دخالت‌های غیراصولی،جنگل‌ها و درختان کهنسال را تهدید می‌کند

مریم جلیلوند/ خبرنگار:

11درخت کهنسال کشور صبح دیروز در نشست ثبت ملی آثار طبیعی با حضور کارشناسان محیط‌زیست و جنگل در سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ثبت ملی شد.  دکتر تقی شامخی، استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، درحاشیه نشست ثبت ملی درختان کهنسال در چند استان کشور حفاظت از جنگل‌ها و درختان کهنسال را ضروری خواند و به همشهری گفت: بهترین راه حفاظت از جنگل عدم‌دخالت انسان است.

او با اعلام اینکه جنگل‌ها اکوسیستم‌های طبیعی هستندکه در طول زمان از خود حفاظت کرده‌اند، افزود: امروز هم اگر طبیعت را به حال خود بگذاریم طبیعت از خود حفاظت می‌کند. این استاد رشته جنگل، با بیان اینکه امروزه برخی می‌گویند به‌دلیل آنکه ممکن است درختان در سن بالا دچار آفت و بیماری شوند باید قطع شوند، گفت: در پاسخ به این دسته باید بگویم که در اکوسیستم‌های طبیعی اگر درختان در سنی بیمار شوند به حالت طبیعی از بین می‌روند و در تمام اکوسیستم هضم می‌شوند.

 شامخی با تأکید بر اینکه در چارچوب طرح‌های تصویب شده اجازه قطع درختان و بهره‌برداری از جنگل صادر می‌شود، افزود: درصورت صدور اجازه بهره‌برداری از جنگل نیز مهم است که درختان کهنسال در جنگل حفظ شوند چون شاخص‌هایی دارند که راهنمای بشر در میزان بهره‌برداری از ظرفیت جنگل است.

او تأکید کرد که لازم است درختان کهنسال در چارچوب برنامه‌های بهره‌برداری قرار نگیرند و حفظ شوند تا مشخص شود ظرفیت اکوسیستم برای نگهداری درختان جنگلی چه اندازه است. این عضو هیأت علمی در مورد تأثیر گسترش و دخالت طرح‌های توسعه در جنگل گفت: موضوع محیط‌زیست و توسعه‌ای جدی‌ترین موضوع قرن حاضر است و اکنون این موضوع که باید تمامی طرح‌های توسعه‌ای دارای مطالعات کارشناسی باشد در تمام کشورها ازجمله در ایران قانونی است.

تقی شامخی همچنین در پاسخ به این پرسش که ثبت ملی و جهانی درختان کهنسال ایران تا چه اندازه به حفظ جنگل‌ها و گونه‌های گیاهی کمک می‌کند، گفت: درصورتی که قوانین در کشور مورد احترام همگان باشد و ضوابط اجرا شوند ثبت ملی و جهانی درختان کهنسال نیز به حفظ آنها می‌انجامد اما اگر قانون‌گریزی در کشور وجود داشته باشد آن‌وقت ثبت ملی تنها یک نوشته در کنار سایر نوشته‌هاست و در حفاظت از درختان و گونه‌های جنگلی تأثیری نخواهد داشت.

به گزارش همشهری، به‌دلیل تنوع اقلیمی گسترده، ایران دارای تعداد بی‌شماری از درختان کهنسال است. بیش از 500درخت کهنسال از 22گونه درختی در کشور مطالعه و ثبت شده‌اند و آنطور که دکتر انوشیروان شیروانی می‌گوید، پیش‌بینی می‌شود که این تعداد به بیش از هزار درخت برسد.

تغییر فضای زیستی درختان کهنسال

انوشیروان شیروانی، عضو کمیته ثبت و حریم میراث طبیعی-ملی کشور معتقد است که این درختان نه‌تنها به لحاظ جاذبه گردشگری که از نظر حفظ تنوع ژنتیک گونه‌های گیاهی نیز نه‌تنها در ایران که در دنیا حائز اهمیت و شایسته حفاظت هستند.

مصطفی خوشنویس، عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل و مرتع اما معتقد است که با رشد جوامع انسانی و توسعه شهرنشینی و صنایع و تاسیسات مربوط به آن، فضای زیستی درختان کهنسال تغییر کرده و آسیب جدی به آن درختان وارد شده است.

به گفته او، هر چه درختان کهنسال به جوامع انسانی نزدیک‌تر باشند نگرانی برای بقای آنها نیز بیشتر است و گونه‌هایی چون درختان چنار که نزدیک به جوامع انسانی هستند بیشترین آسیب را دیده و درختان ارس که در کوهستان‌ها و دور از جوامع انسانی بودند با کمترین تهدید مواجه شده‌اند. درختان گردو نیز که انسان از محصول آن بهره می‌برد بهتر از گونه‌های غیرمثمر محافظت شده‌اند.

خوشنویس در پاسخ به اینکه درختان کهنسال براساس چه ویژگی‌هایی ثبت ملی می‌شوند و مهم‌ترین گونه‌های ثبت شده کدام گونه‌ها هستند، گفت: سن درخت یکی از ویژگی‌های ثبت ملی درختان کهنسال است. سن درختان نیز براساس گونه آنها متفاوت است؛ مثلا صنوبرها سن کهنسالی‌شان با درختان میانسال و جوان ارس برابری می‌کند. قطر درختان نیز در انتخاب درختان کهنسال برای ثبت ملی مهم است که معمولا قطر یک متر به بالای تنه درختان شاخصه کهنسال بودن آنهاست. قطر درختان نیز براساس گونه متغیر است؛ مثلا در گونه‌ای مانند درخت چنار قطر بیش از 150سانتی‌متر مبنای کهنسال بودن درخت است.

به گفته این عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل و مراتع کشور، آسفالت‌ریزی، بتن و سنگفرش، محیط طوقی درختان، بتنی شدن و تغییر نهرهای آبرسان، تغییر شیوه آبیاری، ایجاد آتش در پای درخت، پوست کنی و آسیب به تنه درختان ازجمله کوبیدن میخ که همگی از سوی عامل انسانی انجام می‌شود به همراه عوامل طبیعی، برخورد صاعقه، بارش برف‌های سنگین، طوفان‌های شدید که تاج درختان را می‌شکند، خشکسالی‌، بالا رفتن دمای محیط درختان با گرم شدن زمین و طغیان آفات شایع مهم‌ترین آسیب‌های جدی انسانی و طبیعی هستند که درختان کهنسال کشور را تهدید می‌کنند.

کدام درختان کهنسال ثبت ملی شده اند

 کارشناسان و اعضای هیأت ثبت ملی میراث طبیعی کشور صبح دیروز در نشست خود در سازمان میراث فرهنگی درختان چنار روستای شرکان، سراب هولی، پشته استان کرمانشاه و همچنین درختان کهنسال طوعلی و کوانق شهرستان خداآفرین، درختان کهنسال خسروکندی و دغداغان شهرستان کلیبر، درخت کهنسال گردو اندرگان مرزقان و درختان کهنسال دروازه و چهارسوق مراغه در استان آذربایجان شرقی را به ثبت ملی رساندند. در این جلسه همچنین درختان گردوی کهنسال تنگ سیاه و درختان نارون امامزاده امام قیس در استان چهارمحال و بختیاری در فهرست میراث طبیعی کشور ثبت شدند.