اوج‌گیری قیمت‌‌گذاری دولتی کوپن و دفترچه بسیج

مرحوم میر مصطفی عالی نسب طراح ستاد بسیج اقتصادی

تازه تعطیلات نوروز 61 به پایان رسیده بود که به‌تدریج سر و کله اطلاعیه‌های کوتاهی در روزنامه‌های چاپ عصر تهران با موضوع اعلام نرخ رسمی کالاهای مختلف مشاهده شد. به‌نظر می‌رسید یک مرکز نظارتی خاص قصد دارد بر همه‌‌چیز برچسب نرخ‌های دولتی را بچسباند. منطق کار مشخص بود؛ جلوگیری از گرانفروشی. کاری که البته در دوران جنگ و کمبود منابع مالی و تولیدی چندان دور از ذهن نمی‌نمود.

14فروردین‌ماه 61 کارخانه‌های زمزم و ساسان در یک اطلاعیه کوتاه اعلام کردند براساس سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی مبنی بر رهایی از سلطه اقتصاد نفتی از این تاریخ قیمت نوشابه برای عاملان فروش 12ریال و برای مصرف‌کنندگان 15ریال است. البته نتیجه مداخله دولت چندان درخشان نبود چنان‌که در طول سال‌های دهه 60 نوشابه‌های زردرنگ از قفسه بقالی‌ها جمع شد و عمده فروشنده‌ها نوشابه‌های مشکی را به همراه یک کالای دیگر مثلا کیک یا ساندویچ می‌فروختند.

شورای هماهنگی توزیع لبنیات تهران هم قبل از آن یعنی در تاریخ نهم فروردین قیمت انواع شیر را بین 9تا 33ریال اعلام کرد، نرخ دولتی ماست هم بین 15تا 25ریال تعیین و کره 100گرمی هم 35ریال قیمت‌گذاری شد. در بازار لبنیات هم نتیجه قیمت‌گذاری فاجعه‌بار بود زیرا از آن پس صف شیر در برابر بقالی‌ها به نماد ناکارآمدی دولت در اقتصاد تبدیل شد. چندی بعد بازار لبنیات ایران به تسخیر پنیرهای دانمارکی فله و 17کیلویی درآمد و عملا در سال‌های بعد از صنعت لبنیات ایران که  در قالب 2شرکت لبنیات پاک زیرنظر بنیاد مستضعفان و کارخانجات شیر پاستوریزه ایران، تحت مدیریت مستقیم دولت اداره می شد، جز سایه‌ای باقی نماند.چندی بعد در 23فروردین 61 علی صفری، مدیرعامل ایران ناسیونال (ایران‌خودرو) از افزایش 20درصدی قیمت رسمی خودرو خبر داد اما گفت نرخ‌های دقیق بعدا اعلام خواهد شد.  در همان زمان اختلاف به وجود آمده بین نرخ دولتی و قیمت بازار آزاد خودرو به فضای سوداگری دامن زد. اما در 25فروردین‌ماه یک اطلاعیه جالب توجه در رسانه‌ها رخ‌نمود. ستاد بسیج اقتصادی در اطلاعیه‌ای نرخ انواع پودر شوینده را اعلام کرد به این ترتیب قیمت پودر رختشویی هم در دامنه 73تا 192ریال تعیین شد نکته مهم این خبر پررنگ‌تر شدن حضور ستاد بسیج اقتصادی در اقتصاد ایران بود. این ستاد در بهار 61طرح توزیع کوپن را آغاز کرد و در کنار آن دفترچه بسیج هم جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد خانوارهای ایرانی یافت. مبدع این کار کسی نبود جز میرمصطفی عالی‌نسب. ۵ روز از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته بود که امام خمینی‌(ره) به توصیه آیت‌الله بهشتی در حکمی ۸‌نفر را برای تصرف اتاق بازرگانی مأمور کرد که نام میرمصطفی عالی‌نسب نیز در میان آنها بود. کمی بعد عالی‌نسب به‌عنوان مشاور اقتصادی دولت موقت به‌کار گرفته شد. یکی از مهم‌ترین کارهایی که او برعهده گرفت، مدیریت ایران‌خودرو بود. او نخستین مدیر ایران‌خودرو پس از انقلاب بود. عالی‌نسب سپس مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر در دولت‌های رجایی، مهدوی‌کنی، باهنر و آیت‌الله خامنه‌ای و همچنین عضو شورای اقتصاد، شورای پول و اعتبار بود.میرمصطفی عالی‌نسب خود در خاطراتش می‌گوید: به محض شروع جنگ تحمیلی خدمت شهید بهشتی رسیدم و برای ایشان توضیح دادم که چگونه در شرایط جنگی از یک‌سو عرضه کل اقتصاد به دلایل متعدد با شوک منفی روبه‌رو می‌شود و از طرف دیگر قسمت تقاضای کل اقتصاد به طرز غیرمتعارفی متورم می‌شود.

 آنطور که عالی‌نسب نقل کرده شهید بهشتی پس از شنیدن این سخنان بلافاصله با شهید رجایی که آن موقع نخست‌وزیر بود تماس گرفت و جلسه‌ای طولانی در حضور شهید بهشتی و شهید رجایی در این زمینه برگزار شد که نتیجه آن شکل‌گیری ستاد بسیج اقتصادی از همان نخستین روزهای آغاز جنگ بود.







سال‌های‌ جنگ رکورد گردشگری

6خرداد61 است که بازسازی مناطق جنوب و خوزستان آغاز می‌شود. مسئول عمران جهادسازندگی از آماده‌سازی‌ خوزستان برای بازگشت مهاجرین و سفر جهانگردان خبر می‌دهد. 80درصد مناطق جنوب کشور تا این تاریخ تخریب شدند. عراق شهرهای خوزستان را زیر باران آتش گرفته بود. دزفول و شوش 2شهر تاریخی ایران هم در امان نماندند. بافت تاریخی دزفول هنوز هم به‌عنوان وسیع‌ترین بافت آجری کشور شناخته می‌شود و در فهرست آثار ملی ثبت شده است. شوش نیز در ردیف میراث جهانی قرار گرفت.

11خرداد سال61 بزرگ‌ترین و بی‌سابقه‌ترین سرقت موزه‌ای در ایران صورت می‌گیرد. پلیس 16نفر را دستگیر می‌کند. آثار سرقت‌شده شامل 32شیء تاریخی متعلق به دوره مفرغ، دوره اشکانی، ساسانی، سلجوقی، هخامنشی و صفوی از موره رضا عباسی در تهران است.

نهم تیر همین سال است که ایران حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی را از سر گرفته است و خبر درخشش فرش‌های دستباف ایران در نمایشگاه لندن منتشر می‌شود. از سال58 که فرمان ممنوعیت خروج فرش از کشور صادر شد، جهان در اشتیاق فرش دستباف ایران مانده بود. حالا نمایشگاه لندن جایی بود که فرش ایران پس از 4سال دوری از بازار جهانی با قدرت در آن حاضر شده بود.

10تیر سال61، سومین دعوت جهانی برای بازدید از آثار جنایات صدام انجام می‌شود. این‌بار ستاد تبلیغات جنگ از خبرنگاران و تمامی شخصیت‌های مستقل و آزادی‌خواه جهان می‌خواهد که به ایران سفر کنند و جنایات عراق در ایران را از نزدیک مشاهده کنند.