زنگ خطر برای 10هزار بنای نا ایمن تهران

حامد فوقانی/خبر‌نگار


هشدارهای جدی صادر شد؛ وقتی که پلاسکو در آتش سوخت و در هم شکست. بسیاری خطر را حس کردند و دست به‌کار شدند، اما برخی این گوش‌شان در بود و آن یکی دروازه. هرچه آتش‌نشانی نامه زد که ساختمان شما هم دست کمی از پلاسکو ندارد، انگار نه انگار. هرچه دادستانی اخطار صادر کرد، باز هم فایده‌ای نداشت. یکی می‌گفت ما خرج خودمان را هم در این کسادی بازار به زور درمی‌آوریم، از کجا هزینه بازسازی و ایمن‌سازی را تامین کنیم. یکی دیگر هم می‌گفت من که 30سال است در اینجا مشغول کار هستم، یک‌بار هم اتفاق خاصی نیفتاده؛ ساختمان ما محکم است.
اینکه چرا برخی از مالکان و سرقفلی‌داران بناهای تجاری حتی در این وضعیت اقتصادی سخت، از زیر ایمن‌سازی شانه خالی می‌کنند، بحثش جداست اما واقعیت این است که در تهران حدود10هزار ساختمان، ناایمن محسوب می‌شوند. البته از این تعداد، بیش از 4هزار بنا با درجه یک خطر به‌حساب می‌آیند و خطر حریق، ریزش و تخریب هر لحظه آنها را تهدید می‌کند. جالب اینکه از این تعداد هم 230بنا بلندمرتبه هستند؛ یعنی بیش از 12طبقه دارند و تعداد زیادی شهروند در آن ساکن یا مشغول کارند.
در این میان برخی از بناهای تجاری تهران با تأکیدات شهرداری‌های مناطق و دستورالعمل‌های آتش‌نشانی، هزینه‌های ایمن‌سازی را به هر شکلی شده تامین کرده‌اند تا هرچقدر که بازار کاسبی ناآرام است ولی محل کارشان آرامش داشته باشد. نمونه‌اش ساختمان آلومینیوم، برادر پلاسکو در خیابان جمهوری. پاساژ دیبا، حکیم اسلامی، کویتی‌ها در همسایگی گود پلاسکو و اروپا هم از دیگر بناهای این خیابان معروف پایتخت به‌حساب می‌آیند که مدتی است ایمن شده و آزمون‌های ایمنی را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند. به‌طور نمونه در ساختمان آلومینیوم حتی با وجود ایراداتی که شهرداری منطقه 11و آتش‌نشانی به‌کار ایمن‌سازی گرفته بودند هم اقدامات تکمیلی انجام شده تا علاوه بر نوسازی آسانسورها، تقویت سازه، تعویض کابل‌های فرسوده، نصب هواکش‌ها، داکت‌کشی و بهسازی سقف راهروها، یک پست آتش‌نشانی هم در طبقه همکف مستقر شود.
با وجود این، برخی از بناهای تجاری و بلندمرتبه شهر تهران ناایمن محسوب می‌شوند. اینطور که علی اعطا، سخنگوی شورای شهر تهران به همشهری می‌گوید: طی 2سال گذشته نیز مدیریت شهری هنوز نتوانسته آنگونه که باید و شاید به مسئله ایمنی بسیاری از بناها بپردازد و این یک خطر جدی برای تهران به‌حساب می‌آید. از سوی دیگر زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیته ایمنی شورای شهر تهران نیز به تعداد بالای بناهای ناایمن در شهر هشدار می‌دهد. این در حالی است که برخی از بناها برای دریافت مجوزهای لازم نوسازی و ایمن‌سازی با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند. به‌طور نمونه مالک پاساژی، در سه‌راه جمهوری می‌گوید: «شما ببینید در پاساژ آزاد چه اقدامات خطرناکی از سوی مالک انجام شده ولی هیچ‌کس و حتی سرقفلی‌داران نتوانستند کاری انجام بدهند. دست آخر هم محکوم شدند که چرا از گودبرداری مخفیانه مالک برای احداث طبقه منفی 2، شکایت کرده‌اند. از سوی دیگر ما اکنون می‌خواهیم یکسری نرده، تجهیزات اعلام و اطفای حریق و بازسازی سرویس‌های بهداشتی را از طریق مراحل قانونی انجام دهیم ولی شهرداری به ما مجوز کار نمی‌دهد و این برای ما جای سؤال دارد.»
یک مغازه‌دار پاساژ کویتی‌ها هم از گودبرداری عمیق برای احداث پلاسکوی جدید، انتقاد می‌کند و می‌گوید: «چندی پیش پاساژ کویتی‌ها به همین‌خاطر نشست کرد و با هزینه خودمان اقدام به رفع خطر و مقاوم‌سازی آن کردیم ولی هنوز خطر احساس می‌شود. اگر ساختمان کویتی‌ها تخریب شود، جواب این همه مغازه‌دار و خانواده‌شان را چه‌کسی می‌دهد. ما طی سال‌های 95و96و تا این لحظه بیش از 8میلیارد تومان صرف مقاوم‌سازی، تعویض سقف آسیب‌دیده به‌خاطر آتش‌سوزی پلاسکو، سیستم‌های جدید اعلام و اطفای حریق و... کرده‌ایم و حالا بازهم استرس داریم که مبادا اتفاق ناگواری بیفتد.» او به نامه‌ای به شماره 13/198/200/110و به تاریخ 17دی‌ماه  97اشاره می‌کند که در آن موضوعات را شهرداری منطقه، بنیاد مستضعفان، کلانتری ناحیه و شورای بخش پلاسکو اطلاع داده‌ و اعلام خطر کرده‌اند.
بنابراین موضوع بناهای ناایمن همچنان خطر جدی برای تهران به‌حساب می‌آید و در ادامه نظرات برخی از مدیران شهری و کارشناسان را در این رابطه می‌خوانید. این درصورتی است که پیروز حناچی، شهردار تهران گفته باید به سراغ ساختمان‌های غیرمتعارف و ناایمن رفته و نقشه‌های آنها تهیه و در اختیار آتش‌نشانی قرار بگیرند؛ چراکه بسیاری از بناها هیچ نقشه سازه‌ای و تاسیساتی ندارند.



270ساختمان  مانند پلاسکو
عبدالرضا گلپایگانی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران 


طی دو سال گذشته ۲۷۰ ساختمان مثل پلاسکو را شناسایی کردیم. برای این ساختمان‌ها دستورالعمل ایمنی نوشتیم و در چند مورد از این‌ ساختمان‌ها ایمن‌سازی‌های بسیار خوبی انجام شد. ساختمان‌های بلندمرتبه باید نقشه عملیاتی برای آتش‌نشانی داشته باشند. یک شبکه مانیتورینگ طراحی کردیم که ساختمان‌های بلند بتوانند به آتش‌نشانی اتصال داشته باشند.  دستور قضایی ضروری برای ایمن‌سازی ساختمان‌ها را نیز اخذ کرده‌ایم. اما به هرحال ساختمان‌هایی مانند آلومینیوم و ساختمان‌های دهه ۴۰ و ۵۰ و حتی جدیدتر از نظر ایمنی نیاز به رسیدگی‌ و ایمن‌سازی‌ زیادی دارند.

اخطار به ساختمان‌های پرخطر​​​​​​​


زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران

تاکنون بیش از ۱۰هزار واحد نا‌ایمن از نظر وسعت، جمعیت، دسترسی و خطرپذیری در پایتخت شناسایی شده است. ضریب خطر این ساختمان‌ها بالاست و به‌عنوان واحدهای بسیار پرخطر شناسایی شده‌اند. به همه این واحدها اخطار داده شده که برخی اقدام به ایمن‌سازی‌ کرده‌اند و برخی دیگر هم بدون توجه به اخطار از ایمن‌سازی خودداری کرده‌اند. واحدهایی که با آتش‌نشانی هماهنگی نکرده‌اند با دستور دستگاه قضا پلمب شده‌اند تا زمانی که از ساختمان خود رفع خطر کنند.

تأخیر در تدوین برنامه ایمنی​​​​​​​



علی اعطا، مخبر کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران 

به گمان من آنچه در 29دی 95اتفاق افتاد یک حادثه نبود، که بگوییم حادثه خبر نمی‌کند بلکه محصول شیوه مواجهه سهل‌انگارانه ما بود با تهدیدی که از رگ گردن به ما نزدیک بود، و هنوز هم هست. عقل سلیم حکم می‌کرد و حکم می‌کند از پلاسکو عبرت بگیریم و با یک رویکرد روشن، مسئله ایمنی بناها و بافت‌های شهری ناایمن را در دستور کار قرار دهیم. بعد از واقعه آتش‌سوزی پلاسکو، حساسیت اجتماعی نسبت به مسئله ایمنی ساختمان‌های بلندمرتبه و همچنین بافت‌های شهری فرسوده و ناپایدار، بالاتر رفت. رسانه‌ها بیشتر از گذشته به این موضوع پرداخته و می‌پردازند؛ اما متناسب با افزایش حساسیت‌ها، دستور کار مشخصی برای این موضوع نداشته‌ایم، یا اگر داشته‌ایم برای اجرای آن درست هدفگذاری نکرده‌ایم.
در اوایل کار شورای پنجم، در کمیته معماری و طرح‌های شهری طرحی را به‌منظور ارائه در صحن تدوین کردیم که به بحث ایمن‌سازی‌ ساختمان‌های ناایمن بلندمرتبه می‌پرداخت. با توجه به حساسیت این موضوع طرح به‌صورت دو فوریتی در صحن مطرح شد. این طرح شهرداری را موظف می‌کرد در بازه زمانی محدود و معینی، یک برنامه اجرایی برای ایمن‌سازی‌ ساختمان‌های ناایمن بلندمرتبه تدوین کند. در ایامی که شهرداری می‌بایست نسبت به تدوین این برنامه اجرایی اقدام کند، متأسفانه در مدیریت شهری با یک بی‌ثباتی مدیریتی در حوزه اجرایی مواجه شدیم که می‌شود گفت دوره‌ای نسبتا طولانی داشت. در واقع، آنطور که لازم بود، مدیریت شهری نتوانست مسئله ایمنی در ساختمان‌های بلندمرتبه ناایمن را مورد توجه قرار دهد. اخیرا البته، شهرداری پیشنهادی را به شورا ارسال کرد. جلسه‌ای برگزار شد، به تفصیل بحث کردیم و در کمیسیون به نتیجه رسیدیم ولی هنوز جای کار دارد. قرار شد بروند و دقیق‌تر کار کنند و برنامه عملیاتی بفرستند.