بازگشایی سفارت‌های ایران و عراق

اصغر صوفی| خبرنگار

فروردین:  نوروز 69 دیگر مردم ایران شاهد پیام نوروزی حضرت امام نبودند و این بار گوش به پیام نوروزی رهبری جدید انقلاب دادند. هاشمی‌رفسنجانی که در سال68 از قوه مقننه راهی قوه‌مجریه شده بود، پیام نوروزی خود را خطاب به ملت ایران ایراد کرد. از این سال به بعد طرح‌های توسعه اقتصادی در ایران شکل گرفت. در فروردین 69، ایران در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل، 134مورد نقض آتش‌بس از سوی عراق را به اطلاع وی رساند. چند روز پس از این نامه، دکوئیار-  دبیرکل سازمان ملل- ضمن ارائه گزارش عملکرد 6‌ماه گذشته هیأت‌ناظر سازمان ملل بر آتش‌بس ایران و عراق و درخواست تمدید شش ماهه ماموریت این هیأت، خواستار تلاش ایران و عراق برای موفقیت دور جدید مذاکرات صلح شد. دکوئیار در این گزارش وضعیت آتش‌بس را مطلوب توصیف کرده و آورده است: عراق تاکنون قادر نبوده است با پیشنهادهای سازنده در زمینه آتش‌بس و ایجاد شرایط برای حل مسائل عمده‌تر در چارچوب اجرای قطعنامه 598موافقت کند.

   اردیبهشت: یادداشت عطاء‌الله مهاجرانی- معاون پارلمانی رئیس‌جمهور- در روزنامه اطلاعات که موضوع مذاکره مستقیم با آمریکا را مطرح کرده بود، با واکنش‌های مختلفی مواجه شد؛ آیت‌الله خامنه‌ای طی سخنانی برقراری روابط با آمریکا را مردود دانستند و رئیس‌جمهور هم تأکید کرد «دولت تصمیمی برای مذاکره با آمریکا ندارد». وزیرخارجه نیز در گفت‌وگویی با سی ان‌ان تمایل ایران برای برقراری روابط عادی با آمریکا را رد کرد. علی‌اکبر ولایتی چندی بعد در دیدار با دبیرکل سازمان ملل هم اعلام کرد که دلایل ایران برای قطع رابطه با آمریکا به قوت خود باقی است.

   خرداد: در 20خرداد، مجلس لایحه ادغام نیروهای ژاندارمری، کمیته و شهربانی را تصویب کرد. رهبر انقلاب در سخنانی در نخستین سالگرد ارتحال امام گفت: امام خمینی یک حقیقت همیشه زنده است. نام او پرچم این انقلاب و راه او راه این انقلاب و اهداف او اهداف این انقلاب است. هاشمی رفسنجانی رئیس‌جمهور در جمع خبرنگاران در پاسخ به سؤال روزنامه لوموند درباره امکان ملاقات روسای جمهور ایران و عراق گفت: این موضوع از طرف عراق مطرح شده است و ما هم پاسخ منفی نداده‌ایم. ملاقات با صدام مشروط بر این است که مطمئن شویم ملاقات موفقیت‌آمیز خواهد بود. در غیراین‌صورت مذاکره موجب ضرر است. هاشمی‌رفسنجانی درباره امکان حضور حجاج ایرانی در مراسم حج گفت: سعودی‌ها از طرف دیگران یعنی آمریکایی‌ها مشکل دارند... عربستان روزی بر سر عقل خواهد آمد و اینطور نیست که مردم برای مدت زیادی از حج محروم بمانند.

   تیر: شرط مرجعیت برای نامزدهای نمایندگان مجلس خبرگان در هشتمین اجلاسیه خبرگان رهبری در 25تیر تصویب شد و در نهایت، شورای نگهبان مرجعیت رسیدگی به صلاحیت داوطلبان تعیین شد. در این جلسه همچنین تغییر محل اجلاسیه از قم به تهران و در حسینیه امام خمینی تصویب شد. در 26 تیر کلیات طرح مجازات اخلالگران اقتصادی در مجلس تصویب و بر این اساس مجازات اعدام و حبس‌های طولانی مدت برای اخلالگران اقتصادی تعیین شد. مهدی کروبی، رئیس مجلس در سخنانی، حمله کنگره آمریکا به ایران را موجب افتخار و سربلندی ملت ایران دانست. اشاره کروبی به نامه 162عضو نمایندگان کنگره بود که طی آن حمایت خود را از مواضع تروریستی منافقین اعلام کرده بودند.

   مرداد: در 11مرداد، رژیم صدام حسین به کویت حمله و این کشور را به‌عنوان استان نوزدهم، ضمیمه خاک عراق کرد. در 14مرداد، رهبر انقلاب در سخنانی پیرامون حمله عراق به کویت، اعلام کرد که ایران تجاوز را چه از سوی عراق و چه از سوی آمریکا محکوم می‌کند. در همین حال صدام حسین در نامه‌ای به رئیس‌جمهور ایران، آمادگی عراق را برای عقب‌نشینی به مرزهای بین‌المللی و مبادله اسرا اعلام کرد. متعاقب آن نخستین گروه از اسرای 8سال جنگ تحمیلی در 26مرداد، به‌طور رسمی و از مرز خسروی وارد کشور شدند. در همین روز نیروهای نظامی عراق از نفت شهر، سومار و مهران تا مرزهای بین‌المللی عقب نشستند. تا 31مرداد نیروهای عراقی به‌طور کامل خاک ایران را ترک کردند. پس از پذیرش آتش‌بس حدود 2400کیلومتر از خاک ایران در اشغال عراق باقی‌مانده بود.

   شهریور: در 18شهریور، وزرای خارجه ایران و عراق در تهران به گفت‌وگو نشستند. این نخستین سفر مقامات عراقی پس از جنگ به ایران بود. در 21شهریور، رهبر انقلاب در سخنانی مواضع جمهوری اسلامی را نسبت به تحولات خلیج‌فارس بیان کرد و تلاش آمریکا برای ایجاد سیستم دفاعی و امنیتی و گسترش حضور و نفوذ خود در منطقه را مورد انتقاد قرار داد. در 29شهریور، ایران برای نخستین بار به عضویت هیأت مدیره آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درآمد. در 31شهریور، حافظ اسد رئیس‌جمهور سوریه در سفری چهار روزه به تهران با رهبر انقلاب و رئیس‌جمهور کشورمان دیدار و گفت‌وگو کرد.

   مهر: ۱۶مهر دومین دور انتخابات مجلس خبرگان رهبری و نخستین انتخابات این مجلس پس از رحلت امام برگزار شد. مهدی کروبی رئیس وقت مجلس در دیدار با یک عضو شورای جهاد اسلامی فلسطین گفت: رژیم خائن آل سعود که پای فاسدین و دشمنان اسلام را به سرزمین مقدس باز کرده‌اند، باید منتظر خشم مسلمانان باشد. در 11مهر، نماینده آمریکا در سازمان ملل از موافقت اعضای دائم شورای امنیت با توسل به نیروی نظامی برای خروج عراق از کویت خبر داد. رئیس‌جمهور در گفت‌وگو با لوموند فرانسه گفت: اگر آمریکایی‌ها در منطقه ماندگار شوند، برای بیرون راندن آنها اقدام خواهیم کرد. 22مهرماه، با موافقت طرفین، سفارتخانه‌های ایران و عراق پس از 10سال بازگشایی شد. در 30مهر، جامعه اقتصادی اروپا با لغو تحریم‌های علیه ایران موافقت کرد.

   آبان: ایران و انگلیس، روابط سیاسی خود را از سر گرفتند و سفارت آن کشور در تهران در 6 آبان بازگشایی شد.در 13آبان رهبران مجاهدان افغانی و رئیس‌جمهور دولت موقت مجاهدین برای دیدار با مقامات جمهوری اسلامی به تهران آمدند. رهبر انقلاب در پیامی به مناسبت 13آبان خاطرنشان کردند: کمترین گرایش تسلیم‌آمیز به آمریکا قدرت به‌دست آمده از اسلام را بر باد می‌دهد.در 23آبان، وزیرخارجه ایران با رئیس‌جمهور و مقامات بلندپایه عراق در بغداد دیدار و مذاکره کرد. در این دیدار صدام حسین بر تصمیم رهبری عراق در زمینه صلح با ایران تأکید کرد.

   آذر: در 5آذر، تشکیلات جدید بسیج اجرایی شد. بر این اساس مقرر شد که نیروی مقاومت بسیج به‌عنوان نیروی چهارم سپاه عمل کند. طی دیداری میان یک هیأت ایرانی با مقامات عراقی در بغداد در 9آذر درباره آزادی اسرا، تعیین حدود مرزها، و سفر ایرانیان به عتبات‌عالیات توافق شد. نماینده ولی فقیه در امور آزادگان اعلام کرد که از آزاد کردن بقیه اسرای عراقی تا تعیین تکلیف 2هزار اسیر مفقودالاثر خودداری خواهد کرد. رئیس‌جمهور در دیداری با فرماندهان نیروی دریایی با  اشاره به تحولات خلیج‌فارس و ماجراجویی آمریکایی‌ها در منطقه برای حمله به عراق، گفت: آنها می‌دانند که اگر ایران راضی نباشد، هیچ کاری در منطقه موفق نخواهد شد. کنفرانس همبستگی جهانی با قیام فلسطین در 13آذر در تهران برگزار شد. در 25آذر و در آستانه حمله آمریکا به عراق، مانور مشترک ارتش و سپاه در خلیج‌فارس آغاز شد. رهبر انقلاب نیز در سخنانی اعلام کرد: نیروهای مسلح ما باید توانایی‌های خود را با توجه به اوضاع نظامی- جغرافیایی منطقه افزایش دهند. در 30آذر، به‌دنبال ترور صادق گنجی، سرپرست خانه فرهنگ ایران در لاهور به‌دست عوامل وهابی، ایران با احضار سفیر پاکستان در تهران، به دولت این کشور اعتراض کرد. بی‌نظیر بوتو- نخست‌وزیر پاکستان- هم با حضور در محل سفارت ایران در اسلام آباد، دفتر یادبود شهید گنجی را امضا کرد و به ایران اطمینان داد که شخصا موضوع ترور گنجی را پیگیری می‌کند.

   دی: ۱۵ دی‌ماه، نخستین سفیر جمهوری اسلامی ایران به هانوی در ویتنام اعزام شد. ویتنام هم در سال۱۳۷۶سفارت خود را در تهران تاسیس و نخستین سفیر خود را به ایران اعزام کرد. در پی دیدار کمال خرازی سفیر ایران در سازمان ملل با سفیر اردن در 25دی‌ماه، روابط سیاسی دو کشور برقرار شد. در 26دی‌ماه آمریکا و نیروهای متحد حمله هوایی گسترده‌ای را علیه عراق آغاز کردند. نیروهای زمینی کشورهای متحد، ارتش صدام را طی چند روز از کویت بیرون راندند و بخش جنوبی عراق را تا رود فرات اشغال کردند. در ایران پیرامون موضع‌گیری درباره حمله آمریکا به عراق اختلاف‌نظرهایی وجود داشت؛ عده‌ای بر این باور بودند که باید از موضع طرفداری از امت اسلامی، ایران به حمایت از عراق برخیزد. عده‌ای دیگر معتقد بودند که به جبران جنگ هشت ساله، با عراق وارد جنگی دیگر شویم. اما رهبر انقلاب، نبرد بین عراق و آمریکا را نبرد دو قدرت‌طلب خواندند که نباید درگیر آن شد.

   بهمن: ایران در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل، آمادگی‌اش برای همکاری کامل با شورای امنیت جهت خاتمه جنگ را اعلام کرد و خواستار ایفای نقش شورای امنیت برای خروج نیروهای عراقی از کویت و خروج نیروهای خارجی از منطقه شد. در جریان حمله آمریکا علیه عراق و نقض حریم هوایی ایران توسط هواپیماهای این کشور، در 7بهمن، وزارت خارجه ایران کاردار عراق در تهران را احضار کرد و مراتب اعتراض ایران ابلاغ شد. مهدی کروبی رئیس مجلس، طرح 5ماده‌ای مجلس را برای پایان جنگ آمریکا و عراق اعلام کرد. در 20بهمن نخستین شماره روزنامه سلام ارگان مجمع روحانیون مبارز منتشر شد.

   اسفند: دومین دوره مجلس خبرگان رهبری در نخستین روز اسفند گشایش یافت. تلاش‌های ایران فعالانه در حوزه دیپلماتیک برای پایان درگیری‌های عراق در جریان است. در شامگاه 2اسفند، سفارتخانه‌های انگلیس، ایتالیا و ترکیه در تهران با پرتاب نارنجک‌های صوتی از سوی افراد ناشناس مورد حمله قرار گرفت. در این حملات ساختمان سفارتخانه‌ها آسیب دید اما تلفات جانی نداشت. عراق موافقت خود برای عقب‌نشینی نیروها و آتش‌بس را پذیرفت اما آمریکا و نیروهای متحد از پذیرش آتش‌بس صرف‌نظر کردند. مجمع روحانیون مبارز در بیانیه‌ای اعلام کرد که قصد آمریکا برای سرنگونی حکومت عراق برای ملت انقلابی ایران به هیچ وجه قابل‌قبول و تحمل نیست.