیاسی از رانت حاصل از خصوصی‌سازی بهره‌مند شده‌اند. نخستین بار طرح چنین ادعایی در مورد فروش سهام شرکت مخابرات ایران مطرح شد که ابتدا یک شرکت خصوصی موفق به خرید سهام این شرکت شد اما بعدا به‌دلیل آنچه سازمان خصوصی‌سازی احراز نشدن اهلیت خریدار نامید، سهام این شرکت به کنسرسیوم دیگری که به بنیاد تعاون سپاه وابستگی داشت فروخته شد. قبل از این واگذاری هم تجربه فروش 40درصد از سهام فولاد خوزستان به محمد جابریان مسئله‌ساز شده بود اما محمد جابریان به‌دلیل اعمال فشار برخی گروه‌های قدرت که هرگز مشخص نشد چه کسانی هستند هرگز موفق به مالکیت سهام این شرکت نشد و در نهایت با طرح شکایت در دادگاه مجبور شد سهام این شرکت را به دولت پس بدهد. اینها مستنداتی است که گمانه‌زنی در مورد سیاسی‌کاری در واگذاری سهام شرکت‌ها را تقویت می‌کند و این پرسش را ایجاد می‌کند که آیا قرار است سهام شرکت‌های دولتی فقط به‌خودی‌ها و با ارقام بسیار ناچیز فروخته شود؟
تحلیل رئیس سابق
غلامرضا حیدری کردزنگنه، رئیس سابق سازمان خصوصی‌سازی در گفت‌وگو با همشهری با رد چنین ادعایی گفت: فرایند قیمت‌گذاری و واگذاری سهام شرکت‌ها در سازمان خصوصی‌سازی بسیار دقیق و یکی از پیشرفته‌ترین روش‌ها در دنیاست. به گفته او قیمت‌گذاری در سازمان خصوصی‌سازی براساس آیین‌نامه‌ای انجام می‌شود که در آن روش‌هایی شامل سودآوری، بازده دارایی‌ها، بازده فروش، حاشیه سود، کارایی عملیاتی و بازده حقوق صاحبان سهام انجام می‌شود.
کرد زنگنه تأکید کرد: فرایند قیمت‌گذاری سهام شرکت‌های دولتی به این صورت است که ابتدا کارشناسان رسمی دادگستری، سهام یک شرکت دولتی را قیمت‌گذاری می‌کنند و در مرحله بعد این قیمت‌گذاری را در اختیار حسابرسان رسمی قرار می‌دهند؛ بعد از کنترل دوباره قیمت‌ها توسط حسابرسان رسمی، مدیریت آماده‌سازی و شرکت‌ها در سازمان خصوصی‌سازی این قیمت را به هیأت عامل سازمان خصوصی‌سازی ارائه می‌دهد و بعد از بررسی و تصویب در هیأت عامل سازمان خصوصی‌سازی برای تصویب نهایی به هیأت عالی واگذاری ارسال می‌شود.
او با بیان اینکه در هیأت عالی واگذاری، وزرای اقتصاد، دادگستری و مقامات ارشد دولت حضور دارند، گفت: قیمت و نحوه واگذاری توسط هیأت عالی واگذاری انجام می‌شود و اینطور نیست که سازمان خصوصی‌سازی دخالتی در قیمت‌گذاری داشته باشد و بعد از آن سهام آن شرکت در بورس یا از طریق مزایده فروخته می‌شود.
مدیرعامل سابق سازمان خصوصی در پاسخ به این پرسش که رئیس‌کل دیوان محاسبات می‌گوید پالایش نفت کرمانشاه 70درصد زیر قیمت تعیین شده توسط هیأت عالی واگذاری فروخته شده است، گفت:از نظر من امکان ندارد قیمت سهام شرکتی 70درصد زیر قیمت فروخته شود. او افزود: گاهی اوقات ممکن است سهام شرکتی در جریان مزایده یا حراج در بورس فروخته نشود، در نتیجه هر بار امکان دارد قیمت سهام این شرکت در مراحل بعدی فروش تعدیل شود تا خریدار برای سهام مورد نظر پیدا شود.
او در عین حال توضیح داد: همچنین در جریان فروش سهام شرکت‌های دولتی معمولا بخشی از مبلغ حاصل از فروش به‌صورت نقد پرداخت می‌شود و برخی دیگر به‌صورت اقساط اما امکان ندارد سازمان خصوصی‌سازی بتواند در خلافی آشکار قیمت سهام شرکتی را زیر قیمت مصوب هیأت عالی واگذاری برای فروش آگهی کند.
فقط ظاهر کار دیده می شود
رئیس اسبق سازمان خصوصی‌سازی به تجربه خود در زمان ریاستش براین سازمان اشاره کرد و گفت: در یک دوره قرار شد سهام نساجی مازندران فروخته شود که براساس ارزشیابی انجام شده جمع کل دارایی‌های این شرکت معادل 34میلیارد تومان قیمت‌گذاری شد؛ درحالی‌که مقدار بدهی‌های این شرکت برابر با 60میلیارد تومان بود؛ این یعنی اینکه خریدار باید بعد از خرید سهام، 24میلیارد تومان دیگر هم خرج می‌کرد. زنگنه ادامه داد: به‌طور کلی مردم در مورد واگذاری سهام شرکت‌های دولتی با دیدن دارایی‌های یک شرکت شامل زمین، کارخانه و دستگاه، ظاهر کار را می‌بییند؛ در حالی است که ممکن است همان شرکت در ترازنامه‌اش مبالغ زیادی بدهی بانکی، مالیاتی یا بدهی به سایر اشخاص داشته باشد.
