گردشگری طبیعی در تهران بدون نقشه راه

پریسا امیرقاسم خانی/خبر‌نگار


 امسال بودجه شهرداری تهران حدود 17هزار و 400میلیارد تومان بوده‌است که از این میزان فقط حدود 3میلیارد تومان یا به‌عبارتی حدود 0.17 درصد از کل بودجه شهرداری تهران، به گردشگری اختصاص یافته است. درحالی‌که با توجه به کمبودهای مالی شهر تهران، موضوع گردشگری می‌تواند نقش بسیار پررنگی در افزایش درآمدهای پایدار شهری ایفا‌ کند. از طرفی، ستاد گردشگری تهران هنوز در حال مطالعه است و فرصت نکرده‌ برای گردشگری طبیعی تهران، یک اطلس موضوعی به‌عنوان نقشه راه ارائه دهد. 
شاید این مسئله مربوط می‌شود به اینکه ما در دنیا به‌عنوان دهمین کشور از لحاظ ظرفیت گردشگری مطرح هستیم، ولی طبق آمار کمتر از یک درصد از این ظرفیت استفاده کرده‌ایم، به‌طور حتم تهران هم از این غفلت مبرا نبوده است.
پهنه گردشگری طبیعی بدون اطلس و آمار
هم‌اکنون نقشه راهی از وضعیت پهنه‌های گردشگری طبیعی در تهران وجود ندارد. بالطبع آمار مشخصی نیز درباره تعداد، ظرفیت، وضعیت، میزان استقبال یا دلایل نارضایتی مردم از جاذبه‌های گردشگری طبیعی تهران نمی‌توان ارائه کرد. به گفته مهدی سیف، رئیس ستاد گردشگری تهران، شاخص‌ترین پهنه‌های طبیعی گردشگری اراضی عباس‌آباد، باغ گیاه‌شناسی، بوستان نهج‌البلاغه، ‌بوستان چیتگر، باغ ایرانی، پارک جنگلی یاس، بوستان توسکا، باغ امیر سلیمانی، بوستان جوانمردان، پارک آزادگان، پارک پردیسان، پارک جنگلی کوهسار، بوستان بعثت، بوستان جنگلی لویزان، بوستان جنگلی سرخه‌حصار و آبشار هستند که میان آنها بوستان‌های چیتگر، سرخه‌حصار و اراضی عباس‌آباد بیشترین آمار بازدید‌کننده را داشته‌اند. ولی هنوز اطلس یا نقشه راه موضوعی مشخصی در این زمینه تهیه نشده و میزان دقیق بازدیدها هم مشخص نیست و هنوز حوزه معاونت مطالعات شهر تهران در حال بررسی و مطالعه است.
ستاد گردشگری قرار است سازمان شود 
سال 1395ستاد گردشگری تهران به‌منظور توسعه گردشگری تهران تشکیل شد. وظیفه اصلی ستاد تبدیل تهران به مقصد گردشگری بود. هدف ستاد این بود که ظرفیت‌های گردشگری تهران را به مردم بشناساند. مهدی سیف، رئیس ستاد می‌گوید: «در نخستین قدم بعد از تشکیل ستاد، یک شورای راهبردی به‌وجود آوردیم که با سازمان‌ها و صاحب‌نظران مرتبط با حوزه گردشگری تعامل برقرار می‌کند و در این زمینه تفاهمنامه‌هایی نیز منعقد شده‌ است. گام بعدی شناسایی و ایجاد بانک اطلاعاتی توسط کانون‌های گردشگری در سطح محله‌ها بوده که تاکنون تعداد 100کانون گردشگری در بین 354محله تهران ایجاد کرده‌ایم. این تعداد یک‌سوم تعداد کل کانون‌های محله‌های شهر تهران است که باید ایجاد شوند. برگزاری کلاس‌های آموزشی، نشست‌ها، تورها، همایش‌ها و... از اقدامات دیگر ستاد است.» او در پاسخ به این سؤال که چرا هنوز تهران به‌عنوان مقصد گردشگری ناشناخته است، گفت: «ستاد در ابتدای فعالیت خود است و قرار است ساختار آن تغییر کند و به‌صورت سازمان درآید تا بتواند قوی‌تر عمل کند.»

سایه سنگین سیاست بر گردشگری تهران 
اکنون برنامه منسجم و یک‌شکلی در گردشگری طبیعی تهران وجود ندارد. شما در یک لحظه با اراضی عباس‌آباد روبه‌رو می‌شوید که از ابتدای ورود برای گردشگر یک برنامه تعریف شده دارد و از طرف دیگر در بوستان یاس فقط از یک فضای طبیعی بهره‌مند هستید که برنامه مشخصی ندارد. این نا‌هماهنگی بین بخش‌های مختلف گردشگری طبیعی به وضوح دیده می‌شود. مهدی سیف در این‌باره می‌گوید: «دلیل ناهماهنگی بین پهنه‌های طبیعی گردشگری نبود یک سیاست واحد در گردشگری طبیعی شهر تهران است. به‌عنوان مثال، برنامه اراضی عباس‌آباد توسط سازمان نوسازی اراضی عباس‌آباد تعیین می‌شود و بوستان یاس توسط سازمان پارک‌ها و... .» او ادامه می‌دهد: «تهران به‌علت وجود فضای سیاسی و نهادها و ادارات دولتی کمتر از لحاظ گردشگری مورد توجه قرار گرفته است. سیاست و مسائل امنیتی در این حوزه معمولا غالب بوده؛ طوری که شهرهای دیگر مانند اصفهان و شیراز در حوزه مسائل گردشگری از تهران جلوتر هستند، چون ساختار اداری و دولتی ندارند.»

طرح برج‌باغ‌ها آسیبی برای گردشگری طبیعی
حسن خلیل‌آبادی، مسئول کمیته میراث فرهنگی و گردشگری شهر تهران


اگر در تهران باغ‌ها از بین نمی‌رفتند، فضای گردشگری طبیعی توسعه پیدا می‌کرد، زیرا تهران ظرفیت خوبی برای گردشگری طبیعی دارد. متأسفانه طرح برج‌باغ‌ها باعث شد که نگاه شهری از حفظ باغ‌ها به سمت برج‌ها و ساختمان‌ها پیش برود و از این ظرفیت برای گردشگری کمتر استفاده شود. هنوز پیوست سوم طرح جامع درباره برج‌باغ‌ها لغو نشده‌است. ما اکنون در سطح اشغال شهر و ساخت بیش از حد برج‌ها هستیم که به گردشگری طبیعی و تهران آسیب زده‌است. این مشکل به‌علت موانع فرهنگی و ضعف مدیریتی و نگاه غلط مسئولان است که هنوز پدیده گردشگری برایشان به‌عنوان یکی از نشانه‌های بارز توسعه شهری و منبع درآمد پایدار
جا نیفتاده است. در دوره چهارم شورا قرار بود که ستاد گردشگری به‌صورت سازمان درآید که بتواند قوی‌تر در حوزه گردشگری تهران عمل کند که با این مسئله مخالفت شد، ولی ما هنوز در پی آن هستیم که ساختار ستاد گردشگری به سازمان تغییر پیدا کند.


شاهد رکود گردشگری در تهران هستیم
ناصر رضایی، کارشناس گردشگری

​​​​​​​
گردشگری در تهران وضعیت مطلوبی ندارد. ما برای گردشگری شهر تهران باید یک نقشه راه و برنامه منسجم داشته باشیم. به‌عنوان مثال، مکان‌های گردشگری کودکان و بانوان باید مشخص باشند و از برنامه‌های متفاوتی برخوردار شوند. از طرف دیگر گردشگری باید در سبد خانواده تعریف شود و مردم آگاهی کافی از وضعیت گردشگری تهران داشته باشند که هنوز چنین اتفاق‌هایی نیفتاده است. اطلاع‌رسانی و تبلیغات هم در این زمینه محدود انجام می‌شود. در تهران مسیرهایی برای گردشگری تعریف نکردیم یا در بسیاری از مکان‌های گردشگری تابلوی راهنما یا بروشور و کاتالوگ مورد نیاز گردشگران را نداریم. این اواخر نیز با وجود تحریم‌ها و وضعیت اقتصادی و افزایش قیمت‌ها شاهد رکود گردشگری در تهران بوده‌ایم.