آوارگان روهینگیا به میانمار باز می‌گردند؟

محمدامین خرمی | خبرنگار:

با گذشت 14‌ماه از آغاز کشتار مسلمانان روهینگیا در خاک میانمار و فرار صدها هزار نفر از آنها به بنگلادش، 2دولت اکنون بر سر برخی جزئیات مربوط به بازگشت این آوارگان به کشورشان به توافق رسیده‌اند.

دولت بنگلادش دیروز با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که نمایندگان این کشور با طرف میانماری بر سر بازگشت 656هزار آواره روهینگیایی به خاک میانمار توافق کرده‌اند. بر اساس این بیانیه، روند بازگشت آوارگان قرار است طی 2سال آینده انجام شود. طبق توافق، دولت میانمار متعهد شده است آوارگانی را که به این کشور بازگردند، ابتدا در کمپ‌های موقت اسکان دهد و در ادامه برای آنها در مناطقی که پیش از این ساکن بوده‌اند، خانه‌های دائمی بنا کند.

همچنین قرار است بنگلادش با ساخت 5کمپ اسکان موقت آوارگان در مرز خود، روند اعزام روهینگیایی‌ها به 2مرکز پذیرش آوارگان در منطقه مرزی میانمار را مدیریت کند. در بیانیه دولت بنگلادش تاریخ مشخصی برای آغاز روند بازگشت آوارگان تعیین نشده اما مقام‌های دولتی در میانمار که این روزها به شدت تحت‌فشار افکار عمومی در جهان هستند، اعلام کرده‌اند که آماده‌اند از هفته آینده نخستین گروه 150نفره از روهینگیایی‌ها را پذیرش کنند. به گفته آنان، مراکز پذیرش آوارگان در منطقه مرزی میانمار راه‌اندازی شده‌اند و قادر خواهند بود روزانه 150نفر را پذیرش کنند.

انتخاب میان ماندن یا رفتن

مقام‌های 2دولت همسایه پس از چند دور مذاکره بر سر بازگشت آوارگان به نتیجه رسیده‌اند اما مشخص نیست روهینگیایی‌ها خود تمایلی به بازگشت به خاک میانمار داشته باشند؛ سرزمینی که هیچگاه با آنها مهربان نبوده است. روهینگیایی‌ها دهه‌هاست که در میانمار مورد آزار و اذیت و کشتار قرار گرفته‌اند. اقلیت مسلمان روهینگیا شامل جمعیتی حدود یک‌میلیون و 300هزار نفر است که تا همین یک سال پیش، در فقیرترین منطقه در غرب میانمار و در نزدیکی مرز بنگلادش زندگی می‌کردند، اکنون بسیاری از آنها آواره کشور همسایه شده‌اند. قوم روهینگیا از دیرباز، نسلی پس از نسل دیگر، ساکن این سرزمین بوده‌اند اما دولت میانمار آنها را به رسمیت نمی‌شناسد، برای آنها حقوق شهروندی قائل نیست و آنها را مهاجران غیرقانونی «بنگالی» می‌داند. گروه‌های افراطی بودایی نیز همصدا با دولت، روهینگیایی‌ها را دشمن خود می‌دانند و در دوره‌های مختلف در حمله به روستاها اقدام به قتل آنها کرده‌اند. بین سال های 2012تا 2014نزدیک به 300نفر از روهینگیایی‌ها در حمله گروه‌های تندرو بودایی کشته شدند.

اما گستردگی کشتار و آوارگی روهینگیایی‌ها طی یک سال گذشته بی‌سابقه بوده است. دولت میانمار این افراد را در کمپ‌ها و روستاهایی بدون امکانات و به دور از مناطق شهری متمرکز کرده بود و آنها حق تحصیل و کار نداشتند و نمی‌توانستند از کمپ‌ها و روستاهای محل سکونت‌ خود خارج شوند. دولت به این شرایط هم راضی نشد و طی حملات سازماندهی‌شده ارتش با همراهی گروه‌های افراطی بودایی، از زمستان سال گذشته کشتار گسترده روهینگیایی‌ها را آغاز کرد. طبق آمار سازمان ملل بیش از 10هزار نفر از مردم روهینگیا طی این مدت کشته شده‌اند. بسیاری از روستاها، کمپ و سکونتگاه‌های روهینگیایی‌ها نیز به آتش کشیده شد. تصاویر کشتار روهینگیایی‌ها و به آتش کشیدن روستاهای آنها جهان را بهت زده کرد. دو سال پیش نیز تصاویر عده زیادی از این مردم که در گریز از دولت مرکزی میانمار، روی قایق‌های بزرگ در میانه‌ آب‌های جنوب شرق آسیا برای هفته‌ها بدون آب و غذا سرگردان بودند، جامعه جهانی را شوکه کرد.

با آغاز کشتار گسترده اقلیت روهینگیا، آ‌نها راهی جز گریز به کشور همسایه یعنی بنگلادش نداشتند. گروه‌های بزرگ از مردم، پیاده به سمت بنگلادش راه افتادند؛ درحالی‌که نیروهای ارتش نیز در تعقیب آنان بودند. طبق آمار منتشر شده از سوی دولت بنگلادش، با احتساب بیش از 300هزار آواره روهینگیایی که در سال‌های گذشته به این کشور پناهنده شده‌اند، اکنون 971هزار آواره روهینگیایی در مناطق مرزی بنگلادش به‌سرمی‌برند؛ آوارگانی که نه در کمپ‌های تحت نظارت سازمان ملل بلکه در چادر و جنگل‌ روزگار می‌گذرانند.

با وجود همه مصایبی که روهینگیایی‌ها در بنگلادش با آن‌ مواجه هستند، هیچ نشانه‌ای از تمایل آنها برای عبور از مرز و بازگشت به میانمار دیده نمی‌شود.

استان کوکس‌بازار در حاشیه مرز بنگلادش و میانمار، محل اسکان آوارگان روهینگیاست. 2کمپ «کوتوپالونگ» و «نایاپارا» که تحت نظارت کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل اداره می‌شوند، در شمال و جنوب این استان از گذشته محل استقرار بخشی از آوارگان روهینگیا بوده است. این دو کمپ اما در مجموع گنجایش کمتر از 50هزار نفر را دارند که اکنون با دو برابر ظرفیت، محل استقرار روهینگیایی‌ها شده‌اند. باقی آوارگان در چادرها و پناهگاه‌های دست‌ساز به‌سرمی‌برند.