پشت هم دیوار و دیوار

مسعود میر/روزنامه‌نگار

پرده کنار می‌رود و سوگواری آغاز می‌شود. حالا برناردا آلبا حاکم بی‌حرف و حدیث خانه و همه ساکنانش است. او دختران و خدمتکارانش را به این حکمرانی مژده می‌دهد و اهل خانه بر خویش می‌لرزند از این اقتدار پوشالی و زورگویی کور. اینگونه است که آخرین نمایش علی رفیعی در تالار وحدت آغاز می‌شود و کسالتی مستبدانه را در 135دقیقه به جان تماشاگران آوار می‌کند. برناردا آلبا براساس نمایشنامه مشهور فدریکا گارسیا لورکا رأس ساعت6 در تالار وحدت روی صحنه می‌آید تا افسوس برای یک فرصت بی‌نظیر از سوی کارگردانی ممتاز را در کارنامه نمایش ایران ثبت کند.
اگر حضور قدرتمند و همیشگی ‌رؤیا تیموریان و مریم سعادت را از این اجرا بگیرند شاید به دشواری بتوان باور کرد که این نمایش به رهبری علی رفیعی روی صحنه رفته است. برای آنهایی که کارهای قبلی این کارگردان درجه‌یک را به تماشا نشسته‌اند، اجرای این شب‌ها شاید چنگی به دل نزند. دخترکان برناردا آلبا غرق در جیغ و گریه برای دقایقی طولانی نفس تماشاگر را بند می‌آورند و ریتم کند اجرا که از میانه نمایش بیشتر هم به چشم می‌آید دیگر فرصتی برای لذت بردن روی صندلی‌های تالار را به تماشاگر نمی‌دهد؛ گویی از جایی به بعد تماشاگران بیچاره باید در عذاب دختران برناردا سهیم شوند و محبوس در نمایشی از یک کارگردان نامی مدام به ساعت نگاه کنند. این در حالی است که در نمایش قبلی علی رفیعی (خاطرات و کابوس‌های یک جامه‌دار از زندگی و قتل میرزاتقی‌خان فراهانی) زمان طولانی نمایش حتی یک دقیقه هم تماشاگر را خسته نمی‌کرد و اجرا چنان پرانرژی بود که گذر زمان حتی حس نمی‌شد. خانه برناردا آلبا در واقع محصول روزهای بی‌حوصلگی و بیماری علی رفیعی است. نمایش جدید رفیعی سرحال و باانرژی نیست، درست شبیه حال و روز خودش که با کارگردان محبوب روزهای اوج عشاق تئاتر بسیار فاصله دارد. با این‌همه اما خانه برناردا آلبا در طراحی صحنه که یکی از برگ‌های برنده همیشگی علی رفیعی در نمایش‌هایش است همچنان قابل اعتناست و نمی‌توان از فرم ساده و البته حساب‌شده صحنه که به‌شدت در خدمت اثر است به‌راحتی گذشت.
تئاتر خانه برناردا آلبا گویی شبیه نمایشنامه و شخصیت‌هایش در یک خانه زندانی است؛ خانه‌ای سراسر دیوار و دردسر که رهایی از آن آرزوی همه است.