سهم ما از اتوبوس

میانگین عمر اتوبوس‌ها 7 تا 10 سال محاسبه می‌شود. استانداردهای جهانی رقمی پایین‌تر و حتی تا 5 سال را عمر مفید این ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی عنوان می‌کند. به گزارش همشهری، با وجود این و در شرایطی که اغلب واحدهای تولیدکننده اتوبوس در داخل کشور با حداقل ظرفیت خود فعالیت می‌کنند، بعد از شروع دوباره تحریم‌های اقتصادی، پیشنهاد خرید و واردات اتوبوس‌های دست ‌دوم به کشور برای نوسازی ناوگان فرسوده مطرح شده است؛ اتفاقی که واکنش‌های زیادی را برانگیخته است.

واکنش به واردات اتوبوس 
دبیر انجمن خودروسازان ایران روز دوشنبه به اعتراض گفت: مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی اخیرا از برنامه این شرکت برای واردات اتوبوس دست دوم به علت ناتوانی در خرید اتوبوس‌های نو، خبر داده است. ۱۰ شرکت اتوبوس‌ساز در کشور با ظرفیت تولید بیش از ۴۵ هزار دستگاه در سال فعالیت می‌کنند. در شرایطی که همه این کارخانه‌ها زیر ظرفیت کار می‌کنند و بعضی از آنها در شرف تعطیل‌شدن هستند، واردات اتوبوس‌های دست دوم خارجی، اجحاف به شاغلان در آنها محسوب می‌شود. 
احمد نعمت‌بخش با بیان این‌که اگر استفاده از اتوبوس‌های دست دوم اقتصادی بود کشورهای مبدا خودشان از آنها استفاده می‌کردند، توضیح می‌دهد: این اتوبوس‌ها استانداردهای لازم برای ورود به کشور را ندارند و خرید آنها منجر به وابستگی و مصرف ارز برای تعویض قطعه‌های مستعمل خواهد شد.

فرسودگی ناوگان شهری و جاده‌ای
هرچند اتوبوس‌های دست‌ دوم هنوز به شهرهای ایران نرسیده است و این اتوبوس‌ها از نظر قانونی امکان حضور در جاده‌ها را هم ندارند، اما ناوگان اتوبوسرانی و حمل‌ و نقل جاده‌ای در حال حاضر هم اوضاع جالبی ندارند. بر اساس آمار 5979 اتوبوس بالای 10 سال در جاده‌های کشور به جابه‌جایی مسافران اقدام می‌کنند. با محاسبه عدد پایین‌تر، 11 هزار و 660 اتوبوس بین‌شهری ثبت پلاک ‌شده با عمر بالای 5 سال در کشور نیاز به نوسازی دارند. سازمان راهداری کشور البته از نیاز به نوسازی اتوبوس‌های بیشتری خبر می‌دهد. طبق اعلام این مرکز، 13 هزار اتوبوس بین‌ شهری فرسوده وجود دارد که از این تعداد 9 هزار دستگاه نیاز به بازسازی دارد. همچنین از 57 هزار مینی‌بوس فرسوده، 48 هزار و 500 دستگاه باید نوسازی شود. از سوی دیگر، طبق اعلام دفتر حمل‌ و ‌نقل عمومی و ترافیک شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، ۱۶ هزار اتوبوس فرسوده و ۱۱۰ هزار تاکسی فرسوده در شهرهای مختلف فعالیت می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۴۰۰، این عدد به ۱۹هزار اتوبوس فرسوده افزایش پیدا کند. بر این اساس، ۲۴ هزار اتوبوس در ناوگان اتوبوسرانی فعالیت می‌کنند که تا آخر ۱۴۰۰ حدود ۸۰ درصدشان به سن فرسودگی می‌رسند.

 نوسازی ناوگان کرج در آینده نزدیک
یکی از مهم‌ترین کلانشهرهایی که با پدیده فرسودگی حمل ‌و نقل درون‌شهری روبه‌روست، مرکز استان البرز یعنی کرج است. رئیس کمیسیون محیط ‌زیست شورای شهر کرج سال گذشته در این باره هشدار داده و گفته بود: حدود ۷۰ درصد از آلودگی هوای کرج به منابع متحرک مربوط می‌شود و سهم تاکسی‌ها و اتوبوس‌های شهری از آن به ۴۰ تا ۵۰ درصد می‌رسد.
حسین محمدی از فرسوده بودن ۱۰ درصد از تاکسی‌های شهر کرج خبر داده و اظهار کرده بود: همه اتوبوس‌های شهری کرج تا سال آینده (97) به سن فرسودگی می‌رسند و اجازه تردد در شهر نخواهند داشت. حالا مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی کرج در این باره توضیح می‌دهد: اتوبوس‌های مستهلک و فرسوده کرج و حومه تا مدتی دیگر از سیستم حمل‌ و‌ نقل عمومی حذف خواهند شد. بر این اساس، بهره‌برداران تا پیش از آغاز طرح فرصت دارند به بازسازی و استاندارد‌سازی اتوبوس‌های فرسوده اقدام کنند، زیرا پس از موعد مقرر سازمان، بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده ناچار به خارج کردن اتوبوس‌های مستهلک از چرخه حمل‌ و ‌نقل هستیم.
مهرداد کیانی به همشهری می‌گوید: با اجرای این طرح 150 اتوبوس نو به ناوگان حمل‌ و ‌نقل عمومی کرج افزوده خواهد شد.

خرید 20 اتوبوس در گرگان
در شهرهای دیگر هم البته وضع بهتر نیست. رئیس سازمان مدیریت حمل‌ و ‌نقل بار و مسافر گرگان، مرکز استان گلستان، از فعالیت 110 اتوبوس درون‌شهری در این ناوگان خبر می‌دهد و به همشهری می‌گوید: ظرفیت اتوبوسرانی گرگان 90 دستگاه است، که تعدادی از آنها باید به دلیل فرسودگی از رده خارج شوند.
احمدعلی سالاری همچنین از خرید 20 اتوبوس جدید به اعتبار 130 میلیارد تومان خبر می‌دهد و می‌افزاید: با ورود این اتوبوس‌ها به ناوگان، میانگین عمر اتوبوس‌ها از 12 سال به 8 سال کاهش پیدا می‌کند.

فرسودگی 60درصدی اتوبوس‌های یزد
8  سال رقمی امیدوارکننده برای عمر اتوبوس‌هاست. در میانگین کشوری، اتوبوس‌ها بعد از 10 سال باید از رده خارج شوند. هرچند سازمان محیط ‌زیست این رقم را 8 سال مطرح می‌کند. با محاسبه این عدد، طبق اعلام همین سازمان، حدود 97 درصد ناوگان اتوبوسرانی پایتخت فرسوده‌اند و باید از رده خارج شوند. رقمی که در مراکز استان دیگر هم بهتر نیست. در یزد درصد فرسودگی با محاسبه عمر مفید 10 سال، به 60 درصد می‌رسد.
رئیس سازمان حمل‌ و ‌نقل بار و مسافر شهرداری یزد با بیان این‌که 263 اتوبوس در این شهر فعالند، اعلام می‌کند: 80 درصد ناوگان حمل ‌و ‌نقل درون‌شهری یزد فرسوده هستند. محمدرضا شفیعی به همشهری می‌گوید: 1401 مینی‌بوس، 1087 تاکسی گردشی، 2334 تاکسی خصوصی، 1400 سرویس مدرسه، 2680 کامیون و کامیونت، ۱۸۰ وانت‌بار و ۲۶۳ اتوبوس در شهر تردد دارند.

عمر 10 ساله ناوگان زاهدان
در زاهدان هرچند میانگین سن اتوبوس‌های درون‌شهری با میانگین کشوری مطابقت می‌کند، اما مهران رودینی، رئیس سازمان حمل‌و‌نقل بار و مسافر شهرداری زاهدان از فرسودگی تاکسی‌های بین‌شهری می‌گوید. 
وی با بیان این‌که 50 اتوبوس در 16 خط تحت پوشش شهرداری زاهدان است، به همشهری توضیح می‌دهد: میانگین سن اتوبوس‌های درون‌شهری زاهدان 10 سال است و 18 اتوبوس جدید هم برای این ناوگان خریداری شده. همچنین بنا بر اعلام سازمان تاکسیرانی شهر زاهدان، 2700 امتیاز تاکسی در این شهر وجود دارد که تعداد زیادی از آنها به دلیل مشکلات فنی، فرسودگی و مسائل اقتصادی غیرفعالند.

عمر مفید یا فرسودگی؟
هرچند در ناوگان شهری عمر مفید اتوبوس‌ها تا 10 سال اعلام شده است،‌ اما در ناوگان بین‌شهری این رقم تا 20 سال هم مطرح می‌‌شود. راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ای کردستان، همدان، اردبیل، ایلام، لرستان و بوشهر برخی از استان‌هایی هستند که بر جوان بودن ناوگان‌ حمل‌ونقل بین‌شهری خود تاکید می‌کنند. در مقابل استان‌های آذربایجان‌شرقی و البرز منکر این فرسودگی نمی‌شوند.
مسئول اداره حمل‌و‌نقل مسافری اداره کل راهداری و حمل‌و‌نقل البرز در این باره می‌گوید: البرز در حال حاضر، 401 اتوبوس بین‌شهری در ناوگان حمل‌و نقل جاده‌ای خود دارد که از این تعداد 84 دستگاه بالای 15 سال سن دارند یعنی 20 درصد ناوگان بین‌شهری استان فرسوده محسوب می‌شوند. 
اکبر پرتوی گویا سن فرسودگی را تا 20 سال محاسبه می‌کند و می‌افزاید: امسال 9 دستگاه امسال وارد این ناوگان شده است. از این تعداد 4دستگاه صفر کیلومتر، 3 دستگاه 9،10 و 12 سال و 2 دستگاه 14 سال عمر داشته‌اند که زیر سن فرسودگی هستند. 
در آذربایجان‌شرقی هم از میان 734 اتوبوس بین‌شهری حدود 5 درصد بالای 20 سال عمردارند و گویا امسال حدود 50 اتوبوس جدید امسال اضافه شده یا درحال اضافه شدن به این مجموع هستند.
مدیر کل ‌راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای همدان هم عمر ناوگان اتوبوسی برون‌شهری این استان را هشت سال و نیم‌ مطرح می‌کند و به همشهری می‌گوید:  ناوگان مسافر‌بری همدان، جوان است. 350 دستگاه اتوبوس در این ناوگان فعال است و بر اساس صورت‌وضعیت‌های صادر شده برای این ناوگان هر سال در حدود 4 میلیو‌ن و 200 هزار نفر مسافر را بین شهر‌های کشور جابه‌جا می‌کنند.

اعتبار برای نوسازی ناوگان
با این‌که اغلب مسئولان استانی می‌کوشند وضع شهر و استان خود را خوب جلوه دهند،‌ اما همان‌طور که در ابتدای گزارش ذکر شد، وضع اتوبوس‌ها در کل کشور مناسب نیست. 13 هزار اتوبوس بین‌شهری و ۱۶ هزار اتوبوس شهری در شهرهای کشور فرسوده هستند و نیاز به نوسازی دارند. تاکنون برای نوسازی کل ناوگان بین‌شهری یعنی اتوبوس، مینی‌بوس، کامیون و کامیونت از ابتدای امسال 10 میلیارد و 666 میلیون دلار اعتبار در نظر گرفته شده است. برای اجرای این طرح نیمی از هزینه نوسازی خودرو از محل صرفه‌جویی سوخت از سوی وزارت نفت و بقیه از سوی مالک وسیله نقلیه (20 درصد نقد و 30 درصد تسهیلات) تامین می‌شود. همچنین معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور هم در خبری اعلام کرده بود: خرید و بازسازی 7 هزار اتوبوس درون‌شهری در مراکز استان‌های کشور در دستور کار این سازمان قرار دارد. مسعود نصرتی گفته است: تامین 12 هزار میلیارد ریال از محل انتشار اسناد خزانه و اوراق مشارکت برای خرید و بازسازی این تعداد اتوبوس در نظر گرفته شده است. با توجه به افزایش قیمت اتوبوس‌ها در ماه‌های گذشته، در حال برنامه‌ریزی هستیم تا خرید این تعداد اتوبوس را با قیمت‌های مناسب و با مشارکت بانک‌ها و کمک‌های دولت به انجام برسانیم.
به گزارش همشهری، به جز ایران خودرودیزل به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده اتوبوس در کشور 2 شرکت متعلق به بخش خصوصی هم این محصول را تولید می‌کنند. ایران خودرودیزل به تنهایی توان تولیدی بین ۲ هزار تا ۲ هزار و ۵۰۰ اتوبوس را دارد که می‌تواند بخشی از 7 هزار خودروی در دستور خرید را تامین کند. در این شرایط به نظر می‌رسد واردات خودروی دست‌دوم خارجی با افزایش هزینه و پایین آوردن عمر مفید ناوگان اتوبوسی کشور، گزینه خوبی برای نوسازی ناوگان نخواهد بود. 





با وجود اینکه مسئولان کشوری اعلام می‌کنند که 50 درصد اتوبوس‌های کشور فرسوده هستند، اما شهروندان برخی از شهرها با تعداد بیشتری از اتوبوس‌های فرسوده جابه‌جا می‌شوند. یزد، همدان، خرم‌آباد، تهران، بجنورد، کرج و تبریز برخی از مراکز استان هستند که فرسودگی ناوگان اتوبوسرانی آن‌ها بیش از 60 درصد عنوان شده اشت.