اقتصاد‌ایران؛ 45روز پس از تحریم

45روز بعد از اعمال تحریم‌های آمریکا، اقتصاد ایران با کاهش درآمدهای ناشی از فروش نفت و محدودیت در نقل وانتقال ارز مواجه شده درحالی‌که هنوز دولت برنامه مدونی برای جبران کاهش درآمد‌ها ارائه نکرده است.
به گزارش همشهری، تحریم‌های آمریکا چند نقطه کلیدی شامل کاهش صادرات مواد خام، محدودیت در تجارت خارجی و نقل و انتقال پولی و ارز‌های خارجی را هدف گرفته است.
این محدودیت‌ها در بلندمدت به بسته‌تر شدن اقتصاد ایران ‌منجر می‌شود و موجب خواهد شد ایران از بخشی از منافعی که می‌تواند از محل اقتصاد باز به‌دست بیاورد، محروم شود. در چنین شرایطی از اول آبان که تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران اعمال شده حجم فروش نفت ایران کاهش یافته و برخی از شرکای خارجی شرقی و غربی از ایران خارج شده‌اند حتی شرکت‌های اروپایی فعال در بخش نفت و گاز و خودرو‌سازی‌ مانند پژو و توتال فرانسه که در طول 10سال گذشته منافع زیادی از درآمد ایرانی‌ها کسب کرده‌اند هم از ایران خارج شده‌اند.
 با این محدودیت‌ها شرکت‌های خودروساز به‌طور مستقیم تحت‌تأثیر این تحریم‌ها قرار گرفته‌اند و حتی تولید خودرو به پایین‌ترین سطح خود رسیده اما در مورد روند توسعه پروژه‌های حاضر در بخش نفت و گاز و همینطور بخش حمل‌ونقل و صادرات سایر کالاهای خام به جز نفت مانند میعانات گازی، پتروشیمی و معادن و فلزات بعد از اعمال تحریم‌ها اطلاعاتی در دست نیست اما برخی خبر‌ها نشان می‌دهد اعمال این تحریم‌ها آثاری را در بخش کشتیرانی داشته و ممکن است به بروز محدودیت‌های تازه‌تری منجر شود. حتی برخی گزارش‌ها در بخش صادرات برخی مواد خام ازجمله پتروشیمی نشان می‌دهد که صادرات این محصولات هم با محدودیت‌هایی مواجه شده است. 
با این حال به‌طور دقیق نمی‌توان گفت از زمان اعمال تحریم‌ها تاکنون چه میزان از درآمد‌های ایران کاهش یافته و این میزان درآمد‌ها تا چه میزان در ماه‌های آینده تحت‌تأثیر تحریم‌ها قرار خواهند گرفت اما چالش‌های موجود در بودجه سال 98نشان می‌دهد که محدودیت‌های بودجه در سال‌جاری بیش از آن چیزی خواهد بود که در سال‌های قبل بوده است.
به‌طوری که کسری بودجه دولت با وجود درآمد نفتی فراتر از انتظار دولت در ۷‌ماه سال ۱۳۹۷، به رقم بی‌سابقه ۳۹.۱ هزارمیلیارد تومان رسید. این رقم در نیمه اول امسال ۳۷.۲ هزارمیلیارد تومان بود که نشان‌دهنده رشد ۵ درصدی آن در مهرماه گذشته است.گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که کسری بودجه دولت در مقایسه با عملکرد 7ماهه پارسال ۷۵‌درصد افزایش یافته است. پیش از این بالاترین رقم کسری بودجه دولت متعلق به ۷‌ماه سال ۱۳۹۵ و به میزان ۲۴.۷‌هزارمیلیارد تومان بود. در همین حال، سیر نزولی قیمت جهانی نفت که از 2‌ماه پیش آغاز شده، قیمت نفت سنگین ایران را به ۵۲ دلار کاهش داده که ۳‌دلار کمتر از پیش‌بینی قانون بودجه سال ۱۳۹۷ است.
 بر این اساس، پیش‌بینی می‌شود کسری بودجه دولت در ‌ماه‌های باقیمانده از سال‌جاری خورشیدی شتاب بیشتری بگیرد. حتی برخی پیش‌بینی می‌کنند مقدار کسری بودجه دولت در سال بعد به 70هزار میلیارد تومان هم برسد.
با وجود این آثار هنوز خبری از ایجاد کانال مشترک مالی ایران و اروپا که گفته می‌شود می‌تواند بخشی از مشکلات نقل و انتقال‌های مالی ایران را مرتفع کند و در دریافت منابع مالی ایران اثر زیادی داشته باشد در دست نیست و در عین حال دولت هم هیچ برنامه مشخصی را برای دور زدن تحریم‌ها و کاهش آثار آن به‌طور عمومی اعلام نکرده است.

   نقطه مثبت داستان تحریم؛ کاهش نرخ ارز

با وجود آثار منفی تحریم‌ها علیه ایران برخی حوادث مثبت هم برای اقتصاد ایران اتفاق افتاده و عمده‌ترین آن کاهش قیمت ارز بعد از جهش‌های ناگهانی آن در ابتدای پاییز است؛ به‌طوری که قیمت هر دلار آمریکا که چهارم مهر‌ماه و قبل از اعمال تحریم‌ها به 19هزارو 500تومان رسیده بود از آن تاریخ تا‌کنون 50درصد تنزل کرده و اکنون به کمتر از 10هزار تومان رسیده است. همزمان با این رویداد قیمت هر قطعه سکه بهار آزادی هم از 5میلیون و 500هزار تومان به 3میلیون تومان رسیده است. با این حال درست از زمان کنترل نرخ ارز در مهرماه، کسری بودجه دولت هم 5درصد بیشتر شده و این نشان می‌دهد که کنترل قیمت ارز هم آثار جانبی خود را دارد. در همین مدت ارزش سهام شرکت‌های حاضر در بورس هم تحت‌تأثیر کاهش قیمت دلار با نزول بسیار سنگینی مواجه شده و در این مدت 170هزار میلیارد تومان معادل 17میلیارد دلار از ارزش سهام شرکت‌ها کاسته شده است.