قم، پایلوت تغییر الگوی کشت در کشور

‌علی نوری|  قم- خبرنگار:

کشاورزان قم سردمدار تغییر الگوی کشت در کشور شده‌اند. قرار است این طرح در 2 دشت ساوه و شریف‌آباد که بیشترین حجم تولیدات کشاورزی و باغی در آن انجام می‌شود، اجرا شود. دشت ساوه حدود 17 هزار هکتار گندم، جو، یونجه و باغ پسته دارد که حجم آب مصرفی آن 225 میلیون متر مکعب است. برای دشت شریف‌آباد هم 87 میلیون متر مکعب آب مصرفی برنامه‌‌ریزی شده است. مسئولان وزارت جهاد کشاورزی که برای دفاع از طرح تغییر الگوی کشت به قم آمده بودند معتقدند با اجرای این طرح علاوه بر کاهش مصرف آب، بهره‌وری و درآمد کشاورزان افزایش خواهد یافت. برای توجیه این طرح همایش «تغییر الگوی کشت و روش‌های نوین آبیاری» در سالن اجتماعات اتاق بازرگانی قم با استقبال کشاورزان برگزار شد. 

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی قم در ابتدای این مراسم از تلاش 2 ساله نهادها برای اجرایی شدن طرح تغییر الگوی کشت در قم خبر داد و خطاب به کشاورزان گفت: آنچه شما انجام می‌دهید الگویی برای کشاورزان مناطق کویری که دچار بحران آب هستند خواهد بود. 
 «علیرضا شیخانی» افزود: ما جز سازگاری با بحران آبی هیچ راه دیگری نداریم و یکی از بهترین روش‌ها برای سازگاری با این بحران تغییر الگوی کشت است. 


کشاورزان ضرر نمی‌کنند

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قم نیز در مورد اجرای طرح تغییر الگوی کشت اظهار کرد: در 8 ماه گذشته جلسه‌های زیادی برای تهیه این طرح برگزار شده است. این طرح مهرماه قطعی شد، اقدامات آن را در پاییز انجام دادیم و بهار سال آینده بحث اجرایی با شدت انجام می‌شود.  «محمدرضا طلایی» با اشاره به ظرفیت بالای استان در زمینه دام، تأمین علوفه مورد نیاز دامداری‌ها را مهم دانست و افزود: بیش از 9 درصد تخم مرغ کشور و 6/5 درصد گوشت قرمز کشور در قم تأمین می‌شود. قم تنها استانی است که بیش از 60 درصد دام‌های آن از نوع پروار است. روزانه 2500 تا 3000 تن نهاده‌های دامی از بندرهای کشور وارد استان می‎شود، بنابراین تأمین علوفه‌های حجیم در دستور کار است. 

وی گفت: اعتقاد داریم با اجرای طرح تغییر الگوی کشت، درآمد بهره‌برداران افزایش یابد. رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان چالش‌های تأمین آب را یکی دیگر از دغدغه‌های استان ذکر کرد و افزود: حجم رواناب در قم 500 میلیون متر مکعب بود که به صفر رسیده است. فشار برداشت آب روی چاه‌هاست و اگر این فرایند را مدیریت نکنیم با چالش جدی مواجه خواهیم شد. 

وی اظهار کرد: البته کشاورزان اقدام‌هایی در این مورد انجام داده‌اند که توسعه کشت پسته یکی از آن‌هاست. توسعه باغ‌های پسته از سال 93 ـ 92 که زیر 4 هزار هکتار بود امروز به 13 هزار هکتار رسیده است. 
به گفته طلایی طرح الگوی کشت، ابلاغی و دستوری نیست ولی الگوهایی که در قم و کشور اجرا شده را می‌توان در 2 دشت قم اجرا و اثر آن را مشاهده کرد. 
وی از اجرای طرح کشت نشایی از یک سال گذشته در قم خبر داد و افزود: ذرت که در 110 روز به بهره‌برداری می‌رسید، اکنون با ورود رقم جدید، در دوره 60 روزه برداشت می‌شود که این طرح در صرفه‌جویی آب و عملکرد مناسب در برداشت تأثیر دارد. 

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان گفت: اقدام‌های خاک، داشت، برداشت، الگوی کشت و بهینه‌سازی مصرف آب در 2 دشت ساوه و شریف‌آباد اجرایی می‌شود و با محاسبه‌ای که شده، مصرف آب در دشت ساوه از 220 میلیون متر مکعب به 15 میلیون متر مکعب کاهش می‌یابد بدون این‌که درآمد بهره‌برداران کاهش یابد. طلایی به کشاورزان و تولیدکنندگان اطمینان داد در اجرای طرح تغییر الگوی کشت ضرر نخواهند کرد. رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان خطاب به کشاورزان گفت: ما دنبال طرح یک ساله نیستیم که آمار عملکرد بدهیم، بلکه دنبال کشاورزی پایدار هستیم و می‌خواهیم گام به گام با کشاورزان باشیم. 


حمایت وزارت جهاد کشاورزی از طرح 

مجری طرح الگوی کشت در وزارت جهاد کشاورزی نیز در این مراسم اظهار کرد: حجم زیادی از تحقیقات و مطالعات در زمینه اصلاح الگوی کشت در کشور از قبل انقلاب اسلامی وجود داشت و بعد از انقلاب اسلامی مطالعات آمایشی انجام شده اما آنچه اکنون عملیاتی می‌شود، تجربه عملیاتی یکی از نسخه‌های الگوی کشت است که با کمک کشاورزان در 2 دشت ساوه و شریف‌آباد اجرا می‌شود. 

 «جواد وفابخش» گفت: همه توان و نیروی فکری و ستادی ما در خدمت این طرح خواهد بود ولی اصل کار دست کشاورزان است. 
وی افزود: هر سال زراعی باید نتیجه اجرای این طرح را مرور کنیم تا اصلاح الگوی کشت در این سرزمین به بهترین شکل عملیاتی شود. 
وفابخش با بیان این‌که الگوی کشت از دو منظر پایداری و سازگاری مورد توجه است، این طرح را یک برنامه آمایشی دانست و بیان کرد: به جانمایی فعالیت‌های زراعی، باغی و دامی در یک منطقه را الگوی کشت اطلاق می‌شود. 

قائم‌مقام معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی در پاسخ به این سؤال که چه اتفاقی افتاده که باید سراغ الگوی کشت برویم؟ اظهار کرد: از سال 47 تا 95 وضعیت دشت‌ها تغییرات زیادی داشته و دشت‌های بحرانی از 15 دشت به 355 دشت افزایش یافته است. 
وی افزود: در دوره 30 ساله از سال 65 تا سال 95 تغییر الگوی کشت در برخی محصولات خیلی زیاد است، عملکرد هم تغییر کرده است؛ بنابراین در تلاش هستیم الگوی کشت در دشت‌های قم را به صورت مداوم مستندسازی کنیم که تغییرات چگونه است. 

مجری طرح، با بیان این‌که هزینه تولید، حجم آب مصرفی و بهره‌وری در این طرح محاسبه شده است، تأکید کرد: قرار نیست کل الگوی کشت را تغییر دهیم بلکه هدف ما اصلاح کشت است. دولت در بحث آموزش، تأمین نهاده‌ها، تکثیر بذر و تجاری‌سازی و تسهیلات ارزان‌قیمت می‌تواند کمک کند. 
وی تلاش برای کاهش مصرف آب و تأمین نیازهای کشاورزی را نیازمند همکاری همه‌جانبه کشاورزان دانست و اظهار کرد: سازمان جهاد کشاورزی یا کشاورزان به تنهایی نمی‌توانند این کار را انجام دهند. 


هنوز به راه بی‌بازگشت نرسیده‌ایم

مهمان ویژه این برنامه که با تأکید وی قم به عنوان پایلوت کشوری اجرای طرح تغییر کشت معرفی شد،  «سیدمحمدحسین شریعتمدار» مشاور عالی وزیر جهاد کشاورزی است. وی بحران آب را یکی از مشکلات جدی در کشور دانست و گفت: آیا باید در برابر بحران آب تسلیم یا سردرگم شویم یا باید در برابر آن کوشا باشیم و بتوانیم مدیریت کنیم؟ تا دهه 40 در کشور بحران آب نداشتیم ولی خشکسالی وجود داشت. از دهه 40 با شروع اصلاحات ارضی و استراتژی‌های دولت کم‌آبی آغاز شد. 


شریعتمدار اجرای طرح تغییر کشت در قم را برای آینده کشاورزی در کل کشور مهم دانست و تأکید کرد: بهره‌برداران و ذی‌نفعان باید همه‌کاره این طرح باشند و دستگاه‌های ناظر باید به کمک بهره‌برداران بشتابند. طوری نباشد که دشت‌های شریف‌آباد و ساوه به دشت‌های دولتی تبدیل شود. دستگاه‌ها باید کمک و به صورت مستمر ارزیابی کنند تا مشکلات و کمبودها برطرف شود. 
وی پایداری تولید را در این طرح مورد تأکید قرار داد و افزود: نباید نبود تعادل سطح آب زیرزمینی در این طرح رخ دهد. تعادل آب زیرزمینی باید حفظ شود و کیفیت آب رو به شور شدن نرود؛ درآمد کشاورزان هم نباید کاهش یابد. 

شریعتمدار افزود: این دو دشت را در معرض بازدید کارشناسان خبره و صاحب‌نظران سایر استان‌ها قرار دهیم که اظهار نظر کنند و ما از نظر کشاورزان سایر مناطق و صاحب‌نظران استفاده کنیم. 
مشاور عالی وزیر جهاد کشاورزی با تأکید بر این‌که همه به الگوی کشت نیاز دارند، گفت: 70 درصد موفقیت در تغییر الگوی کشت منوط به تنظیم بازار است. 
در این مراسم تعدادی از کشاورزان برتر با استقبال از طرح تغییر الگوی کشت و اعتماد به کارشناسان طرح، خواستار حمایت بیشتر وزارت جهاد کشاورزی شدند. 


الزامات موفقیت در تغییر الگوی کشت

معاون امور اقتصادی استاندار قم گفت: اجرای طرح تغییر الگوی کشت، چراغ اول است که جهاد کشاورزی برای تدوین سند مقابله با خشکسالی روشن کرد. آنچه از منبع حیاتی آب صرفه‌جویی کنیم گامی برای تأمین سایر نیازهای بخش کشاورزی، شرب و صنعت خواهد بود. 
به گفته «مهرداد غضنفری» الگوی کشت تعیین یک نظام کشاورزی بر اساس سیاست‌های کلان و مزیت اقتصاد پایدار و حفظ و استفاده درست از منابع پایه است. 
وی با بیان این‌که تغییر الگوی کشت الزامات و شاخص‌های اقتصادی دارد، اظهار کرد: انتخاب نوع محصول نباید فقط کاهش تولید را به دنبال نداشته باشد، بلکه باید منجر به کاهش درآمد بهره‌بردار هم نشود. در این الگوها باید محصولات اساسی که نیازهای اساسی کشور را تأمین می‌کند مورد توجه قرار گیرد و محصولات با مزیت نسبی دیده شود. 

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار قم همراهی و همدلی همه عناصر مرتبط و جامعه کشاورزی را لازمه موفقیت در اجرای این طرح دانست و افزود: اصل موضوع خود کشاورزان هستند و کارگزاران نظام وظیفه حمایتی دارند. 
غضنفری بر لزوم حمایت از کشاورزانی که طرح تغییر الگوی کشت را عملیاتی می‌کنند تأکید کرد و افزود: اجرای درست این طرح می‌تواند منجر به حفظ محیط زیست، منابع پایه و طبیعی، رونق اقتصادی، افزایش تولید و درآمد و رفاه اجتماعی شود که حاصل آن کاهش آسیب‌های اجتماعی است. 
وی پیشنهاد کرد قطعه 10 هکتاری در 2 دشت ساوه و شریف‌آباد برای اجرای طرح تغییر الگوی کشت با هزینه استانداری قم آماده شود که کانون بازدید و نمایش و ترویج این طرح باشد.