کمونیسم در موزه

اول ژانویه 1991میلادی، یعنی دقیقا 2سال بعد از انتشار نامه تاریخی حضرت امام‌خمینی‌(ره) به گورباچف، شوروی همچنان یکی از دو ابرقدرت دنیا بود و تقریبا بر یک ششم سطح کره‌زمین حکمرانی می‌کرد. بزرگ‌‌ترین قدرت هسته‌ای دنیا، به واسطه پیمان‌هایی که دهه‌ها پیش به دیگران دیکته کرده بود، به جز کشورهای چپ‌گرا در سراسر جهان، عملا شرق اروپا را هم تحت کنترل خود داشت. شوروی، حدود 300میلیون جمعیت داشت و با ده‌ها هزار کلاهک هسته‌ای، خود را فناناپذیر می‌دانست.

با این حال، سال 91میلادی، در حالی به پایان رسید که دیگر کشوری به نام شوروی وجود خارجی نداشت؛ 26دسامبر (دی‌ماه 70)، اتحاد جماهیر شوروی رسما فروپاشید و جمهوری‌هایی که دهه‌ها در داخل این ساختار سرکوبگر کمونیستی به اجبار در کنار هم قرار داشتند، به استقلال رسیدند.

هر چند شوروی از درون پوسیده بود و در عرصه‌های اقتصادی و حتی سیاسی عملا به بن‌بست رسیده بود، اما به سختی می‌شد فروپاشی‌اش را تصور کرد. اما این دقیقا کاری بود که امام‌خمینی‌(ره) حدود 3سال قبل از فروپاشی شوروی انجام داده بود. رهبر فقید انقلاب در نامه مشهوری که اول ژانویه1989(11دی 1367) خطاب به میخائیل گورباچف، آخرین رهبر شوروی منتشر شد، صراحتا پایان کمونیسم را پیش‌بینی کرد؛ «جناب آقای گورباچف، برای همه روشن است که از این پس کمونیسم را باید در موزه‌های تاریخ سیاسی جهان جست‌وجو کرد؛ چرا که مارکسیسم جوابگوی هیچ نیازی از نیازهای واقعی انسان نیست؛ چرا که مکتبی است مادی، و با مادیت نمی‌توان بشریت را از بحران عدم‌اعتقاد به معنویت، که اساسی‌ترین درد جامعه بشری در غرب و شرق است، به در آورد.»

امام‌خمینی(ره) در این نامه بلند‌بالا که اندکی بعد از پایان جنگ ایران و عراق تحویل میخائیل گورباچف شد، رهبر شوروی را به مطالعه درباره اسلام و توقف مذهب‌ستیزی دعوت می‌کند. حضرت امام‌(ره) در بخش دیگری از نامه، ناسیونالیسمی را که در دل اتحاد جماهیر شوروی در حال شکل‌گیری بود و در نهایت یکی از عوامل اصلی فروپاشی آن شد را هم یادآور شد: «امروز دیگر دولت‌های همسو با شما که دلشان برای وطن و مردمشان می‌تپد هرگز حاضر نخواهند شد بیش از این منابع زیرزمینی و رو زمینی کشورشان را برای اثبات موفقیت کمونیسم، که صدای شکستن استخوان‌هایش هم به گوش فرزندانشان رسیده است، مصرف کنند.»

این نامه، که پیش‌بینی حضرت امام‌(ره)‌ از سرانجام شوروی خوانده می‌شود، توسط هیأت سه‌نفره‌ای متشکل از آیت‌الله‌جوادی آملی، محمد جواد لاریجانی و مرضیه حدیده‌چی‌(دباغ) به شوروی برده شد و با حضور سفیر ایران در این کشور، مفصلا به گورباچف ارائه شد.

آیت‌الله جوادی آملی، بعدها شرح جالبی از این جلسه داده است. براساس گفته‌های او، هیأت ایرانی این نامه را به گورباچف «تسلیم» نکرده است بلکه آن را جمله به جمله برای گورباچف خوانده‌اند و متن در حضور او ترجمه شده است. آیت‌الله جوادی‌آملی نقل کرده است که هنگامی که پیام حضرت امام به جمله کمونیست را باید در موزه‌های تاریخی جهان بنگریم رسید، چهره گورباچف تغییر رنگ داد. با این حال او در کمال ادب به تمام نامه گوش داد و در نهایت هم با احترام تمام با افراد هیأت ایرانی صحبت کرد.

گورباچف، اسفند همان سال، نامه‌ای در پاسخ به پیام امام‌خمینی‌(ره) نوشت که ادوارد شواردنادزه، وزیر خارجه وقت شوروی آن را در جماران به محضر امام‌خمینی(ره) برد.