سال حاشیه های رئیس دولت

اصغر صوفی

   فروردین: رهبر انقلاب سال1390را سال «جهاد اقتصادی» نامیدند. حمید بقایی از طرف احمدی‌نژاد به سمت معاون اجرایی رئیس‌جمهور و سرپرست نهاد ریاست‌جمهوری منصوب و به این ترتیب بقایی به مسئولان چند‌شغله دولت اضافه شد. 23فروردین، محمد خزاعی، نخستین دیپلمات ایران پس از ناآرامی‌های مصر، برای دیدار با مقامات این کشور به قاهره رفت. سران منافقین در اردوگاه اشرف با ارسال نامه‌ای  به نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل آمادگی خود را برای خروج از عراق اعلام کردند. در 28فروردین مجلس طرحی را تصویب کرد که به‌موجب آن نامزدی برای انتخابات مجلس مشروط به داشتن مدرک کارشناسی‌ارشد شد و هر دوره سابقه نمایندگی به مثابه یک مقطع تحصیلی تلقی می‌شد.

   اردیبهشت: دهه نخست اردیبهشت با خانه‌نشینی 11روزه احمدی‌نژاد همزمان بود. 29فروردین، مسئله برکناری حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات با مخالفت رهبر انقلاب مواجه شد. حکم حکومتی رهبری به رئیس‌جمهور تا مدتی با بی‌تفاوتی احمدی‌نژاد و رسانه‌های دولتی همراه شد تا اینکه مخالفت‌ها با رفتارهای احمدی‌نژاد بالا گرفت و او مجبور به تمکین از حکم رهبری شد. مخالفت رهبری با کناره‌گیری مصلحی، قهر و خانه‌نشینی 11روزه رئیس‌جمهور را در پی داشت. عدم‌حضور احمدی‌نژاد در جلسات کابینه و سایر برنامه‌های ریاست‌جمهوری به‌معنای قهر او تلقی می‌شد و گروهی این موضوع را «دورکاری» رئیس‌جمهور عنوان می‌کردند. خانه‌نشینی احمدی‌نژاد با دیدار چهره‌های مختلف با وی و همچنین دیدار او با رهبری همراه بود. سرانجام حیدر مصلحی با حکم رهبری در سمتش باقی‌ماند و در پی اوج‌گیری انتقادات از احمدی‌نژاد، او در جلسه هیأت دولت شرکت کرد. درحالی‌که مذاکرات هسته‌ای با بن‌بست مواجه و متوقف شده بود، کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد که نامه سعید جلیلی نکات جدیدی ندارد و نیاز به ملاقات دیگری را توجیه نمی‌کند. در همین حال، اتحادیه اروپا و آمریکا تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع کردند. وزرای خارجه اتحادیه اروپا در نشست بروکسل شماری از مقام‌ها و شرکت‌های ایرانی را به ظن ارتباط با برنامه هسته‌ای این کشور تحریم کردند.

   خرداد: ادغام وزارتخانه‌ها که پیش‌تر به تصویب هیأت دولت رسیده بود از سوی مجلس و شورای نگهبان رد شد. رئیس‌جمهور که در اقدامی عجیب خود را به‌عنوان سرپرست وزارت نفت معرفی کرده بود، با اعتراض نمایندگان مجلس و شورای نگهبان مواجه شد و پس از ارجاع این تخلف به قوه قضاییه، احمدی‌نژاد از سرپرستی وزارت نفت انصراف داد و محمد علی‌آبادی را در این سمت منصوب کرد. درحالی‌که تنش‌ها میان دولت و مجلس بالا گرفته بود، علی لاریجانی، رئیس مجلس در 26نامه جداگانه، 26مورد از مصوبات هیأت دولت را ملغی اعلام کرد. لاریجانی همچنین در نامه‌ای جداگانه 259مصوبه هیأت دولت را مغایر با قوانین جاری کشور دانست. احمد توکلی، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، دولت دهم را قانون‌شکن‌ترین دولت بعد از انقلاب توصیف کرد. در بحبوحه نوسانات ارزی سال 90، رئیس‌جمهور حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات را از شورای پول و اعتبار برکنار کرد. پس از 5‌ماه مناقشه میان دولت و مجلس درباره ادغام وزارتخانه و تأخیر دولت در تاسیس وزارت ورزش و جوانان، احمدی‌نژاد در نامه‌ای جنجالی به رئیس مجلس، وزیر ورزش و جوانان را معرفی کرد. در این نامه، احمدی‌نژاد به جای توجیه دلایل تأخیر معرفی وزیر، مصوبه مجلس در ارتباط با تاسیس این وزارتخانه را زیر سؤال برده بود.

   تیر: مجلس به علی نیکزاد برای تصدی وزارت راه و شهرسازی نخستین وزارتخانه ادغامی رأی اعتماد داد؛ وی پیش از این وزیر مسکن بود. درحالی‌که رئیس‌جمهور مخالفت خود را با طرح اسلامی‌کردن دانشگاه‌ها و عدم‌اختلاط دانشگاه‌ها اعلام کرده بود، وزارت علوم در بیانیه‌ای اعلام کرد که اسلامی‌کردن دانشگاه‌ها را با جدیت دنبال خواهد کرد. 28تیر، سیاست‌های کلی اشتغال توسط رهبر انقلاب ابلاغ شد. محمود احمدی‌نژاد در سخنانی به کشورهای منطقه هشدار داد که اگر کسی آویزان دشمنان قسم‌خورده ایران شود و بخواهد شیطنت کند، بداند ملت ایران تا ریشه کنی استکبار و رژیم صهیونیستی از جهان، ایستاده است و همه آنها را به گور خواهد فرستاد.

   مرداد: در نخستین روز مردادماه، داریوش رضایی از دانشمندان هسته‌ای کشور به ضرب گلوله یک موتور‌سوار در خیابان و نزدیک منزلش ترور شد و به شهادت رسید. ایران از نصب سانتریفیوژهای جدیدی خبر داد که با کیفیت و سرعت بیشتر در غنی‌سازی‌ اورانیوم کاربرد دارد. مدتی بعد، خبر انتقال سانتریفیوژها از سایت نطنز به سایت فوردو در قم اعلام شد. سوم مردادماه، آیت‌الله هاشمی شاهرودی به حکم رهبر انقلاب به‌عنوان رئیس هیأت عالی حل اختلاف قوا منصوب شد. 75روز پس از کناره‌گیری مسعود میرکاظمی از وزارت نفت، مجلس به رستم قاسمی گزینه پیشنهادی رئیس‌جمهور برای این وزارتخانه رأی اعتماد داد. همچنین محمد عباسی، عبدالرضا شیخ‌الاسلامی و مهدی غضنفری نخستین وزیرانی بودند که برای وزارتخانه‌های تازه تاسیس ورزش و جوانان، تعاون و کار و صنعت و معدن، رأی اعتماد مجلس را گرفتند. طرح موسوم به «گام به گام» که از سوی وزیرخارجه روسیه برای برون‌رفت از بن بست مذاکرات هسته‌ای مطرح شده بود در مردادماه شکل عملی به‌خود گرفت و در پی آن دبیرشورای‌عالی امنیت ملی روسیه به دعوت سعید جلیلی به تهران آمد و علی اکبر صالحی در قامت وزیر خارجه ایران از مسکو دیدار کرد.

   شهریور: 2 روز پس از سقوط سرهنگ قذافی در لیبی، رهبر انقلاب در سخنانی فرمودند: « امروز ملت‌ها می‌دانند که چه قدرتی دارند». گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر شد. آمانو در گزارش خود، درباره ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای ایران ابراز نگرانی کرده و مدعی شده بود که ایران به تعهداتش در این زمینه عمل نکرده است. در پی افشای اختلاس 3هزار میلیاردی، رئیس‌کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد دو عضو کابینه دهم برای پاسخگویی به مجلس احضار شدند. صادق آملی لاریجانی، رئیس قوه قضاییه، محسنی اژه‌ای را مأمور رسیدگی به پرونده اختلاس 3هزار میلیاردی کرد. روز بعد، اژه‌ای از دستگیری 19نفر در این پرونده خبر داد. نخستین اجلاس بیداری اسلامی با حضور نمایندگان کشورها و با سخنرانی رهبر انقلاب در تهران برگزار شد. 29شهریور، محمود احمدی‌نژاد در راس هیأتی پرشمار برای هفتمین سال متوالی برای سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل وارد نیویورک شد. 30شهریور، دو تبعه آمریکایی که به اتهام جاسوسی در ایران بازداشت شده بودند با قرار وثیقه 5میلیارد ریالی آزاد شدند.

   مهر: محسنی اژه‌ای از پشتوانه دولتی اختلاس 3هزار میلیاردی و نیز از شناسایی و بازجویی از 22نفر از متهمان این پرونده خبر داد و مسئولان دولت هم برکناری مدیرعاملان بانک‌های ملی، صادرات و سامان را اعلام کردند. آیت‌الله‌آملی لاریجانی، رئیس قوه قضاییه در سخنانی اعلام کرد که «وقاحت هم حدی دارد؛ نمی‌گذاریم با تخریب و جوسازی‌ها جلوی اعمال قانون و رسیدگی به پروند‌ه‌ها را بگیرند. در این زمینه برخی، کارشکنی‌هایی می‌کنند ولی ما می‌گوییم خط قرمزهایی که اعلام می‌شود، توهمی است». سخنان لاریجانی به سخنان احمدی‌نژاد اشاره داشت که پیش از آن تهدید کرده بود که کابینه‌اش خط قرمز است. اظهارات احمدی‌نژاد در حالی بود که احتمال برخورد قضایی با نزدیکان رئیس‌جمهور که متهم به فساد بودند، مطرح شده بود. رهبر انقلاب در نخستین واکنش خود به اختلاس 3هزار میلیاردی خطاب به مسئولان گفتند: «دست‌های خائن و مفسد را قطع کنید... دستگاه قضایی به مفسد رحم نکند». در همین‌ماه محمودخاوری، رئیس بانک ملی که از متهمان اصلی این پرونده بود به بهانه درمان بیماری از ایران خارج شد و به کشور برنگشت.

   آبان: در پی گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در آن نسبت به جنبه‌های نظامی برنامه‌های اتمی ایران ابراز نگرانی شده بود، شورای حکام آژانس با صدور قطعنامه‌ای از جمهوری اسلامی خواست تا اطلاعات شفاف و کاملی را در مورد تمامی جنبه‌های برنامه‌های هسته‌ای خود در اختیار آژانس قرار دهد. پس از گزارش آژانس و قطعنامه شورای حکام بود که بریتانیا تحریم بانک مرکزی ایران را اعلام و همکاری خود با مؤسسات مالی ایران را متوقف کرد.

   آذر:حمله به سفارت بریتانیا در تهران توسط افراد موسوم به «خودسر» مهم‌ترین اتفاق آذرماه بود. در همین حال، در اقدامی مشابه به باغ سفارت بریتانیا در منطقه قلهک حمله شد. حمله‌کنندگان پس از تخریب ساختمان سفارت و تجهیزات آن، توسط پلیس متفرق شدند و بلافاصله با وجود ابراز‌تأسف وزیر امور خارجه وقت ایران، علی‌اکبر صالحی که از طریق تماس تلفنی از وزیر امور خارجه انگلیس عذرخواهی کرد، به دستور دولت انگلیس، سفارت این کشور در تهران تعطیل شد و همه دیپلمات‌های انگلیسی از ایران خارج شدند و مقرر ‌شد دیپلمات‌های ایرانی نیز از لندن به تهران بازگردند. پیش از حمله به سفارت و باغ قلهک، مصوبه مجلس برای کاهش سطح روابط ایران و بریتانیا، تلاش انگلیس برای تحریم بانک مرکزی و نیز مشکلات حقوقی در مورد اسناد مالکیت باغ قلهک از مسائل مهمی بود که در شکل‌گیری این حادثه مؤثر بود. رهبر انقلاب چندماه پس از این حادثه در سخنانی در مردادماه 91پیرامون اشغال سفارت انگلیس گفتند: «در قضیه اخیر اشغال آن سفارت خبیث [انگلیس]، احساسات جوانان درست بود ولی رفتنشان [به داخل سفارتخانه] درست نبود. من اجتماعات دانشجویی را تأیید می‌کنم، اما با تندروی در این اجتماعات مخالفم».

   دی: سوم دیماه ثبت نام نامزدهای انتخابات مجلس نهم آغاز شد. 20 دی‌ماه، احمدی نژاد در مراسم تحلیف دانیل اورتگا، رئیس جمهور نیکاراگوئه شرکت کرد و با هوگو چاوز و تعدادی از کشورهای آمریکا لاتین دیدار کرد. چاوز در پاسخ به انتقادات آمریکایی ها از سفر احمدی نژاد به منطقه گفت که ونزوئلا مستقل است و به کسی اجازه دخالت نمی دهد. امیر میرزای حکمتی، جوان آمریکایی ایرانی تبار که وزارت اطلاعات اواخر آذرماه خبر از دستگیری اش داده بود و او در یک برنامه مستند تلویزیونی و در دادگاهش به طرح نفوذ در سیستم اطلاعاتی ایران اعتراف کرده بود، به اعدام محکوم شد. این تفنگدار آمریکایی سپس به 10 سال زندان محکوم شد و سرانجام پس از 4 سال از زندان آزاد شد.

   بهمن: اروپا نفت ایران را تحریم کرد؛ سفیران 27 کشور اروپایی طی نشستی در بروکسل تصمیم گرفت که ظرف 6 ماه آینده واردات نفت از ایران را قطع کند. اروپا خریدار 18دردصد از نفت ایران بود. در همین حال تهدیدهای مقامات لشگری و کشوری ایران برای بستن تنگه هرمز واکنش مقامات غربی را به دنبال داشت؛ وزیرخارجه انگلیس در اشاره به این تهدیدات به عبور ناوهای انگلیسی، فرانسوی به همراه ناوهای آمریکایی از تنگه هرمز را پیامی برای ایران تلقی کرد.  

   اسفند: رهبر انقلاب در حکمی ترکیب جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای یک دوره پنج‌ساله دیگر معرفی کردند؛ ابقای آیت الله هاشمی رفسنجانی در ریاست مجمع تشخیص برای نخستین بار پس از حوادث 88 مهمترین موضوع این حکم بود. انتخابات دوره نهم مجلس شورای اسلامی در ۱۲ اسفند برگزار شد. نتیجه انتخابات به طور مشخص به نفع اصولگرایان بود؛ اصولگرایان در این انتخابات برخلاف انتخابات مجلس هشتم که تنها با 2 فهرست شرکت کرده‌بودند با چندین فهرست شرکت کردند. در حالی که گروهی از اصلاح طلبان انتخابات را تحریم کرده بودند، حضور سیدمحمدخاتمی در پای صندوق رای در شهرستان دماوند از نکته های این انتخابات بود. سالی که با خانه نشینی و حاشیه سازی های رئیس جمهور آغاز شده بود، با حاشیه های او نیز پایان یافت؛ سؤال نمایندگان مجلس از محمود احمدی‌نژاد در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۹۰ برای اولین بار در تاریخ ایران بود که نمایندگان مجلس از رئیس‌جمهور سؤال می‌کردند. سوالات نمایندگان در واقع دربرگیرنده حاشیه سازی های رئیس جمهور در طول یک سال گذشته بود. علی مطهری در شرح سوالات نمایندگان، موضوع خانه‌نشینی 11 روزه و مقاومت در برابر حکم رهبری و نیز این جمله احمدی نژاد که «مجلس در راس امور نیست» را به چالش کشید. احمدی‌نژاد در پاسخ به سؤال در مورد «خانه‌نشینی ۱۱ روزه» خود گفت که: «این هم از آن حرف‌هاست. احمدی‌نژاد و خانه نشینی و استراحت. اکثر افراد می‌گویند یه کم استراحت کن و به خودت برس.» برخی پاسخ های تمسخرآمیز احمدی‌نژاد به سوالات اعتراض نمایندگان را در پی داشت. گروهی از نمایندگان مجلس پس از پایان سخنان آقای احمدی‌نژاد و خروج او از مجلس، با دادن تذکرهای آئین‌نامه‌ای و تذکر قانون اساسی به پاسخ‌ها و لحن سخنان او اعتراض کردند.