پول نفت، گاز، برق و آب چگونه هزینه می‌شود

دولت سال آینده 142هزار و 600میلیارد تومان از محل فروش نفت و فرآورده‌های نفتی،گاز، برق و آب درآمد دارد که نسبت به امسال رشدی 44درصدی را نشان می‌دهد، پیش‌بینی رشد 44درصدی درآمد در قالب منابع هدفمندی یارانه‌ها، این سؤال را به همراه دارد که وقتی دولت در یک سال 42هزار و 500میلیارد تومان یارانه نقدی می‌دهد، پس باقی‌مانده این پول به میزان 100هزار میلیارد تومان کجا هزینه می‌شود و چرا میزان یارانه نقدی افزایش نمی‌یابد؟

مرکز پژوهش‌های مجلس با کالبدشکافی بودجه دولت و دخل و خرج قانون هدفمندی یارانه‌ها در سال آینده به این نتیجه رسیده که سهم زیادی از رشد بودجه هدفمندی یارانه‌ها به میزان 27.8 میلیارد تومان ناشی از محاسبه درآمد از محل صادرات فرآورده‌های نفتی است که خلاف قانون هدفمندی یارانه‌هاست و این میزان درآمد به‌دلیل کمبود منابع و شکست قانون برای واقعی‌کردن قیمت حامل‌های انرژی به اشتباه جزو منابع هدفمندی یارانه‌ها شناسایی شده است. این نهاد تحقیقاتی وابسته به مجلس فاش کرده سهم سازمان هدفمندی یارانه‌ها از درآمد فروش نفت و فرآورده‌های آن، گاز، برق و آب در سال آینده 42درصد بیشتر از امسال دیده شده است.

 از سوی دیگر قرار است سال آینده 42هزار و 500میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت شود که به این ترتیب دولت باید هر‌ماه حساب 77میلیون و838هزار نفر را شارژ کند درحالی‌که اگر نخواهد یارانه‌ نقدی 3دهک ثروتمند را حذف کند، تعداد یارانه‌بگیران از مرز 79میلیون نفر عبور خواهد کرد.

کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس دلیل پیشنهاد دولت برای افزایش 177درصدی سهم صادرات فرآورده‌های نفتی را ناشی از افزایش قیمت فوب این فرآورده‌ها، افزایش نرخ ارز و همچنین رشد میزان خالص صادرات اعلام کرده و هرچند تأکید دارد این اقدام دولت باعث شفاف‌تر شدن دخل و خرج‌ها می‌شود اما مشکل اینجاست که در قانون بودجه امسال دولت مکلف بوده روی میزان فروش داخلی فرآورده‌های نفتی حساب باز نکند نه روی پول صادرات این فرآورده‌ها.

مرکز پژوهش‌های مجلس هشدار می‌دهد در سال آینده به‌دلیل شرایط تحریم، وابستگی شدید منابع هدفمندی یارانه‌ها به درآمدهای ناشی از صادرات فرآورده‌های نفتی باعث آسیب‌پذیری بالای درآمدها برای پرداخت یارانه‌های نقدی می‌شود. از سوی دیگر دولت در سال آینده هم 7‌میلیارد تومان به‌عنوان درآمد فروش داخلی گاز طبیعی حساب کرده که بخشی از این افزایش برای تامین بودجه بسته حمایتی معیشت به اقشار کم‌درآمد اختصاص می‌یابد و این میزان رشد درآمد ناشی از افزایش نرخ محاسبه خوراک پتروشیمی‌ها و مجتمع‌های فولادی است.

درآمدها شفاف‌تر می‌شود
گزارش بازوی تحقیقاتی مجلس نشان می‌دهد در سال آینده با فرض رشد سالانه 5تا 10درصدی مصرف فرآورده‌های نفتی، احتمال کسب درآمد به میزان 45هزار و 500میلیارد تومان واقع‌بینانه‌ است و پیش‌بینی می‌شود که 96درصد از این میزان محقق شود، هرچند پیش‌بینی دولت برای صادرات فرآورده‌های نفتی در سال آینده به میزان سال 96به‌دلیل شرایط تحریم خوش‌بینانه به‌نظر می‌رسد.

هزینه‌ها واقعی‌تر شود
دولت در تبصره 14لایحه بودجه 98میزان منابع و مصارف ناشی از قانون هدفمندی یارانه‌ها و فروش حامل‌های انرژی را یکسان دیده که از کل رقم 142هزار و 600میلیارد تومان، مبلغ 62هزار و 600میلیارد تومان به یارانه‌های نقدی، ریشه کن کردن فقر مطلق، طرح سلامت، یارانه نان و خرید تضمینی گندم اختصاص می‌یابد و مابقی آن صرف تامین هزینه شرکت‌های عرضه‌کننده حامل‌های انرژی خواهد شد. از سوی دیگر سال آینده قرار است که هزینه کارمزد جایگاه‌های عرضه سوخت در کشور نسبت به امسال 50درصد بیشتر شود که بخشی از این افزایش به‌دلیل افزایش هزینه حمل‌ونقل، توزیع و فروش فرآورده‌های نفتی است. همچنین مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد داده در سال آینده رقمی معادل 6هزار و 137میلیارد تومان به‌عنوان درآمد مالیات بر فروش فرآورده‌های نفتی و همچنین 3هزار و 500میلیارد تومان به‌عنوان عوارض شهرداری‌ها با هدف کاهش آلودگی هوا دیده شود.
بازوی پژوهشی مجلس همچنین برای شفاف‌تر‌ شدن دخل و خرج پول ناشی از فروش نفت و میعانات گازی در سال آینده پیشنهاد داده به‌دلیل افزایش نرخ ارز و تغییر نرخ خوراک پالایشگاه‌ها، سهم 14.5درصدی شرکت ملی نفت از محل فروش روزانه 2میلیون بشکه به پالایشگاه‌ها واقعی‌تر شود.

ابهام در یارانه‌های نقدی
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درخصوص وضعیت پرداخت یارانه‌های مستقیم دولت نشان می‌دهد مصارف هدفمندی در لایحه بودجه سال 1398معادل 62هزار و 600میلیارد تومان خواهد بود که نسبت به رقم قانون بودجه سال 1397 ، 42درصد رشد داشته است. از سوی دیگر دولت پیشنهاد داده تا بودجه یارانه نقدی از 30هزار میلیارد تومان در سال‌جاری به 42هزار و 500میلیارد تومان در سال آینده افزایش یابد. ابهام اینجاست که دولت برای حذف 3دهک پردرآمد جامعه اقدام خاصی انجام نداده و همزمان مجلس هم اجازه جابه جایی 10درصدی ردیف‌های مصارف هدفمندی را به دولت داده، که در عمل تا پایان سال‌جاری حدود 420هزار میلیارد ریال یارانه نقدی پرداخت خواهد شد. اگر دولت بخواهد سال آینده مثل امسال به 77میلیون‌و‌838هزار تومان ماهانه یارانه نقدی بدهد، عملا بودجه‌ای برای پرداخت یارانه به افرادی که به فهرست یارانه‌نقدی‌بگیران اضافه می‌شوند را نخواهد داشت و چاره‌ای جز برداشتن از سایر ردیف‌های بودجه نخواهد بود.


قرار است سال آینده 42هزار و 500میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت شود. به این ترتیب دولت باید هر‌ماه، حساب 77میلیون و 838هزار نفر را شارژ کند، اما اگر نخواهد یارانه‌ نقدی 3دهک ثروتمند را حذف کند، تعداد یارانه‌بگیران از مرز 79میلیون نفر عبور خواهد کرد