ابهامات 20 ساله حادثه کوی دانشگاه

 20سال پس از حمله به کوی دانشگاه تهران، مصطفی تاج‌زاده، معاون سیاسی وزارت کشور و علیرضا زاکانی، رئیس وقت بسیج دانشجویی در مناظره‌ای که به میزبانی شبکه خبر دانشجو برگزار شد. مقابل هم نشسته و در روایت‌های خودشان از ورود نیروی انتظامی و لباس‌شخصی‌ها به حریم خصوصی دانشجویان برخی سؤالات بی‌پاسخ 20ساله را بار دیگر تکرار کردند؛ سؤالاتی از قبیل اینکه چرا با وجود گذشت 2دهه هنوز کسانی که در آن شب به دانشجویان تیراندازی کردند، دستگیر نشده‌اند؟

ناآرامی‌های کوی دانشگاه تهران (18تیر78) 2روز بعد از توقیف روزنامه سلام آغاز شد. این روزنامه با شکایت وزارت اطلاعات وقت و به جرم چاپ سند محرمانه توقیف شد. سند مورد اشاره مربوط به نامه منتسب به سعید امامی، متهم پرونده قتل‌های زنجیره‌ای بود که خطاب به «مقام اطلاعاتی» نوشته شده بود. در این نامه او خواستار محدودیت‌هایی برای اهل قلم به منظور ساماندهی و کنترل فضای فرهنگی کشور شده ‌است. او همچنین با ذکر نام چند نویسنده ازجمله محمد مختاری (از قربانیان قتل‌های زنجیره‌ای) اعلام کرده تا ترتیبی اتخاذ شود که نویسندگان، مترجمان و گزارشگران مطبوعات پیرامون نوشته‌های خود پاسخگو باشند. چند روز قبل از افشای این سند، مجلس اصلاحیه قانون مطبوعات را به تصویب رسانده بود که روزنامه سلام مدعی شد این اصلاحیه نسخه فرهنگی سعید امامی برای کشور است.

به همین بهانه، در 18تیر78، گروهی از دانشجویان در کوی دانشگاه تهران تجمع کردند. اغلب دانشجویان با وساطت نیروی انتظامی به داخل کوی برمی‌گردند، اما با اصرار تعدادی از دانشجویان بر ادامه تظاهرات در بیرون دانشگاه و ورود نیروی انتظامی و لباس‌شخصی‌ها درگیری‌ها بالا می‌گیرد و سال78 را به یک سال پرآشوب تاریخی تبدیل می‌کند. حادثه کوی دانشگاه معماهای بسیاری در دل خود دارد که هنوز بسیاری از آنها حل نشده باقی مانده‌اند.

ماجرای درخواست مجوز زاکانی از تاجزاده



زاکانی، رئیس وقت بسیج دانشجویی از درخواست این تشکل از وزارت کشور (که تاجزاده معاون سیاسی‌اش بود) برای صدور مجوز راهپیمایی سخن به میان می‌آورد؛ درخواستی که با پاسخ منفی مواجه شده است و آنها به ناچار بدون مجوز اقدام به برگزاری راهپیمایی می‌کنند. تاجزاده، معاون سیاسی وزارت کشور دولت، اصلاحات در نتیجه اصرار زاکانی درباره دلایل عدم‌صدور مجوز برای بسیج دانشجویی، به شرایط ملتهب و نامساعد سیاسی و امنیتی آن زمان اشاره کرد و گفت: «آن روزها چنان ملتهب بود که اگر به یک گروه مجوز می‌دادیم، یک گروه دیگر هم مجوز می‌خواست... تاجزاده با بیان اینکه در حوادث کوی دانشگاه سال۷۸ محسن جوانی، شاگرد اول کنکور کشور به‌خاطر برخورد گلوله گاز اشک‌آور یک چشمش درآمد، خاطرنشان کرد: «شما بگویید چه‌کسی به او شلیک کرد؟

طبق گزارش شورای‌عالی امنیت ملی، نیروی انتظامی نقش مخربی در حوادث کوی دانشگاه داشت.» زاکانی که از پاسخ تاجزاده درباره دلایل عدم‌صدور مجوز راهپیمایی قانع نشده بود، گفت: «حرف‌هایی که زدید دلیل این نبود که به یک تشکل دانشجویی مجوز ندهید. شاید سطحی‌ترین استدلالی که یک مسئول می‌توانست برای جلوگیری از آزادی بیاورد را گفتید.» تاجزاده اما بار دیگر توضیح داد: «گفتم الان وقت تظاهرات نیست؛ روز یکشنبه‌ای که می‌گویید کوکتل مولوتوف پرت می‌کردند این بود که روز دربی (بازی استقلال و پرسپولیس) بود، دنبال این بودیم که برگزار شود یا نه. از افتخارات ما این است که برگزار کردیم تا به دنیا بگوییم شرایط کشور عادی است. تنها اتفاقش این بود که پرسپولیس برد.»

چرا ضارب را نمی‌گیرید؟!

در بخش دیگری از این مناظره علیرضا زاکانی، نماینده ادوار مجلس گفت که بخشی از لباس‌شخصی‌ها که در ماجرای ناآرامی‌های کوی دخالت داشتند آدم‌های تاجزاده بودند. تاجزاده در بخشی از سخنان خود درباره چرایی عدم‌برخورد با عوامل تیراندازی کوی دانشگاه و برخورد دوگانه با این موضوع گفت: «یک روز بعد از کوی، ساعت 10شب بود که مرتبا از بلندگو اعلام خطر می‌کردند و می‌گفتند که اگر کسی بیرون است بگویند بازگردد. فریاد می‌زدند که انصار دارد می‌آید، صدای تیر می‌آید و بر زمین می‌افتد. اینها آدم‌های ما هستند؟ به‌والله اگر آدم ما بودند شما تا الان اعدام‌شان می‌کردید. در ماجرای کوی، 3 بار تیراندازی شد. 20 سال از داستان گذشته، چه‌کسی باور می‌کند ما نتوانستیم ضارب عزت ابراهیم‌نژاد را پیدا کنیم؟» وی با اشاره به گزارشی که درباره وقایع کوی قرائت شده بود، ادامه داد: «در همان گزارش خبر آمد اینها را در سرقت مسلحانه دستگیر کردند. جنایات می‌آفریدند، امروز کی باور می‌کند؟ شما از محیط‌زیست جاسوس درمی‌آورید، جاسوس جلوی چشم شماست، چرا نمی‌گیرید؟» تاجزاده افزود: «یکی را ترور کردند چرا قوه قضاییه نمی‌گیرد؟ من می‌گویم چرا 20 سال است ضارب عزت ابراهیم‌نژاد را پیدا نکردید؟ نگویید نمی‌توانید، شما نمی‌خواهید قاتل عزت ابراهیم‌نژاد را بگیرید. نباید بعد از 20 سال سؤال کرد چه شد؟ شما که نخست‌وزیر و رئیس مجلس را حصر کردید؛ این کار را هم بکنید.»

گروگانگیران کار لباس‌شخصی‌ها بود

تاجزاده اما روایتی دیگر از شروع ماجرای کوی دانشگاه دارد؛ او سازماندهی بودن تجمعات اولیه دانشجویان را رد کرده و آن را خودجوش می‌داند «تا امروز هیچ سرنخی از اینکه «گروهکی» باشد تا 20 سال گذشته نه سپاه و نه اطلاعات گزارشی به‌دست نیاورده است.» او از بی‌تدبیری‌های نیروی انتظامی و پلیس می‌گوید که رفتارهایشان موجب تحریک دانشجویان شده که به‌طور پلکانی اعتراضات را به آشوب کشانده است. معاون سیاسی وزارت کشور دوره اصلاحات می‌گوید که نیروهای لباس‌شخصی، نیروهای ناجا را تشویق به حمله کردند و آنها را به‌دلیل حمله نکردن، با اهانت مورد سرزنش قرار دادند. وی با تأکید بر نقش لباس‌شخصی‌ها در تشدید ناآرامی می‌گوید: «نظری سرپرست ناحیه انتظامی تهران بزرگ بدون دستور مافوق وارد کوی دانشگاه شد، 30- 25 نیروی شخصی وارد کوی شدند و دانشجویان را مورد ضرب و جرح قرار دادند. در آن‌جا 3 سرباز ناجا جا می‌مانند و این سربازان را به زیرزمین منتقل کردند و به دروغ گفتند دانشجویان، سربازان را گروگان گرفته‌اند.» تاجزاده خطاب به زاکانی گفت: «مشکل ما معیارهای دوگانه است، هیچ نهادی پس از 20سال یک سند مبنی بر دخالت غیرخودی‌ها و براندازان در تحریک دانشجویان ارائه نکرده است.»  زاکانی گزارش ارائه شده از طرف تاجزاده را یکطرفه خواند و گفت: «بعدا قوه قضاییه پیگیری کرد و آقای نظری مجرم شناخته نشد. بعدا در گزارشی که در مجلس هفتم خوانده شد، قرار شد از آقای نظری عذرخواهی شود و آقای خاتمی رئیس‌جمهور قرار شد به‌عنوان مجرم به قوه قضاییه معرفی شود.» زاکانی رئیس وقت بسیج دانشجویی با تأیید گروگانگیری در دانشگاه افزود: «اینکه 3 نفر را گرفتند، بله گروگان گرفتند. من گفتم موج اول ورود پلیس به کوی اشتباه بود. اما نیروی انتظامی قانونا می‌تواند در جرم مشهود وارد شود. با قانون اراذل و اوباش عناصر نیروی انتظامی را بررسی کردند! از همان روز اول به آقای نظری گفتم اشتباه کردید وارد کوی شدید.»

خودسرها؛ ضلع سوم حادثه

تاجزاده در بخشی از مناظره خود با زاکانی، لباس‌شخصی‌ها را «ضلع سوم» ماجرای کوی دانشگاه می‌داند که نقش آنها در 20سال گذشته نادیده گرفته شده است؛ وی در بخشی از سخنان خود در تصریح نقش لباس‌شخصی‌ها گفت: لباس‌شخصی‌ها در آن شب چند نقش مخرب ایفا می‌کنند. نقش اول در درگیری با دانشجویان و فحاشی و سنگ‌پرانی بود. نقش دوم تحریک نیروی انتظامی به برخورد و ورود به دانشگاه و نقش سوم تخریبی در ورود به دانشگاه و ضرب و شتم.
دانشجویان با دیدن این افراد آلرژی پیدا می‌کردند چون هر وقت اینها را دیده بودند سمبل خشونت بودند. نقش منفی دیگر هم تیراندازی بود. این گزارش نقش مخرب گروه‌های فشار است.

زاکانی اما در توجیه حضور لباس‌شخصی‌ها در کوی دانشگاه تأکید دارد که «لباس‌شخصی‌ها هم ممکن است عضو ناجا باشند، در همه جای دنیا هم هستند. گروه دوم کسانی هستند که احساس وظیفه می‌کنند و به صحنه می‌آیند؛ بعضا اشتباه هم می‌کنند.» این فعال سیاسی اصولگرا درباره مبنای ورود لباس‌شخصی‌ها و ناجا به کوی دانشگاه مدعی شد: «بعد از حادثه مشهد، شورای‌عالی امنیت ملی بیان می‌کند که مردم می‌توانند خودشان وارد شوند. این مصوبه را دادند که مردم بیایند دفاع کنند. مصوبه روحانی ۲۰تیر سال۸۸ به نیروی انتظامی گفته است هرجا جرم مشهود دیدی وارد شو.» وی خطاب به تاجزاده گفت: « اینکه شما نان لباس‌شخصی بخورید درست نیست. بخشی از آنها طرفداران خود شما هستند، برخی سازماندهی شده هستند که من جلوی آنها ایستادم و برخی هم مردم هستند.» این نماینده سابق مجلس در واکنش به حمله بسیج دانشجویی به سفارتخانه‌های انگلستان و عربستان هم گفت: «از داخل سفارت به من زنگ زدند ما داخل سفارت هستیم، من گفتم غلط کردید. ورود به سفارت انگلیس و عربستان غلط بود. موضعگیری هم کردم.»

زاکانی همچنین با محکوم کردن ورود به دانشگاه و با اشاره به اینکه در کوی دانشگاه زندگی کرده است، گفت که وقتی ده‌نمکی و همراهانش (انصار) وارد کوی می‌شوند، به آنها گوشزد می‌کند که کارشان اشتباه بوده است.

در بخش دیگری از این مناظره تاجزاده از زاکانی پرسید چرا گزارش کمیسیون اصل90 مجلس هشتم که مجلس اصولگرایان بود، هیچ وقت اجازه قرائت و انتشار پیدا نکرد؟

جنبه مثبت رفع حصر را ببینید

در بخشی از مناظره میان زاکانی و تاجزاده موضوع حصر به میان آمد؛ آنجا که زاکانی گفت «حصر ایشان مانند حصر آقای خاتمی و منتظری است، حصر اینها چیست که لپ‌هایشان گل می‌اندازد؟ فائزه هاشمی می‌گوید من دلم برای زندان تنگ شده است. زندان رفتن شما معلوم است، وقتی می‌روید لپ‌هایتان گل می‌اندازد.» تاجزاده خطاب به زاکانی گفت «بروید از اصولگراها بپرسید شکستن حصر آیت‌الله منتظری به نفع کشور و نظام شد؟ اگر گفتند نه، ادامه دهید حصر را.» وی افزود: «جنبه مثبت رفع حصر را ببینید، جنبه منفی‌اش ما را به باد می‌دهد؛ نه به آن معنی که ضد‌انقلاب می‌خواهد، اما فشار بر مردم بیشتر می‌شود.»