جشن تولد مترو و شوراهای شهر و روستا

سیدمحمد فخار| خبرنگار


اگر طی دهه70 ، سال 78را مهم‌ترین سال رخدادهای شهری بنامیم، گزافه نگفته‌ایم؛ سالی که هم‌دوره آغاز به‌کار شوراهای شهر و روستا بود و هم در آن روزها مردم تهران به‌عنوان نخستین شهروندان ایرانی توانستند مترو سوار شوند و تصویر دهه‌های گذشته شهرهای پیشرفته اروپایی را در عمق 35متری پایتخت کشور تجربه‌ کنند.

9اردیبهشت؛ آغاز به‌کار شوراها

سال 78 از جنبه مدنی، سال آغاز به کار نخستین نهاد مدنی محلی در شهرها و روستاهای کشور بود؛ شوراهای شهر و روستا در سراسر کشور و در پی انتخابات خاطره‌انگیز ۷ اسفند ۱۳۷۷، قدم به نهادهایی گذاشتند که تحقق حاکمیت محلی مردم بر مردم محسوب می‌شد. این شورا تنها شورای ذکرشده در قانون اساسی کشور بود که برای آغاز به‌کار آن، ۲۰ سال تأخیر پدید آمد اما دولت نخست اصلاحات توانست با ایده فضای باز سیاسی انتخابات را برگزار کند و سرانجام 9اردیبهشت ۱۳۷۸ شوراهای شهر و روستا به‌طور رسمی دوره 4ساله مسئولیت خویش را آغاز کردند. در این انتخابات ۲۴ میلیون نفر مشارکت داشتند و پیروزی مطلقی که در سال 76با 20میلیون رأی به سیدمحمد خاتمی رقم خورده بود، در انتخابات شوراها تکرار شد و آمارها حاکی از پیروزی اصلاح‌طلبان بود. در تهران سرلیست اصلاح طلبان عبدالله نوری با 588هزار رأی بود و نفر پانزدهم هم توانست 192هزار رأی کسب کند. در 17خرداد این سال نیز مرتضی الویری به‌عنوان نخستین شهردار منتخب شورای شهر تهران انتخاب شد. الویری نظم‌دهی به شبکه حمل ونقل و اصلاح نحوه رانندگی را از برنامه‌های خود برای تهران اعلام کرده بود. در جریان قدرت‌گیری شهرها برپایه شوراها، البته تجربه نخست در بسیاری شهرها نتوانست امیدهای مردمی را برای این نهاد مدنی زنده کند. از سویی در جریان طرح‌ریزی این نهاد در مجلس قانون اساسی نیز نقض غرضی پدید‌آمد که سال 78خود را نشان داد. آیت‌الله طالقانی در آن دوره معتقد بود شورا باید در همه سطوح تصمیم‌گیری اعم از سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قدرت را در دست بگیرد اما در شهرهای بزرگ 12تا 17نهاد بر امور شهری تصدیگری داشتند و مداخلات موجب شد در شهرهای بزرگ شورای نخست نتواند به اهداف خود برسد.

حرکت نخستین قطار مترو در تهران

حمل ونقل شهری در کشور تا اسفند 1377تنها به اتوبوس، تاکسی و مینی‌بوس ختم می‌شد اما سرانجام طلسم 30ساله مترو شکست و متروی تهران – کرج با 2ایستگاه صادقیه(تهران) و کرج به بهره‌برداری رسید. بدین‌ترتیب مردم توانستند در نوروز 1378با مترو فاصله تهران تا کرج را ظرف 45دقیقه طی کنند. این خط البته خطی اقماری با مختصات خطوط روزمینی بود اما در خرداد سال 78نخستین متروی زیرزمینی پایتخت نیز افتتاح شد و بخش غربی خط 2، از ایستگاه صادقیه تا امام خمینی شهروندان را جابه‌جا کرد تا میدان توپخانه، نخستین ایستگاه متروی پایتخت نامیده شود. آغاز به‌کار مترو البته تجربه‌ای نو و جذاب برای تهرانی‌ها بود؛ تجربه‌ای که یک مسافر مترو بلیت مقوایی تهیه کند، آن را به دستگاهی بزند و از پله‌برقی به ایستگاه برسد. سوار شدن در مترو هم در نوع خود جالب بود. مسافران قبل از وارد‌شدن گردن می‌چرخاندند و بعد وارد واگن می‌شدند و همه‌‌چیز بوی نویی داشت. متروی تهران در سال 78، تنها 60دستگاه واگن در اختیار داشت و در 2خط افتتاح شده تا پایان این سال، 12ایستگاه برای جابه‌جایی مردم فعال شدند. از طرفی خطوط مترو 40کیلومتر طول داشتند و کمتر از 10هزار نفر را در روز جابه‌جا می‌کردند.