بیش از موسیقی فیلم

نسیم خراسانی

شاید اینطور به‌نظر بیاید که نوشتن از درگذشتگان کار سهل‌تری است در مقایسه با آنان که هنوز هستند و نفس می‌کشند ،کار می‌سازند و ما می‌شنویم، اما واقعیت این است که نوشتن درباره همه درگذشتگان کار راحتی نیست؛ انگار آدم گاهی دوست ندارد بپذیرد که بعضی‌ها واقعا رفته‌اند و دیگر نیستند... دلیلش هم واضح است؛ همین‌جا نشسته‌اند، در چندقدمی ما؛ کافی‌است اراده کنید تا صدایشان، ملودی‌‌هایشان و خاطره‌هایشان را بشنوید. بابک بیات حتما یکی از همین‌هاست. تصویر آهنگساز موسپیدی که چه بسیار خاطره‌های شنیداری برای ما به یادگار گذاشت. پنجم آذر امسال دوازدهمین سالی است که بابک بیات در میان ما نیست، به این معنی که نیست تا ملودی‌های جدید برایمان بنویسد، سینما را با قلموی ملودی‌های نابش رنگ کند و به تصویرها و سکانس‌ها، جانی موسیقایی بدهد و آنها را ماندگار کند.

علی‌حسین بیات زرندی مطلق، معروف به بابک بیات در طول عمر 60ساله خود بیش از 80 موسیقی فیلم نوشت که در میان آنها آثار ماندگار زیادی به‌چشم می‌خورد که تنها با آمدن نام‌ آنها، تم اصلی موسیقی‌شان به‌یاد می‌آید. به‌یاد بیاورید موسیقی فیلم‌های «فریاد زیرآب»، «عروس»، «شاید وقتی‌ دیگر»، «مرسدس»، «مسافران»، «روز فرشته»، یا حتی «دست‌های آلوده» را که چطور تأثیرگذاری کار کارگردان و دیگر عوامل را چندبرابر می‌کرد. همینطور بود موسیقی معدود سریال‌هایی که بیات در طول عمر حرفه‌ای‌اش نوشت؛از «پهلوانان نمی‌میرند» گرفته تا «سلطان و شبان» و «ولایت عشق» که در زمره آخرین فعالیت‌های او محسوب می‌شود. فکرش را بکنید، شما کارگردان، خب! دلتان می‌خواهد که خیالتان از بابت آواهایی که روی اثرتان می‌آید راحت باشد. تازه اینکه سهل است، فکر حضور قطعاتی که اثر شما را به‌مراتب بیش از خودش رنگ‌آمیزی می‌کند و به آنها وجوهی نو می‌دهد بسیار لذتبخش است. کدام فیلمساز است که خودش را از چنین موهبتی محروم کند؟ بهرام بیضایی یا مسعود کیمیایی؟ قطعا هیچ‌کدام.

هنر آهنگساز موسیقی فیلم این است که نه فقط فرایند تماشا و شنیدن فیلم را برای تماشاگر جذاب کند بلکه تجربه شنیداری-موسیقایی همزمانی را برای او رقم بزند که آن تصاویر به لایه‌های عمیق‌تری از ذهنش رسوخ کند و قابلیت ماندگاری‌شان را بالاتر ببرد. از این حیث، بابک بیات و هم‌نسلان خبره‌اش در نخستین نسل موسیقی فیلم بعد از انقلاب ملودی‌هایی ساختند و پرداختند که هنوز که هنوز است با شنیدن یک تک‌نت‌شان می‌توان کل اثر را بازشناخت.