نمای نزدیک
کارون؛ رود بی‌حریم
مرشدی، استاد دانشگاه: ساحل‌سازی در کارون بدون توجه به دوره بازگشت آب و تغییرات اقلیمی انجام شده است و تبعات زیادی دارد
سیدعلیرضا شریفی| اهواز- خبرنگار:
وجود یک‌سوم آب‌های جاری کشور در خوزستان و عبور پرآب‌ترین رودخانه کشور از وسط شهرهای این استان سبب شد که طرح جامع گردشگری آبی در خوزستان در دستور کار مسئولان دولت یازدهم قرار گیرد.طرح جامع گردشگری آبی سال ۹۳ با تفاهم‌نامه‌ای ۱۳۰۰ میلیارد تومانی در خوزستان اجرا شد و توانست تا سال ۹۷ گردشگران زیادی را به این استان جذب کند. اما این پایان ماجرا نبود چراکه برخی از کارشناسان و فعالان محیط زیست معتقد بودند در این طرح پیوست‌های زیست‌محیطی و اجتماعی در نظر گرفته نشده است.
تاکنون ۴ طرح در محدوده شهر اهواز به بهره‌برداری رسیده و سرمایه‌گذاران زیادی در گوشه و کنار کارون اقدام به ساخت و ساز کافه،رستوران و اماکن تفریحی کرده‌اند. همین ساخت و سازها سبب ایجاد حاشیه‌های جدیدی شده‌اند و مسئولان آب و برق معتقدند که برخی از این بناها در حریم رودخانه هستند و باید تخریب شوند.
سازه‌ها تخریب می‌شوند مگر این‌که...
2 روز پیش بود که معاون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان با اشاره به بهبود وضعیت آورد آب رودخانه کارون در مقطع اهواز گفت: در حال پیگیری هستیم که ساخت و سازهای غیرمجاز در حاشیه رودخانه کارون را تخریب کنیم. این ساخت و سازها تنها در صورتی می‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند که شرایط فنی مدنظر ما را رعایت کنند.
«حمیدرضا لشکری» عنوان کرد: برخی از ساخت و سازها در حریم کارون ممکن است با توجه به وضعیت این رودخانه با مشکل مواجه شوند و ما به دنبال آن هستیم که ساخت و سازهایی که شرایط فنی را رعایت نمی‌کنند و برای خود و شهروندان خطراتی به وجود می‌آورند، از حاشیه کارون برچیده شوند.
حالا کارشناسان و فعالان حوزه آب و محیط زیست از این گلایه دارند که چرا باید ساخت و سازهایی انجام و بعد درباره بودن یا نبودن آنها تصمیم‌گیری شود؟ آنها می‌گویند چرا مسئولان و متولیان حفظ حریم کارون در همان روزهای اول اجرای پروژه‌های غیرمجاز با خاطیان برخورد قانونی را انجام و آنها را مورد بازخواست قرار ندادند تا امروز شاهد لاغر شدن کارون نباشیم.
چه کسی مجوز می‌دهد؟
یک کارشناس حوزه آب با بیان این‌که رودخانه کارون حریم دارد و منابع طبیعی و سازمان آب و برق متولی حفظ آن هستند، می‌گوید: با کاهش ورودی آب به این رودخانه، حریم آن هم کاهش پیدا کرده و این سبب شده است که متولیان رودخانه، برای ساخت و ساز، حریم آن را کوچک‌تر کنند.
«ابراهیم رجب‌زاده» ادامه می‌دهد: هنوز مشخص نشده است که چه کسی اجازه این ساحل‌سازی غلط را داده است و هرچند وقت یک بار سازمانی از این ساخت و سازها انتقاد می‌کند. در برخی از نقاط جاده ساحلی رودخانه کارون تابلوهای حریم رودخانه وسط جاده قرار دارد. سوال اینجاست که اگر حریم رودخانه وسط جاده قرار گرفته، چه کسی و بر چه اساسی اجازه ساخت و ساز را داده است؟
وی می‌افزاید: حالا که برخی ادعای ساخت و ساز غیراصولی را در رودخانه دارند، باید ببینیم چه کسی این طرح را ارزیابی کرده و چه کسی ناظر آن بوده است.
تبعات ساحل‌سازی
این استاد دانشگاه عنوان می‌کند: آیا اجرای طرح‌های عمرانی در حاشیه رودخانه کارون طبق ضوابط استقرار محیط‌های طبیعی انجام شده و مورد ارزیابی و تایید شورای عالی محیط زیست قرار گرفته است؟ این سوالی است که باید متولیان رودخانه کارون و کسانی که در حاشیه این رودخانه ساخت و ساز انجام می‌دهند، به آن پاسخ بدهند.رجب‌زاده می‌گوید: اگر ارزیابی و بررسی انجام شده است، باید مشخص شود که توسط کدام کارشناسان و مطابق چه نوع تحلیلی صورت گرفته است.وی درباره ساحل‌سازی و تاثیر آن بر خودپالایی رودخانه کارون می‌گوید: این موضوع از نظر علمی غلط است چراکه گل رودخانه ثابت است و افزایش دبی کارون از بالادست و کاهش حریم این رودخانه در محدوده‌ای کوچک سبب افزایش آلودگی آن می‌شود.
تغییر الگوی رودخانه کارون
یک استاد دانشگاه دیگر نیز با انتقاد از ساحل‌سازی غیراصولی در اطراف رودخانه کارون به همشهری می‌گوید: این ساحل‌سازی بدون توجه به دوره بازگشت آب و تغییرات اقلیمی انجام شده و تاثیرات منفی بسیاری بر کیفیت آب و زیستگاه در این منطقه دارد.«جعفر مرشدی» اظهار می‌کند: این نوع ساحل‌سازی سبب از بین رفتن اکوسیستم کارون شده است زیرا اگرچه باریک‌سازی رودخانه در محدوده شهر انجام صورت گرفته، بر بالادست و پایین‌دست آن اثر می‌گذارد.
وی با بیان این‌که تاثیرات منفی بر رودخانه در کوتاه‌مدت و درازمدت قابل مشاهده است، می‌گوید: برخی معتقدند ساحل‌سازی کارون سبب خودپالایی آب می‌شود و با کم‌عرض شدن این رودخانه در محدوده شهر، کیفیت آب آن افزایش پیدا می‌کند. ولی این موضوع با شرایط فعلی کارون امکان‌پذیر نیست چراکه دبی آب این رودخانه در بالادست کنترل شده است.
به گفته مرشدی، خودپالایی رودخانه زمانی امکان‌پذیر است که دبی آب آن افزایش یابد یا این‌که سیلاب رخ دهد.این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: حریم رودخانه کارون در شرایط فعلی هر چقدر باریک‌تر شود، خودپالایی صورت نمی‌گیرد و با این نوع ساحل‌سازی که در پیش گرفته شده است، فقط الگوی رودخانه تغییر می‌کند و دبی آب ثابت می‌ماند.
***
گرچه ساحل‌سازی در رودخانه کارون و ساماندهی آن یکی از خواسته‌های قدیمی اهوازی‌هاست و درست است که این پروژه می‌تواند به رونق گردشگری این شهر کمک کند و امکان تفریح را شهروندان اهوازی رقم بزند، اما این پروژه در سال‌های اخیر بدون توجه به پیوست‌های زیست‌محیطی و الگوی رودخانه اجرا و سبب ایجاد مشکلات فعلی شده است.
در این میان، مسئولانی که متولی صدور مجوزهای ساخت و ساز هستند، باید با تعهد بیشتری موضوع ساخت و سازها را در حریم کارون مدنظر قرار دهند تا نه سیخ بسوزد و نه کباب، یعنی نه کارون را از دست بدهیم و نه ساحل‌سازی و نشاط شهروندان و گردشگران کمرنگ شود.
علاوه بر این، صدور مجوزهای ساخت و ساز در حریم کارون باید کارشناسانه و اصولی و از روی آینده‌نگری صورت بگیرد تا چند سال بعد به دلیل وضعیت دبی و آورد این رودخانه به تخریب سازه‌ها نیاز نباشد.
