تولید
واردات؛ بلای جان لحاف‌دوزی سنتی
ندافی اگر کاملا به صورت سنتی و با دست انجام شود و تمام مواد اولیه آن نیز بومی و دستی باشد، جزو میراث فرهنگی محسوب می‌شود
مژگان معظمی| بروجرد - خبرنگار:
مدت‌هاست که صدای کمان لحاف‌دوزها از هیچ خانه‌ای شنیده نمی‌شود و بچه‌ها خاطره‌ای از بازی میان پشم و پرهای رها شده در حیاط خانه‌های بزرگ ندارند.
سال‌های قبل کوچه‌ها و برخی خیابان‌های شهر پر بود از مغازه‌های لحاف‌دوزی و ندافانی که کمان حلاجی در دست داشتند و ساعت‌ها زیر آفتاب پنبه‌ها را با حوصله حلاجی می‌کردند. آنها با صبر و حوصله فراوان در دکان‌های قدیمی خود یا حیاط خانه‌ها می‌نشستند و مشغول دوختن می‌شدند و طرح‌های گل و بوته روی ساتن‌‌های براق یا مخمل‌های قرمز می‌انداختند.
آن روزها هر خانه یک گنجه پر از لحاف و تشک برای پذیرایی از مهمانان داشت. فصل زمستان هم که می‌رسید، لحاف کرسی‌ها روی کرسی‌های زغالی خودنمایی می‌کرد و کار لحاف‌دوزان رونقی دوچندان داشت. اما حالا نه از لحاف‌دوزهای ماهر در پیچ کوچه‌های قدیمی خبری هست و نه از کرسی‌های زغالی قدیمی و لحاف آراسته آنها. این روزها این صنعت قدیمی رونق خود را از دست داده و دیگر کسی همانند قبل لحاف و تشک سفارش نمی‌دهد چراکه شوفاژ، پکیج و بخاری‌های گازسوز خانه‌های ما را گرم می‌کنند و کسی حتی در زمستان از لحاف استفاده نمی‌کند.
هنری که رو به فراموشی است
لحاف‌دوزی یکی از هنرهای قدیمی لرستان محسوب می‌شود که زمانی در بروجرد رونق خاصی داشت، اما حالا با توسعه صنعت نساجی و افزایش تولیدات کارخانه‌ای، این هنر دیرینه و زیبا در حال فراموشی است.
یکی از بازاری‌ها و معتمدان بازار لحاف‌دوزها که نسل در نسل در این حرفه کار کرده و در حال حاضر با وجود داشتن 5 مغازه در بازار، مشکلاتی دارد که باعث نگرانی او برای آینده خود و خانواده‌اش شده است، به همشهری می‌گوید: این حرفه هم مثل حرفه‌های دیگر گرفتاری‌های خاص خود را دارد، مخصوصا در شرایط بد اقتصادی که این روزها دامنگیر خیلی‌ها شده است.
«حسن جنانی» ادامه می‌دهد: این کار پردرآمد است اما خیلی از کارهایمان را به شهرهای بزرگ‌تر مثل همدان، تهران و اصفهان می‌فروشیم. هرچه باشد، لحاف‌دوزی نوعی هنر دست محسوب می‌شود ولی متاسفانه از طرف مسئولان مخصوصا، در مورد بیمه کارگران، اصلا حمایت نمی‌شویم.
وی می‌افزاید: دائم روی خرید کالای ایرانی تاکید می‌شود اما روز به روز بر تعداد پتوها و لحاف‌های خارجی و وارداتی در فروشگاه‌ها افزوده می‌شود. همه می‌دانیم این پتوها در مواردی حساسیت‌زا هستند و با الیاف پلاستیکی و مصنوعی تولید می‌شوند.
جنانی بیان می‌کند: ما مواد اولیه کار را که همان پنبه طبیعی و صنعتی است، از اصفهان آن هم با قیمتی که ثابت نیست و ساعت به ساعت تغییر می‌کند، وارد می‌کنیم. از طرفی، خودمان در بروجرد نساجی داریم ولی جنسی که تولید می‌شود برای دوخت لحاف یا تشک و بالش اصلا مرغوب نیست و بعد از 2 بار شست‌وشو نازک و پاره می‌شود. همین مساله باعث شده است پارچه را از جای دیگری بخریم.
این فعال اقتصادی می‌گوید: همکاری نکردن بیمه تامین اجتماعی و قوانین دست و پاگیر مانع این شده که کارگران را بیمه کنیم. از سوی دیگر، برای توسعه کارمان نیز هیچ‌گونه تسهیلاتی پرداخت نمی‌شود.
وی یادآور می‌شود: زیر نظر معاونت صنایع دستی هم هستیم ولی از آنجا هم حمایت نمی‌شویم. اصلا مشخص نیست کدام سازمان متولی و حامی فعالان این حوزه است.
جنانی می‌افزاید: چندین مغازه کنار یکدیگر دارم که تنها یکی از آنها جواز دارد به همین دلیل سازمان تامین اجتماعی مانع جذب کارگر جدید و بیمه کردن آنها می‌شود. هدفم بیمه کردن تمام کارگران است تا درآمد و حقوق اندکشان را کمی جبران کند زیرا بیشتر سود کار ما عاید استان‌های دیگر می‌شود.
وی توضیح می‌دهد: لحاف را به تهران با قیمت 120 هزار تومان می‌فروشم اما همان در آنجا با قیمت بیش از 400 هزار تومان فروخته می‌شود. نمونه دیگر، فروش تشک لبه‌دار و تشک تخت با قیمت 60 هزار تومان به دزفول است که آنجا نیز همان 2 یا 3 برابر این قیمت به فروش می‌رسد.
این لحاف‌دوز می‌گوید: متاسفانه مشکل عمده ما نداشتن صنف است و همین امر باعث شده است نرخ ثابتی برای فعالیت ما وجود نداشته باشد. از همه بدتر این‌که نظارت صحیحی نیز صورت نمی‌گیرد.
کارگران روزمزد باید بیمه شوند
یکی دیگر از دوزنده‌های بازار لحاف‌دوزها می‌گوید: زمانی در بازار مغازه داشتم ولی به خاطر مشکلاتی که برایم پیش آمد، مغازه‌ام را از دست دادم و الان با دستمزد روزانه 30 تا 40 هزار تومان کارگری می‌کنم.
«محمدرضا میرزایی» می‌افزاید: شرایط جسمی بدی دارم چون کار با الیاف مصنوعی خودش باعث بیماری پوستی و تنفسی می‌شود. هزینه بیمه کارگری به ازای هر نفر 415 هزار تومان است که به دلیل نداشتن درآمد کافی نتوانسته‌ام تاکنون خود را بیمه کنم. مجبور شده‌ام خود را بیمه اختیاری کنم که هزینه کمتری برابر با 310 هزار تومان دارد در حالی که این نوع بیمه بیمه بیکاری، غرامت دستمزد ایام بیماری و بارداری را شامل نمی‌شود و به همین دلیل نرخ پایین‌تری دارد. وجود این شرایط برای کارگر تکه‌دوزی که بعد از اتمام هر سفارش دستمزدش را می‌گیرد، بی‌عدالتی است.
بازار در قرق تشک‌ها و بالش‌های آماده
رئیس اتحادیه خیاطان، پرده‌دوزان، ندافان و خشک‌شویی‌ها هم در گفت‌وگو با همشهری به مشکلات این صنف اشاره و و بیان می‌کند: این رسته شغلی دارای مشکلات عدیده‌ای است که مهم‌ترین آنها قرق بازار با تشک‌ها و بالش‌های آماده است. همین موضوع موجب شده است درآمد خوبی عاید فعالان آن نشود و از طرفی با کسادی و تعطیلی برخی از واحدها مواجه شویم.
«حشمت‌الله رحیمی» می‌افزاید: تفاوت قیمت تشک‌ها و بالش‌های آماده با دست‌دوز به گونه‌ای است که فرد رغبت بیشتری به خرید کالای آماده پیدا می‌کند و اصلا به کیفیت کالای تولیدی اهمیت نمی‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: یکی دیگر از مسائلی که در این بخش وجود دارد، این است که عرضه تشک‌ها و بالش‌های آماده نیز توسط تولیدی‌های بومی خودمان صورت نمی‌گیرد بلکه از سایر شهرستان‌ها و استان‌ها این محصولات وارد می‌شوند و بازار خودمان را نیز از دست داده‌ایم.
رحیمی می‌گوید: اگر بازار دست تولیدکنندگان استان خودمان باشد، نگران رونق آن نخواهیم بود و فعالان و کاسبان خرد این حوزه می‌توانند با تغییر کارگاه خود به تولیدی فعالیت کنند.رئیس اتحادیه خیاطان، پرده‌دوزان، ندافان و خشک‌شویی‌ها در بخش دیگری از صحبت‌هایش به دیگر مشکلات این حوزه اشاره و عنوان می‌کند: یکی دیگر از مشکلات فعالان این حوزه، نبود حمایت دولت برای پرداخت تسهیلات است. نزدیک به 6 سال است که دولت هیچ‌گونه تسهیلاتی را برای فعالان این حوزه در نظر نگرفته است.وی بیان می‌کند: اگر دولت با پرداخت تسهیلات از این رسته شغلی حمایت کند قطعا فعالان خرد می‌توانند با تغییر کارگاهشان به تولیدی، علاوه بر این‌که خود به تولید می‌پردازند، افراد بیشتری را برای فعالیت جذب کنند. از همه مهم‌تر این‌که وقتی کالایی در بازار و شهر خودمان تولید می‌شود، محصول با قیمت مناسبی به دست خریدار می‌رسد.
ندافی زیرمجموعه صنایع دستی نیست
معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان در این زمینه می‌گوید: ندافی اگر کاملا به صورت سنتی و با دست انجام شود و تمام مواد اولیه آن نیز بومی و دستی باشد به گونه‌ای که همه کار از صفر تا صد با دست انجام شود، جزو میراث فرهنگی محسوب می‌شود.
«افشین باباحسینی» می‌افزاید: در حال حاضر هیچ‌کدام از فعالان این حوزه این روند را رعایت نمی‌کنند. تنها یک خانم در کل استان با این روش کار می‌کرد که اکنون دیگر فعالیتی ندارد. پس درمجموع هیچ واحد فعالی در این رشته زیرمجموعه میراث فرهنگی قرار نمی‌گیرد و همگی زیر نظر صنف یا اتحادیه خودشان فعالیت می‌کنند.
حق وحقوق کارگر باید رعایت شود
رئیس اتاق اصناف شهرستان بروجرد در خصوص مشکلات کارگران فعال در حوزه لحاف‌دوزی و اصناف مرتبط با این بخش به همشهری می‌گوید: خیاط‌ها و لحاف‌دوزها زیر نظر اتاق اصناف هستند و برای خود صنف دارند و کنترل می‌شوند، مگر این‌که کارگاه یا مغازه‌ای پروانه کسب نداشته باشد.
«کاظم فروزان» ادامه می‌دهد: متاسفانه بعضی از کسبه به خاطر فرار مالیاتی از گرفتن جواز کسب خودداری می‌کنند. باید بگویم در این خصوص تنها خودشان ضرر می‌کنند و به کارگرهای خود نیز ضربه می‌زنند چون نمی‌توانند کارگرشان را بیمه کنند. کارگر بیمه نشده خیلی راحت می‌تواند به اداره کار یا اداره بیمه شکایت کند و خواستار حق و حقوقش شود. در این صورت، کارفرما مبلغی که برای جریمه یا حق و حقوق کارگر می‌پردازد، بیشتر از مبلغ مالیات است. بنابراین آنها باید به فکر گرفتن جواز کسب باشند تا مشکلاتشان حل شود.
وی می‌افزاید: اگر کسی نمی‌خواهد جواز کسب بیشتری بگیرد و در تلاش است به تعداد کارگرهایش اضافه کند و ظرفیت کارگاهش را بالا ببرد، با اجازه کتبی از شهرداری می‌تواند مانع و دیوارهای حائل را بردارد، به این شرط که سند مالکیت داشته باشد. فروزان تاکید می‌کند: هر کاری که قانونی باشد، راحت پیگیری می‌شود و زودتر هم به نتیجه می‌رسد. اما اگر کاری را غیرقانونی انجام دهیم، خودمان و اطرافیانمان آسیب می‌بینیم. این مسئول اظهار می‌کند: اگر در این حوزه کسی به راهنمایی بیشتر و گرفتن وام نیاز دارد، می‌تواند به اتاق اصناف مراجعه کند.
در همینه زمینه :
بازار
گزارش
تیغ و ابریشم