درآمدزایی از بلوط

روح‌الله زرین|   بانه- خبرنگار:

بیش از ۸۳ درصد از جنگل‌های کردستان را درختان بلوط تشکیل می‌دهند. این منبع طبیعی در زمینه صنایع مختلف، دارویی، غذایی، صنایع‌دستی و نمونه‌های دیگر کاربرد دارد.

 با وجود این به دلیل آتش‌سوزی، استفاده بی‌رویه، نبود دانش کافی بهره‌برداران و خام فروشی شاهد کاهش سودآوری آن هستیم. این در حالی است که در سایر کشورهای مختلف از بلوط صنعت مادر استفاده می‌شود.  


ویژگی‌های بلوط کردستان

مدیرکل منابع طبیعی کردستان می‌گوید: در این استان حدود ۳۲۰ هکتار جنگل وجود دارد که سهم عمده آن درختان بلوط است. همچنین ۸۳ درصد پوشش جنگلی استان را درختان بلوط تشکیل می‌دهند. از این درختان در تولید محصولاتی مانند صنایع دستی، خوراک و دارو استفاده می‌شود. «سعدی نقشبندی» ادامه می‌دهد: بلوط در مناطق مختلف جنگل‌های زاگرس وجود دارد. نمونه آن در استان شامل مازودار، یوول، برودار است.

وی می‌افزاید: سالانه حدود ۱۵ تن گزو از نوع بلوط مازودار در استان برداشت می‌شود. نقشبندی تصریح می‌کند: یکی از تهدیدات درختان بلوط کردستان سرشاخه‎زنی بی‌رویه است. این مساله موجب کاهش رشد این گونه‌ای جنگلی شده است.

وی ادامه می‌دهد: گزو یا صمغ درخت بلوط در صنایع مختلف شیمیایی، صنایع دستی، دارویی و... کاربرد فراوان دارد. بر همین اساس ۱۴ هزار خانوار در مناطق مختلف استان در حوزه بهره‌برداری از جنگل‌های بلوط فعالیت دارند. 

نقشبندی تصریح می‌کند: گال محصول دیگری است که از درخت بلوط تولید می‌شود و در صنایع رنگرزی کاربرد دارد. همچنین اقتصاد بیشتر خانواده‌های روستایی شهرهای بانه، مریوان و سروآباد از جنگل‌های بلوط تأمین می‌شود. 

وی می‌افزاید: کمتر از ۴ دهه است که از جنگل‌های بلوط استان بهره‌برداری می‌شود. همچنین ضرورت دارد آموزش‌های لازم به بهره‌برداران داده شود. در غیر این صورت شاهد تخریب این اکوسیستم طبیعی در منطقه خواهیم بود. 
مدیرکل منابع طبیعی استان می‌گوید: هر سال کاشت و تکثیر گونه‌های ویول، به‎رو و مازو و درخت بلوط در نهالستان‌های استان انجام می‌گیرد. بر همین اساس سالانه ۷۵ هزار اصله درخت در استان کشت می‌شود. 


ظرفیت‌های فراموش شده 

یکی از اهالی روستای ذکریان مریوان می‌گوید: بیشتر این منطقه دارای پوشش جنگلی است و ده‌ها نمونه درخت مانند بلوط در آن وجود دارد. 
«خالد برزنجه» ادامه می‌دهد: بسیاری از بهره‎برداران این منطقه از طریق سرشاخه‌زنی و جمع‌آوری برگ درختان بلوط صمغ آن را فراوری می‌کنند. محصول به دست آمده به صورت خام‌فروشی روانه کارخانجات شهرهای کشور مانند یاسوج، کهگیلویه و بویر احمد و... می‌شود. 

وی می‌افزاید: قیمت هر کیلو صمغ درخت بلوط کمتر از ۳۵ هزار تومان است. این در حالی است که تولید هر کیلوی این محصول به حدود ۲ روز زمان نیاز دارد.  برزنجه تصریح می‌کند: بخشی از جنگل‌های این منطقه هر ساله در آتش‎سوزی از بین می‌رود. این در حالی است که رویش چنین پوشش طبیعی به بیش از صد سال زمان نیاز دارد.

این بهره‌بردار مریوانی ادامه می‌دهد: بسیاری از بهره‎برداران غیربومی اقدام به قطع درختان بلوط این منطقه می‎کنند و از آن در تولید زغال، صنایع‌دستی چوبی، الوار و... استفاده می‌کنند. وی ادامه می‌دهد: این منطقه دارای مراتع پر آب و علف است و این مساله موجب رونق دامپروری منطقه شده است، به نحوی که مهاجرت معکوس از شهر به روستا برای جوانان و بسیاری از خانواده‌ها را به همراه داشته است. 


تخریب جنگل‌ها‌ 

یکی از ساکنان ساوان بانه می‌گوید: این منطقه از پوشش جنگلی درختان بلوط برخوردار است و منبع درآمد روستاییان این منطقه محسوب می‌شود. 
«رحمان ابراهیمی» ادامه می‌دهد: فراوری‌محصول درختان بلوط در این روستا به صورت سنتی انجام می‌شود. در این روش میزان هدررفت صمغ بسیار زیاد است، چراکه در این زمینه تجهیزات مناسب وجود ندارد‌.

وی می‌افزاید: نزدیک به یک دهه است که شاهد فعالیت معادن سنگ در برخی مناطق جنگلی با پوشش درخت بلوط در بانه هستیم. این مساله موجب تخریب درختان بلوط در نتیجه فعالیت معدنکاران شده است. ادامه این روند نابودی درختان بلوط منطقه شمالی زاگرس را به همراه دارد.

ابراهیمی تصریح می‌کند: میوه درخت بلوط خوراک بسیاری از گونه‌های جانوری منطقه مانند سنجاب است. از این رو شاهد فعالیت شکارچیان غیرمجاز سنجاب در منطقه هستیم. این روستایی ادامه می‌دهد: صنایع فراوری و بازار فروش صمغ درخت بلوط در استان وجود ندارد. همچنین قیمت‌گذاری و خرید محصول به دست آمده از دلالان انجام می‌شود.  


ویژگی‌های بلوط 

یک کارشناس محیط‌زیست ‌نیز می‌گوید: چند سالی است به دلیل وجود ریزگردها شاهد خشک شدن درختان بلوط در مناطق مختلف جنگلی کردستان هستیم. این تغییرات در ساختار جنگل‌ها موجب آتش‌سوزی‌های متعدد شده است.

«نیره آقازاده» ادامه می‌دهد: پوشش جنگل‌های بلوط استان موجب تغییرات آب و هوایی در نیمه غربی کشور شده است، به طوری که سبب احیای پوشش گیاهی، حفظ گونه‎های جانوری، کاهش آلودگی‎های طبیعی و ده‎ها نمونه دیگر
شده است. وی می‌افزاید: ضرورت دارد برای احیا و حفظ جنگل‌های بلوط کردستان آموزش‌های لازم در زمینه بهره‌برداری از این منابع طبیعی در اختیار روستاییان قرار گیرد، چراکه ده‎ها سال طول می‌کشد نهال و بذر کاشته شده بلوط به بهره برسد.


خام‌فروشی محصولات درخت‌بلوط  

یک کارخانه‌دار اهل کشور ترکیه ‌ می‌گوید: از میوه، پوست، گال و برگ درخت بلوط می‌توان در تولید محصولات مختلف استفاده کرد. «هاکان آیهان» ادامه می‌دهد: صمغ درخت بلوط در تولید مواد رنگرزی، مواد غذایی، آفت‌کش‌های طبیعی، صنایع شیمیایی و نمونه‌های دیگر کاربرد دارد. وی می‌افزاید: صمغ درخت بلوط مناطق کردستان به صورت خام‌فروشی از طریق دلالان روانه بازار کشور ترکیه می‌شود و پس از فراوری به محصولات مختلف پرکاربرد تبدیل می‌شود. این در حالی است که سهم عمده این محصول در کردستان به صورت خوراک دام و هیزم مورد استفاده قرار می‎گیرد.

آیهان تصریح می‌کند: در صورت حمایت دولت ایران حاضر به سرمایه‎گذاری در زمینه احداث کارخانه فراوری درخت بلوط در کردستان هستم.