تغییر عادت سفیران

اصغر صوفی | خبرنگار

روز گذشته ویدئوی جالبی در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی از شعبده‌بازی سفیر جدید ژاپن در ایران دست‌به‌دست می‌شد که نشان می‌داد «میتسوگو سایتو» به مناسبت هشتادوپنجمین سال تولد امپراتور ژاپن، جشنی در محل سفارت این کشور در تهران برگزار کرده که او کاری هنرمندانه با پرچم 3 رنگ ایران به نمایش می‌گذارد. این اقدام او موجب حیرت و شادی حضار شد و تحسین آنها را برانگیخت.

رفتارهای نمایندگان سیاسی کشورهای خارجی در ایران معمولا براساس آداب و پروتکل‌های دیپلماتیک شکل گرفته است و رفتارهای خارج از این چارچوب‌ها، می‌تواند حتی از نگاه برخی حساسیت‌برانگیز تلقی شود. اما رفتارهای مشابه سفرای دیگر کشورها هم در ایران، نشان می‌دهد احتمالا سفرای جدید برای نزدیک شدن به مردم دستورالعمل‌ دارند. گرم گرفتن با مردم، ورود به دنیای عامیانه مردم، تمایل نشان دادن به غذاهای محلی و گرایش به لباس‌های بومی، بخشی از رفتارهای تغییریافته سفیرانی است که در گذشته اتوکشیده با ماشین‌های پلاک سیاسی از خطوط ویژه در پایتخت تردد می‌کردند اما حالا احتمالا پشت نیسان آبی به روستایی دور افتاده به چادر عشایر بختیاری سرک می‌کشند، در منطقه لشکرآباد آبادان فلافل میل می‌کنند و هنرش را اگر داشته باشند شعبده‌بازی می‌کنند.

سفیر نیسان‌سوار

سفیر آلمان در ایران طی 2 سال گذشته تصویر متفاوتی از سفرای خارجی را ایجاد کرده است؛ میکائیل کلور برشتولد به گفته خودش، در این مدت به تمام استان‌ها و شهرهای کشورمان سفر کرده و ضمن دیدار با اقشار مختلف مردم تلاش کرده است تا با آداب و رسوم اقوام مختلف ایران از نزدیک آشنا شود؛ برشتولد به حرم شاه عبدالعظیم رفته و با زائران عکس یادگاری می‌گیرد و در حرم امام رضا(ع) از سقاخانه آب می‌خورد. تصاویر او را درحالی‌که پشت فرمان نیسان آبی نشسته و در پشت نیسان با کارگران گرم گرفته است، می‌بینیم. او توییت می‌کند این ماشین هنوز مثل اسب کار می‌کند. در بازار مرکزی شهر تهران و در خیابان‌های شلوغ درحالی‌که پشت پیک موتوری نشسته هم دیده می‌شود. برشتولد از باشگاه‌های استقلال، پرسپولیس و تراکتورسازی تبریز هم بازدید کرده و با مسئولانش عکس گرفته است. شبی را مهمان عشایر بختیاری در سیاه‌چادر به صبح رسانده و روز دیگر را با چوپان دماوندی به شب می‌رساند. تصاویر دیدار نماینده آلمان در ایران با شهرداران، مدیران و ورزشکاران زن و بازدیدهایش از مراکز آموزشی و مدارس و درحالی‌که برای یادگیری نحوه پخت آبگوشت پای دیگ ایستاده است، دست‌به‌دست می‌شود. جای دیگر سوار بی‌آرتی با مسافران گپ و گفتی دارد و در کنار آسیابان شوشتری و قالی‌باف کاشانی با دقت فعالیت آنها را زیرنظر گرفته است. این سفیر گویا هیچ محدودیتی در ارتباط‌گیری با ایران و ایرانیان برای خود قائل نیست. برشتولد «دیپلماسی عمومی» را در رفتارهای خود معنا کرده است.

رگه‌هایی از رفتارهای سفیر آلمان را به‌صورت بسیار محدودتر در سایر سفرا در ایران می‌توان مشاهده کرد؛ برای مثال سانتوس سفیر برزیل در ایران را ضمن دیدارش از ورزشگاه تختی آبادان و در حال خوردن فلافل در آبادان می‌توان دید. یا تصاویری از حضور «اشتفان شُلتس» سفیر اتریش را در جلسه با شهردار و جلسه داخلی اعضای شورای شهر یزد می‌بینیم. در این میان سفر سفیر انگلیس به مشهد و برنامه بازدیدش از 2 مرکز خیریه و یک فروشگاه برند انگلیسی (دبنهامز) مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته و بنا به دلایلی حاشیه‌ساز می‌شود.

انتقادها و شبهات

شاید نتوان عنوان خارج از عرف برای این رفتارها گذاشت اما حداقل در ذهن ایرانیان این رفتارها به‌عنوان رفتارهای یک سفیر عجین نیست. منتقدان از تلاش دیپلمات‌های خارجی برای اعمال «نفوذ» در ایران و استفاده از شگردهای مختلف جاسوسی سخن می‌گویند. فارس در گزارشی با عنوان «دوره‌‌گردی مشکوک سفرای خارجی در ایران» در شهریورماه گذشته به مقامات امنیتی کشور هشدار داده حواسشان به این موضوع باشد. این گزارش در ادامه، با اشاره به فعالیت‌های سفیر آلمان در ایران، به رفتارهای مشابه سفرای اتریش و انگلیس هم اشاره کرده و نوشته که «حضور آزادانه سفرای کشور‌های خارجی در ایران در حالی صورت می‌گیرد که همیشه برای سفیران کشورها محدودیت‌هایی اعمال می‌شود، کمااینکه نمایندگان ایران در برخی کشورهای خارجی همانند آمریکا حتی محدودیت‌هایی در سفرهای داخلی و شهری دارند.» حتی شورای هماهنگی تشکل‌های فرهنگی ـ اجتماعی مشهد مقدس در پی سفر سفیر انگلیس به مشهد بیانیه داده و آشوب‌های دی‌ماه سال گذشته را به حضور سفیر انگلیس در این شهر مرتبط می‌داند.



پاسخ وزارت‌خارجه: هماهنگ شده است

انتقادات از تحرکات سفرای خارجی تا جایی در رسانه‌ها و در شبکه‌های اجتماعی گسترش یافت که وزارت‌خارجه کشورمان نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و در این رابطه بیانیه‌ای را صادر و اعلام کرد که سفرهای داخلی دیپلمات‌های خارجی مقیم تهران در چارچوب مقررات و با اطلاع و هماهنگی قبلی انجام می‌شود. بنابر اعلام وزارت‌خارجه، انجام سفرهای داخلی در کشور محل ماموریت امری مرسوم و رایج در میان دیپلمات‌های سراسر جهان است و تا زمانی که خلاف قانون، مقررات و عرف عمل ننمایند، نمی‌توان و نباید از چنین اقدامات متعارفی که دیپلمات‌های کشورمان در سایر کشورها نیز از آن بهره می‌برند، جلوگیری به‌عمل آورد. در این بیانیه همچنین تأکید شده است که در بسیاری از کشورهای جهان دیپلمات‌های خارجی برای انجام سفرهای داخلی در کشور متوقف‌فیه نیازی به هماهنگی و دریافت مجوز ندارند.