قهر ماهی با سفره‌ مازندرانی‌ها

اشکان جهان‌آرای|   ساری-خبرنگار:

پاییز و زمستان فصل پرمصرف ماهی برای مازندرانی‌هاست. صید ماهی در این فصل‌ها سبب می‌شود که مصرف این ماده غذایی ارزشمند نیز به شدت افزایش یابد. هر سال در این ماه‌ها بازار ماهی باید پررونق‌تر از 6 ماه نخست سال باشد، اما چند سالی است که از رفت‌وآمدهای خانوارها به بازارهای ماهی سراسر استان کاسته شده و به گفته فعالان این بازار امسال نیز این روند کاهشی استقبال از خرید ماهی ادامه یافته است. 

گرانی و افزایش قیمت‌ در همه بخش‌های زندگی قشر متوسط و پایین‌دست جامعه تاثیر گذاشته است. بهترین نقطه برای دیدن این تأثیر، بازارهایی هستند که محلی برای تأمین مواد غذایی مردم محسوب می‌شوند. تغییر میزان و نوع خرید توسط خانوارها بیانگر این موضوع است که چالش‌های اقتصادی فشار خود را به شکل مشهودی بر اقتصاد خانوار گذاشته‌اند. این موضوع را خلوتی بازارهای ماهی در روزهای مختلف هفته هم نشان می‌دهد. حتی بازار ماهی فریدونکنار که مهم‌ترین بازار ماهی استان به حساب می‌آید، رونق سال‌های قبل را ندارد. حجم خرید مشتریان از این بازار کم شده و خریداران از گران شدن ماهی‌ها شاکی هستند. یکی از شهروندان اهل آمل که برای خرید ماهی به بازار فریدونکنار رفته به گرانی عجیب ماهی اشاره می‌کند و می‌گوید: این همه افزایش قیمت، ماهی را از سفره مردم دور می‌کند.


بازار بی‌مشتری

بازار ماهی ساری هم به عنوان یکی از مراکز اصلی توزیع و عرضه ماهی در مازندران نمونه کاملی از به تصویر کشیدن ناتوانی عمده خانوارها از خرید ماهی است؛ بازار بزرگی با حدود 140غرفه که این روزها کمتر از 20غرفه آن باز هستند و کار می‌کنند. کمتر از 10 خودرو متعلق به شهروندان و خانوارهایی که خریدار ماهی هستند در بازار دیده می‌شود. هر چند در روزهای میانی هفته هم این بازار نباید تا این حد خلوت باشد، اما دلیل خلوت بودن بازار را هم حتی اگر به روز هفته مرتبط بدانیم، اظهارات یکی از ماهی‌فروشان این بازار، اثبات می‌کند که این دلیل دیگر قابل قبول نیست؛ چراکه به گفته وی حتی پایان هفته‌ها نیز مانند سال‌های گذشته نیست و استقبالی از خرید ماهی نمی‌شود.

«باکویی» که در ابتدای بازار بزرگ ماهی ساری غرفه بزرگی دارد و صرفا به فروش انواع ماهی قزل‌آلا می‌پردازد، دلیل قهر مردم از بازار ماهی را صرفا گرانی این محصول و کاهش توان خرید آنها عنوان می‌کند و می‌گوید: هزینه‌های زندگی بالا رفته و مردم طبقه متوسط نخستین چیزهایی که تصمیم می‌گیرند از سبد غذایی حذف کنند، ماهی و مرغ و گوشت است.

وی می‌افزاید: قیمت ماهی به شدت افزایش یافته است. به طوری که نسبت به 3 ماه پیش هم قابل مقایسه نیست. وضعیت هم اصلا مشخص نیست که قیمت‌ها ثابت خواهند ماند یا کاهش و افزایش خواهند داشت. فعلا بازار در گرانی به تثبیت رسیده و مردم هم عمدتا قید خرید ماهی را زده‌اند.


گرانی عجیب

این فعال باسابقه بازار ماهی با اشاره به رشد حدود 2برابری قیمت ماهی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، اظهار می‌کند: ماهی قزل‌آلا را پارسال بین 16 تا 18 هزار تومان به ازای هر کیلو می‌فروختیم، اما همین ماهی اکنون بین 30 تا 32 هزار تومان شده است. قزل‌آلای سالمون که حدود کیلویی 20 هزار تومان قیمت داشت، در حال حاضر کیلویی 36 هزار تومان است.

باکویی از افزایش قیمت ماهی‌های دریایی نیز خبر می‌دهد و می‌گوید: به خاطر صید کم و همچنین افزایش قیمت ماهی‌های پرورشی، ماهی‌های دریایی هم گران شدند. قیمت ماهی سفید در حال حاضر بسته به اندازه، بین کیلویی 40 تا 100 هزار تومان در نوسان است. این وضعیت باعث شده که مقدار فروش ما و تعداد مشتریانی که به این بازار می‌آیند، نسبت به سال گذشته بیش از 50 درصد کاهش یابد. عده‌ای هم که می‌آیند معمولا به خرید دو، سه ماهی اکتفا می‌کنند و مانند سال‌های قبل تعداد بیشتری نمی‌خرند. شکل واقعی اظهارات باکویی را در سبد خرید و نایلون‌هایی که در دست معدود مشتریان بازار ماهی ساری است، می‌توان دید. غرفه‌های دیگر که ماهی‌های دریایی می‌فروشند هم مشتری خاصی ندارند. ماهی‌ها روی زمین چیده شده‌اند و هر چند دقیقه یک‌بار یکی هم از داخل حوضچه‌های پلاستیکی بیرون می‌پرد، اما خبری از خریدار نیست. افزایش قیمت‌ها ماهیان دریایی و پرورشی را هم شامل شده است. 

یکی از دیگر از غرفه‌داران که ماهی‌های پرورشی و دریایی می‌فروشد، به رسم معمول بازاریان برای جذب مشتری، با معرفی ماهی‌هایی که برای عرضه دارد، افراد را به خرید دعوت می‌کند. دو لاشه ماهی خاویار نیز روی میز دارد. وی می‌گوید: ماهی خاویاری کامل کیلویی 100 هزار تومان و تکه‌های آن کیلویی 120 هزار تومان است. این ماهی‌ها پرورشی هستند و زیر نظر شیلات در قفس‌های قرار داده شده در آب دریا تولید می‌شوند.


افزایش قیمت ماهی

«مسعود شکرانی» اظهار می‌کند: گرانی ماهی اجازه نمی‌دهد خانوارها به سمت خرید ماهی بیایند. تعداد کمی از خانوارها می‌آیند و فقط چند عدد ماهی می‌خرند. سال قبل هم نسبت به دو سال پیش بازار خوبی نداشتیم، اما امسال وضعیت از سال قبل هم بدتر است. تمام ماهی‌ها تا 2برابر افزایش قیمت داشته‌اند. درآمد قشر متوسط به همین اندازه بالا نرفته تا بتوانند به همان میزان سال‌های قبل ماهی خریداری کنند.
وی با اشاره به قیمت ماهی‌ها در حال حاضر می‌افزاید: ماهی آزاد که به دلیل ارزان بودن یکی از ماهی‌های پرمصرف در قشر طبقه متوسط و پایین جامعه است، اکنون بین کیلویی 10 تا 12 هزار تومان می‌فروشیم. این ماهی تا چند ماه پیش کیلویی 4 تا 6 هزار تومان بود. ماهی آمور هم از کیلویی 12 هزار تومان به کیلویی 23 هزار تومان رسیده است. کپور هم تقریبا با همین قیمت عرضه می‌شود. این فعال بازار ماهی اظهار می‌کند: صبح تا شب منتظر می‌مانیم مشتری بیاید، در نهایت ماهی‌ها فروخته نمی‌شوند و باید بارگیری کنیم و به تهران بفرستیم تا آنجا فروخته شوند و ضرر نکنیم. مشتری می‌آید و دوری در بازار می‌زند، نهایتا سه، چهار ماهی می‌خرد و می‌رود. مگر این‌که از مشتری‌های قشر مرفه جامعه باشد که آنها هم تعدادشان کم است. در مجموع بازار خوبی نداریم.


سود صادرات

شکرانی معتقد است که از وضعیت بازار ماهی امسال، تولیدکنندگان ماهی‌های پرورشی سود خوبی به دست آوردند. وی به بارگیری مستمر کامیونت‌های یخچال‌دار در این بازار اشاره می‌کند و می‌گوید: امسال به علت گرانی دلار، سود زیادی نصیب تولیدکنندگان ماهی شد. پایین بودن قیمت ماهی در ایران باعث شده که عراقی‌ها و افغان‌ها میزان خرید ماهی از تولیدکنندگان ما را افزایش دهند.

 در مقابل، گرانی دلار در ایران هم انگیزه‌ای شده که میل به صادرات بیشتر از میل به عرضه در داخل باشد. به همین دلیل امسال صادرات ماهی از مازندران افزایش یافت. تولیدکننده به همین بهانه قیمت را برای دریافت سود بیشتر از مشتری خارجی بالا می‌برد و در نهایت مردم هستند که متضرر می‌شوند.

این فعال بازار ماهی درباره وضعیت صید ماهی‌های دریایی نیز اظهار می‌کند: وضعیت چندان مساعد نیست. یکی از دلایل گران بودن ماهی دریایی کم بودن آن است. اگر صید و عرضه زیاد باشد، قیمت‌ها قطعا پایین‌تر خواهد آمد. 


12 مساوی با 30

با این‌که فعالان بازار ماهی معتقدند صید ماهیان دریایی کاهش یافته، اما سرپرست معاونت صید و بنادر ماهیگیری شیلات مازندران از افزایش 12درصدی صید ماهی‌ استخوانی در مازندران تا 13 آذر خبر می‌دهد. 
«قاسم کریم‌زاده» می‌گوید: صیادان شرکت‌های تعاونی پره مازندران از ابتدای فصل صید تا 13 آذر، 700 تن ماهی استخوانی صید و به بازار عرضه کردند که 80 درصد از ماهیان صید شده، کفال و 20 درصد دیگر گونه‌های دیگر از جمله ماهی سفید بودند.

سرپرست معاونت صید و بنادر ماهیگیری شیلات مازندران به افزایش 30 درصدی ارزش اقتصادی ماهیان صید شده نسبت به سال گذشته هم اشاره می‌کند؛ افزایشی که به سادگی، گرانی و 2برابر شدن قیمت ماهی در بازار مازندران را نشان می‌دهد. در حالی که حجم صید حدود 12 برابر افزایش یافته، ارزش اقتصادی ماهیان صید شده 30 درصد رشد داشته که این افزایش 5/2 برابری ناشی از همان گران شدن ماهی در بازار است. ماهی‌ در حالی از سفره مردم فاصله می‌گیرد که سرانه مصرف سالانه ماهی ایرانی‌ها بین 10 تا 11 کیلوگرم و سرانه مازندرانی‌ها 8/13 کیلوگرم، یعنی حدود 8 کیلوگرم کمتر از میانگین جهانی است.