افق ناپدید حمل‌ونقل تهران

سیدمحمد فخار | خبرنگار

امروز روز ملی حمل‌ونقل است و تریبون‌های رسمی برای کارنامه‌خوانی نهادها برپا شده اما بلندگوها از هرچه بگویند، از آنچه باید، نخواهند گفت. هر اقدامی در عرصه حمل‌ونقل باید مستند به برنامه باشد و افق برنامه‌هایی که در بخش‌های ترافیکی طراحی می‌شوند باید به دقت و براساس منابع مالی پایدار پایه‌ریزی شوند؛ حال آنکه شرایط فعلی حمل‌ونقل شهری با آنچه باید باشد، فاصله‌ای نامعلوم دارد. قوانین حمل‌ونقلی برای تهران همواره با تکیه بر افزایش مترو و اتوبوس نوشته شده و حتی به تاکسی‌های تهران هم نگاهی لوکس با ارتقای کیفیت و کاهش کمیت داشته است. در بخش خودروهای شخصی نیز هیچ‌گاه برنامه‌ای برای کنترل یا کاهش تعداد فزاینده آن نبوده است. این برنامه برای موتورسیکلت‌های تهران نیز افق برقی شدن را طراحی کرده اما این آرمان شهری، همچنان دست‌ نیافتنی‌ترین طرح برای تهران محسوب می‌شود. در بخش حمل‌ونقل عمومی، تهران برای وضعیت فعلی به 450کیلومتر متروی جدید و 7هزار اتوبوس نو نیاز دارد اما هم‌اکنون تنها 200کیلومتر مترو و 6هزار اتوبوس با متوسط عمر نزدیک به فرسوده دارد. در بخش خودروهای شخصی، تهران 3.5میلیون خودروی تهرانی و 1.2میلیون پلاک شهرستانی در معابر دارد که با لحاظ کردن موتورسیکلت‌ها، کامیون‌ها، تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها، روزانه حدود 7.5میلیون دستگاه وسیله نقلیه در تهران تردد دارند. اگر به این فاجعه ترافیکی-محیط‌زیستی تا پیش از پایان افق1404 رسیدگی نشود، شرایطی وخیم برای تهران متصور خواهد بود.

افقی برای 7سال بعد

طرح جامع ترافیک تهران به دولت و شهرداری‌ تهران تکلیف کرد که تا سال1404، 75درصد از سفرهای درون‌شهری توسط حمل‌ونقل عمومی انجام شود که این رقم هم‌اکنون کمتر از 50درصد است. بر این اساس باید تا سال1404 برای روزانه 25.5میلیون جابه‌جایی در شبکه معابر تهران برنامه‌ریزی صورت گیرد که 18میلیون سفر آن با مترو و اتوبوس خواهد بود. هم‌اکنون کمتر از 10میلیون سفر روزانه با حمل‌ونقل عمومی انجام می‌شود و 7سال برای رسیدن به افق طرح زمان مانده است. طبق این قانون، برآورد شده که 25درصد سفرها توسط وسایل نقلیه شخصی و 75درصد توسط حمل‌ونقل عمومی و نیمه‌عمومی انجام گیرد. سهم تعیین‌شده برای مترو در این طرح 30درصد، اتوبوس 22درصد، مینی‌بوس 3درصد و تاکسیرانی 20درصد است. براساس طرح جامع ترافیک، تهران تا افق1404 باید 460کیلومتر در 15خط سیستم ریلی داشته باشد که 380کیلومتر آن درون‌شهری خواهد بود. در بخش اتوبوسرانی 400خط با حضور 13هزار دستگاه به‌روز با ظرفیت جابه‌جایی 22درصدی سفرهای درون‌شهری و توسعه 150کیلومتری خطوط تندرو به همراه 12پایانه چندمنظوره درون‌شهری باید احداث شود.

کدام چشم‌انداز؟

در سال84، شورای شهر تهران مصوبه‌ای با عنوان چشم‌انداز ۲۰ساله تهران داشت که در آن قرار بود پایتخت تا سال۱۴۰۴ در فهرست ۵۰شهر برتر دنیا از نظر شاخص‌های کیفیت زندگی قرار گیرد؛ همچنین آلودگی هوای شهر تا سطح استانداردهای جهانی کاهش یابد. قرار بود از نظر ترافیکی نیز سرعت تردد در معابر عمومی به 35کیلومتر در ساعت برسد. آلودگی هوای تهران هم‌اکنون با میانگین شاخص72 ، بارها از شاخص45 جهانی پایین‌تر است. از نظر ترافیک نیز سرعت تردد در همه معابر هم‌اکنون 19کیلومتر بر ساعت برآورد شده که با عدد 35کیلومتر، فاصله زیادی دارد.

اگر برنامه عملی نشود...

در کنار همه برنامه‌هایی که برای افق حمل‌ونقل تهران طراحی شده، در سال94، شرکت مطالعات جامع حمل‌ونقل و ترافیک تهران مطالعه‌ای انجام داد که در آن بررسی شده بود اگر امکانات فوق به تهران نرسد، چه می‌شود؟ براساس مطالعات صورت‌گرفته، در افق سال۱۴۰۵ مصرف بنزین در کلانشهر تهران ۵۹درصد و میزان تولید آلاینده منواکسیدکربن و ذرات معلق 70درصد در مقایسه با وضعیت فعلی، افزایش خواهد یافت. این یعنی روزانه بیش از 120میلیون تن بنزین در تهران دود خواهد شد تا ابعاد آلودگی هوای تهران غیرقابل کنترل شود. در این سال، همان زمان متوسط سرعت در بزرگراه‌ها، با کاهش ۵۲درصدی به 30کیلومتر در ساعت خواهد رسید؛ همچنین جمعیت تهران در سال۱۴۰۵ به 11میلیون نفر می‌رسد.