ونزوئلا؛ هیاهو برسرنفت

محمدامین خرمی/ خبرنگار
یک هفته پس از آنکه دولت آمریکا مخالفان نیکلاس مادورو در ونزوئلا را به‌عنوان صاحبان قدرت در این کشور به رسمیت شناخت، اکنون واشنگتن با هدف قطع تنها منبع درآمدی دولت مادورو، شرکت ملی نفت ونزوئلا را تحت تحریم قرار داده است.

این تحریم‌ها شرکت‌های آمریکایی را از مبادلات مالی با شرکت ملی نفت ونزوئلا منع می‌کند. طبق اعلام وزارت خزانه‌داری آمریکا در چارچوب این تحریم‌ها 7میلیارد دلار دارایی شرکت ملی نفت ونزوئلا در بانک‌های آمریکایی مسدود می‌شود. همچنین پیش‌بینی می‌شود ونزوئلا 11میلیارد دلار از درآمد سالانه خود را که از طریق صادرات نفت به آمریکا تامین می‌شده است از دست بدهد.

این نخستین اقدام تنبیهی آمریکا علیه دولت نیکلاس مادورو به شمار می‌رود که هفته گذشته با خواسته دونالد ترامپ و دیگر مقام‌های دولت آمریکا برای کناره‌گیری از قدرت مخالفت کرد. تحریم شرکت ملی نفت ونزوئلا با هدف حمایت از «خوان گوایدو» انجام می‌شود که خود را از هفته گذشته «رئیس‌جمهور موقت» ونزوئلا نامیده‌ است. گوایدو بلافاصله پس از این اقدام اعلام کرد قصد دارد تمام دارایی‌های ونزوئلا در خارج از این کشور را از کنترل مادورو خارج کند «تا او نتواند خزانه را به تاراج ببرد».

بزرگ‌ترین خزانه ونزوئلا خارج از مرزهایش، پالایشگاه «سیتگو» در خاک آمریکاست. این پالایشگاه در اقتصاد به‌شدت نفتی ونزوئلا، تنها منبع درآمد ارزی این کشور است و اکنون دیگر دولت مرکزی ونزوئلا به آن دسترسی نخواهد داشت. سیتگو قلب شرکت ملی نفت ونزوئلاست که به ادعای استیو منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا به «ابزاری برای اختلاس و دزدی» مقام‌های دولتی و نظامیان در ونزوئلا تبدیل شده است. پیش از او، گوایدو مدعی شده بود که طی سال‌های اخیر بیش از 30میلیارد دلار از درآمدهای شرکت نفت ونزوئلا ناپدید شده است. وزیر خزانه‌داری آمریکا که دیروز همراه با جان بولتون، مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ، در یک نشست خبری در کاخ سفید حاضر شده بود گفت که دولت آمریکا همه آن‌هایی که ونزوئلا را به «فلاکت» کشانده‌اند مورد بازخواست قرار می‌دهد و هرکاری بتواند برای حمایت از دولت خوان گوایدو انجام خواهد داد. در کاراکاس، نیکلاس مادورو که هنوز کرسی ریاست‌جمهوری را در اختیار دارد و مورد حمایت ارتش است، اقدام آمریکا را با واژه‌هایی ازجمله «یکجانبه»، «غیرقانونی»، «غیراخلاقی» و «جنایتکارانه» توصیف و آن را محکوم کرد. مادورو در مراسم استقبال دیپلمات‌هایی که از آمریکا بازگشته‌اند گفت: «آقای ترامپ، دست شما به خون مردم ونزوئلا آلوده است.» او همچنین گفت که به شرکت ملی نفت دستور داده در دادگاه‌های آمریکا و دادگاه‌های بین‌المللی، از واشنگتن شکایت کنند.

روابط اقتصادی در عین دشمنی
ونزوئلا صاحب بیشترین ذخایر نفتی جهان است.20سال حکومت هوگو چاوز و 6سال حضور مادورو در قدرت همواره با تنش با آمریکا همراه بود اما روابط تنش‌آلود 2 کشور هرگز باعث نشد تا صادرات نفت ونزوئلا به آمریکا و واردات کالاهای مختلف از این کشور به ونزوئلا قطع شود. طی تمام این سال‌ها، مقام‌های ارشد 2 کشور تندترین سخنان را علیه هم به‌کار بردند اما روابط اقتصادی دوجانبه را هم حفظ کردند. در این مدت تحریم‌های آمریکا نصیب ونزوئلا هم شد اما این تحریم‌ها به برخی چهره‌های سیاسی و نظامی محدود بود. مسائل حقوق بشر و انتخاباتی عمده دلیل این تحریم‌ها بود. حتی در سال 2015، زمانی که باراک اوباما با صدور حکمی ونزوئلا را «تهدید علیه امنیت ملی آمریکا» خواند، تحریم‌هایی علیه 7نفر از مقام‌های این کشور وضع کرد. طی این سال‌ها فروش سلاح به ونزوئلا نیز ممنوع اعلام شد اما صنعت نفت این کشور هرگز تحت تحریم قرار نگرفت.

تحریم تازه آمریکا علیه ونزوئلا را نیز نمی‌توان به‌عنوان تحریم «صنعت نفت» ونزوئلا درنظر گرفت. آمریکا مبادلات مالی با شرکت ملی نفت ونزوئلا را تحریم کرده است. بنابراین ونزوئلا همچنان امکان صادرات نفت خود را خواهد داشت اما کاراکاس احتمالا ترجیح می‌دهد فعلا نفت خود را به آمریکا صادر نکند. نگاهی به وضعیت صادرات نفت این کشور اما نشان‌دهنده اهمیت تحریم‌های اخیر است. ونزوئلا روزانه حدود یک میلیون و 200هزار بشکه نفت صادر می‌کند. 500هزار بشکه از این میزان صادرات، به آمریکا فرستاده می‌شود که تنها منبع درآمد ارزی نقدی کاراکاس را تشکیل می‌دهد. صادرات نفت ونزوئلا به دیگر کشورهای جهان ازجمله چین یا بابت بدهی‌های سنگین این کشور انجام می‌شود یا در نهایت به‌صورت کالا بازگردانده می‌شود.

ونزوئلا یکی از  4صادرکننده نفت به آمریکاست اما نفت ونزوئلا حدود 3 درصد از نیاز آمریکا را تامین می‌کند. به گفته وزیر خزانه‌داری آمریکا، «دوستان» این کشور در خاورمیانه قرار است این 3درصد را جبران کنند. نفت ونزوئلا از نوع نفت سنگین است و برای جریان پیدا کردن در لوله‌ها و بارگیری در کشتی، ترکیب آن با نفت سبک ضروری است. آمریکا تاکنون تامین‌کننده نفت سبک مورد نیاز ونزوئلا بوده است. آمریکا روزانه حدود 100هزار بشکه نفت سبک نیز به ونزوئلا صادر می‌کرده است که اکنون با تحریم شرکت نفت ونزوئلا، کاراکاس باید به فکر منبع دیگری برای تأمین این نوع نفت باشد.

سرنوشت «سیتگو» چه خواهد بود؟
بخشی از نفت صادراتی ونزوئلا به آمریکا به پالایشگاه سیتگو می‌رود. بنزین و دیگر فرآورده‌های نفتی تولیدی در این پالایشگاه هم به ونزوئلا ارسال می‌شود و هم در بازار آمریکا به فروش می‌رسد. اکنون که درآمد حاصل از سیتگو دیگر در اختیار دولت مادورو نیست، خطر دیگری نیز این پالایشگاه را تهدید می‌کند؛ خطری که مادورو دیروز به هنگام محکوم کردن اقدام آمریکا کاملا از آن آگاه بود. مادورو گفت: «آمریکا با این کار، قصد دارد پالایشگاه سیتگو را از همه ونزوئلایی‌ها بدزدد.» ماجرا به حکم دادگاهی در آمریکا برمی‌گردد که سال گذشته به شرکت کانادایی کریستالکس که در صنعت طلا فعال است مجوز داد تا در برابر طلب خود از ونزوئلا، سیتگو را مصادره کند. در سال 2008هوگو چاوز اموال این شرکت در ونزوئلا را ملی اعلام و مدیران آن را اخراج کرد. مادورو طی مدت زمانی که از حکم دادگاه می‌گذرد تلاش کرده با پولی که از سیتگو عایدش می‌شود بدهی یک میلیارد و 400میلیون دلاری‌اش به کریستالکس را پرداخت کند. تحریم‌های تازه بار دیگر موضوع مصادره پالایشگاه سیتگو را مطرح کرده است.


اعزام 5هزار سرباز به کلمبیا؟



نشست خبری اعلام تحریم آمریکا علیه شرکت ملی نفت ونزوئلا، حاشیه‌ای داشت که کمتر از متن آن نبود. بولتون که با وزیر خزانه‌داری برای اعلام این تحریم در مقابل خبرنگاران در کاخ سفید حاضر شده بود، در پاسخ به سؤالی درباره احتمال مداخله نظامی آمریکا در ونزوئلا یک پاسخ آشنا داد: «همه گزینه‌ها روی میز است.» بولتون سپس از پشت تریبون کنار رفت تا استیو منوچین جزئیات تحریم را اعلام کند. بولتون اما برگه‌ای همراه داشت که دانسته یا ندانسته آن‌را به سمت خبرنگاران گرفته بود. روی برگه نوشته شده بود: «افغانستان: استقبال از مذاکرات. 5هزار سرباز به کلمبیا.» انتشار تصویر این یادداشت در شبکه‌های مجازی باعث هیاهوی زیادی شد. بسیاری این سؤال را مطرح کردند که آیا دولت ترامپ در حال آماده شدن برای اعزام نیرو به کلمبیا برای حمله به ونزوئلاست؟ برخی هم آن را تهدید ضمنی و مبتدیانه بولتون علیه مادورو تلقی کردند. کلمبیا کشور همسایه ونزوئلا است.