مشارکت مردمی تنها راه تفکیک زباله از مبدأ

محمود مولایی/خبر‌نگار


 «تفیک زباله از مبدأ» در میان موضوعات مختلف مدیریت پسماند بحث ویژه‌ای است. تفکیک زباله از مبدا سبب کاهش هزینه‌های جمع‌آوری،  انتقال،  پردازش و دفع پسماند می‌شود؛ البته تفکیک پسماند از مبدا نیازمند مشارکت شهروندان است،  اما اجرای این طرح نیز نیاز به فرهنگسازی دارد. مرکز آموزش و پژوهش مؤسسه همشهری به تازگی پژوهشی در این زمینه انجام داده که نشان می‌دهد شهروندان علاوه بر آشنایی با تفکیک پسماند از مبدا،  زباله‌های خود را پیش از اینکه به بیرون از منزل انتقال دهند،  تفکیک می‌کنند. نظرسنجی این مرکز به روش پیمایش تلفنی از میان 808نفر از جمعیت ساکن در مناطق 22گانه انجام شده است. به این ترتیب که با 394نفر زن(48.8درصد) و 414نفر مرد(51.2 درصد) به‌صورت تصادفی تماس تلفنی برقرار شد تا در این نظرسنجی شرکت کنند. بیشترین پاسخگویان در گروه سنی 25تا 34سال(32.7درصد) قرار دارند و کمترین پاسخگویان به  گروه سنی بیش از 65سال (4.1درصد) مربوط است. در این میان 60.03درصد از پاسخگویان شاغل بودند،  11.2درصد محصل یا دانشجو،  23.6درصد خانه‌دار،  1.6درصد بیکار،  0.2درصد سرباز و 3.01درصد نیز بازنشسته بودند. از این افراد در بازه زمانی دو هفته‌ای 8سؤال پرسیده شد که براساس یافته‌ها،  برای پاسخگویان موضوع «پسماند» و تفکیک زباله از مبدا اهمیت ویژه‌ای دارد.

آشنایی و اجرای طرح
طرح تفکیک زباله‌تر و خشک از مبدا چند سالی است که اجرا می‌شود و در این نظرسنجی 46.5درصد از پاسخگویان اعلام کرده‌اند که زباله‌های خود را پیش از بیرون گذاشتن از خانه به شکل کامل تفکیک می‌کنند. این آمار هر چند عجیب به نظر می‌رسد اما می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که  شهروندان  حداقل آماده اجرای این‌کار هستند. برای این عده،  تفکیک زباله از مبدا اهمیت دارد. بخش دیگری از پاسخگویان اما همیشه زباله‌های خود را تفکیک نمی‌کنند. 28.3درصد از پاسخگویان در این دسته قرار دارند و تا حدوی این کار را انجام می‌دهند. بخش سوم اما دسته‌ای هستند که بنا به دلایلی زباله‌های خود را بدون تفکیک از خانه خارج می‌کنند. آنها 25.2درصد از جمعیت پاسخگویان را دربرمی‌گیرند. اما عملکرد دسته سوم می‌تواند گویای ضعف در «فرهنگسازی» باشد. موضوعی که به برنامه‌های شهرداری تهران در مورد اطلاع‌رسانی و فرهنگسازی تفکیک زباله از مبدا برمی‌گردد. البته درباره «آشنایی با تفکیک پسماند از مبدا» 42.1درصد از پاسخگویان اعلام کرده‌اند که با این طرح آشنایی کامل دارند. 30.8درصد در حد متوسط و 21.8درصد به میزان کمی از این طرح اطلاع دارند. 5.3درصد از پاسخگویان نیز از این طرح اطلاع نداشتند.

کلاس‌های آموزشی
اطلاع از برنامه‌های شهرداری و برگزاری کلاس‌های آموزشی در سراهای محله یکی از پرسش‌های این نظرسنجی است. اینکه آیا شهروندان از برنامه‌های شهرداری مطلع هستند و از کدام برنامه‌ها و کلاس‌ها اطلاع دارند که 64.4 درصد پاسخگویان اعلام کرده‌اند از برنامه‌های شهرداری درخصوص پسماند در محله‌ زندگی‌شان اطلاعی ندارند و تنها 35.6درصد پاسخگویان از این برنامه‌ها مطلع هستند. البته پرسش دیگر آمده است که آیا شهروندان تاکنون در کلاس‌های آموزشی که از سوی شهرداری برگزار می‌شود،  شرکت کرده‌اند؟ برگزاری کلاس‌های آموزشی مانند «ساختنی‌ها از دورریختنی‌ها» و کلاس «تفکیک صحیح زباله». داده‌ها در اینجا نشان می‌دهد که کمتر از 40درصد از  کسانی که از برنامه‌های شهرداری اطلاع داشتند از تشکیل کلاسی با عنوان «بهترین‌ها از دورریختنی‌ها» اطلاع دارند؛ 39.9درصد. البته 32.6درصد به جشنواره پسماند اشاره کردند؛ اینکه در جشنواره پسماند حضور پیدا می‌کنند. همچنین 10.4درصد از طرح جمع‌آوری درب بطری و 16.4درصد نیز از تشکیل کلاس آموزش چهره‌به‌چهره (تفکیک صحیح زباله) در محله‌شان مطلع بودند. اما از نظر شهروندان، شهرداری برای ساماندهی پسماند چه کاری باید انجام دهد. این موضوع پرسش دیگری است که 27.4درصد از پاسخگویان معتقدند که برای انجام صحیح این طرح باید فرهنگسازی شود. 26.9درصد نیز به استقرار بیشتر غرفه‌های بازیافت در محله‌ها اشاره کرده‌اند،  اینکه غرفه‌های بیشتر بازیافت می‌تواند شهروندان را به ساماندهی پسماند ترغیب کند. همچنین 24.1درصد با استقرار بیشتر مخازن زباله خشک و تر(کاغذ،  مقوا و شیشه) موافق هستند. 21.5درصد از پاسخگویان نیز در این رابطه گفته‌اند که آموزش‌های رایگان به‌صورت مستمر در محله‌ها مؤثر خواهد بود. این گفته‌ها می‌تواند راهکار بهتری را پیش‌روی سازمان مدیریت پسماند بگذارد.

طرح قدیمی 9شب
بیرون گذاشتن زباله در ساعت 9شب یک طرح قدیمی است که براساس یافته‌ها همچنان به نتیجه ایده‌آلی نرسیده است. چنان‌که تنها 35.8درصد از پاسخگویان حدود ساعت 9شب زباله‌های خود را از منزل خارج می‌کنند. 13.9درصد ساعت 10شب تصمیم به بیرون گذاشتن زباله‌های خود از خانه می‌کنند و 15درصد ساعت 11شب زباله‌های خود را بیرون از منزل می‌گذارند. اما 23.8درصد از پاسخگویان نیز صبح‌ها قبل از رفتن به محل کار زباله‌های خود را بیرون از منزل می‌گذارند. بدین‌ترتیب،  در مجموع 64.7درصد از از پاسخگویان بین ساعت 9تا 11شب زباله‌های خود را به بیرون از منزل انتقال می‌دهند.  11.5درصد از شهروندان نیز اعلام کردند هر زمان فرصت داشته باشند زباله‌ها را به بیرون از خانه منتقل می‌کنند.

گره زدن کیسه زباله
علاوه بر تفکیک پسماند از مبدا،  گره زدن کیسه‌های زباله از درب منزل می‌تواند از بیماری‌های عفونی و تجمع جانوران موذی مانند موش جلوگیری کند. جالب اینکه در این نظرسنجی «گره زدن کیسه‌های زباله» بالاترین آمار را به‌خود اختصاص داده است. در این آمار امیدوار‌کننده 90.5درصد از پاسخگویان اعلام کرده‌اند که برای جلوگیری از تجمع جانوران موذی و بیماری‌های عفونی کیسه‌های زباله خود را گره می‌زنند. 9.5درصد از شهروندان نیز خبر می‌دهند که فراموش می‌کنند چنین کاری انجام دهند.