نیم‌قرن حضور مشاوران خارجی در تهران

سید‌محمد فخار | خبر‌نگار

 ایده «لزوم به‌کارگیری متخصصان خارجی برای اداره امور تهران» نخستین حمله تمام سیاسی به پیروز حناچی، شهردار منتخب تهران طی روزهای اخیر بوده است.

 پس از این حمله، شهرداری رسما اعلام کرد که اولویت حناچی، استفاده از توان داخلی است و صرفا قرار است از تجربیات خارجی‌ها برای اداره شهر تهران کمک گرفته شود اما گوش شنوایی برای این توضیحات نبود.

 انتقال دانش و تجربیات کارشناسان خارجی نکته‌ای بوده که در عرصه شهری همواره راهگشای مشکلات مشترک تهران و شهرهای بزرگ جهان بوده و تجربه نیم‌قرن به‌کارگیری متخصصان خارجی، همواره برای پایتخت راهگشا بوده است. در این گزارش 6تجربه اصلی تهران از به‌کارگیری کارشناسان خارجی آورده می‌شود.

1347



نخستین طرح جامع حمل‌ونقل تهران

شرکت فرانسوی مشاور سوفرتو از سوی شهرداری تهران دعوت شد تا طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک شهر تهران را طراحی کند. مطالعات ترافیک شهر تهران در سال 1347توسط این شرکت بر مبنای طرح جامع شهر تهران تهیه شد. در این طرح الگوهای حمل‌ونقل شهر تهران در طول ۲۰‌سال آینده مورد توجه قرار گرفت. افق دید این طرح، سال ۱۳۷۰ قلمداد شد و برای پایتخت مجموعه‌ای از معابر و بزرگراه‌های شهری و خطوط مترو را پیش‌بینی کردند. در واقع الگوی اولیه طرح، شبکه مختلط بزرگراه مترویی بود تا ضمن خدمات‌رسانی به نواحی مرکزی شهر، ارتباط نقاط پیرامونی تهران را نیز تأمین کند. ساخت بزرگراه‌های شهر تهران ازجمله همت، رسالت، یادگار، امام علی، شهید باقری، نواب، آزادگان، نیایش و صدر - بابایی با نام‌های متداول آن روزها، برای نخستین‌بار در طرح سوفرتو مطرح شد و 2شرکت «اوو یوروپ» و «پارتنرز اینترنشنال لیمیتد» کار ساخت آن‌را آغاز کردند. همچنین آنها 7خط مترو برای پایتخت طراحی کردند که بخش اعظم آن، امروز اجرایی شده و خطوط 6 و 7 نیز شباهت زیادی به نقشه آنها برای تهران دارد.

1379



طرح جامع مدیریت و پیشگیری از خسارات زلزله

تهران روی یکی از فعال‌ترین کمربندهای زلزله دنیا قرار گرفته است که تقریبا هر 150سال زلزله شدیدی در این کمربند به وقوع می‌پیوندد. اکنون از آخرین زلزله شدید تهران که در سال 1209هجری شمسی رخ داد، 188سال می‌گذرد. جایکای ژاپن مطالعه‌ای را درخصوص طرح ریز پهنه‌بندی لرزه‌ای تهران بزرگ در سال1379انجام داد که نتیجه‌گیری‌های انجام شده طی آن نشان می‌دهد که در بدترین حالت (یک زلزله شدید) تلفات بسیار سنگینی در‌بر‌خواهد داشت. پس از آن جایکا طرح جامع مدیریت و پیشگیری از خسارات ناشی از زلزله در تهران بزرگ را تا سال 1384 تدوین کردکه طی آن یک طرح نظام‌مند مدیریت بحران زلزله برای اجرا در 3فاز طراحی شد که شامل وضعیت عادی، واکنش اضطراری، مرمت و بازسازی می‌شد. در این زمینه با هدف بهبود‌بخشیدن به سیستم واکنش اضطراری در 72ساعت اولیه پس از وقوع یک زلزله، پروژه‌ای با همین عنوان از جایکا درخواست شد که هم‌اکنون در شهرداری تهران به اجرا در‌می‌آید.

1391



آغاز فعالیت جرثقیل‌های پل‌ساز

با حضور مهندسان آلمانی روند نصب قطعات پیش‌ساخته بتنی روی پل صدر در سال 1391آغاز شد. این قطعات به وزن 65تن، با جرثقیل پل‌ساز روی تک‌پایه پل نصب می‌شدند و آلمانی‌ها در 3‌ماه نخست، بیشترین سهم را در مدیریت این پروژه داشتند اما قرارداد با شهرداری تهران به‌نحوی بود که پس از 3‌ماه دوره آموزشی، کار به مهندسان داخلی سپرده شد و کار را ایرانی‌ها به پایان رساندند. پیش از این توان اجرای چنین پروژه‌هایی را تنها 4کشور آمریکا، ژاپن، آلمان و فرانسه داشتند و پس از چنین دوره آموزشی، ایران پنجمین کشور جهان نام گرفت که این طرح را اجرایی می‌کند. پروژه دو‌طبقه‌شدن بزرگراه صدر از ابتدای سال‌90 با احداث تونل مشترک تجهیزات شهری آغاز شد و ‌به‌دلیل وجود تحریم‌ها و تأخیر در ورود تجهیزات آذر‌92 تحویل شهروندان شد. چندی بعد با پل‌ صدری که بخشی خارجی و بخشی ایرانی ساخته شده بود، به‌عنوان چهارمین ابر‌پروژه برتر جهان در سال ۲۰۱۴ توانست جایزه و لوح تقدیر تعهد به تعالی را در جهان کسب کند.

1394



مطالعات نخستین طرح کاهش در کشور

از سال‌2008 شهرهای بزرگ اروپایی نظیر لندن، مونیخ و برلین طرحی برای جلوگیری از آلودگی هوای خودروها اجرایی کردند که با نام LEZ یا low emission zone (محدوده کم‌آلاینده) شناخته می‌شد. این طرح راه‌حل مناسبی برای کنترل آلاینده‌ها با وضع قوانین محدود‌کننده داشت که طی آن پس از اخذ معاینه فنی و برچسب‌های سطح انتشار آلایندگی، تردد خودروهای کاربراتوری و فرسوده را از شهرها حذف می‌کرد و آنها که مجبور بودند با این وسایل تردد کنند، باید مالیات‌های سنگینی پرداخت می‌کردند. در سال‌1394 تیمی از کارشناسان ایتالیایی از شهر میلان با همکاری شهرداری تهران نخستین طرح LEZ را برای تهران طراحی کردند که پس از آن با همکاری مشاوران داخلی، بومی‌سازی‌ شد. این طرح از سال95 در تهران آغاز و تجربه موفقش موجب شد هیأت وزیران آن را برای همه شهرهای بزرگ کشور تعمیم دهد. از 3آذر امسال، فاز دوم این طرح در تهران اجرایی می‌شود تا هیچ خودروی آلاینده‌ای نتواند در شهر تردد کند.

1396



توسعه ظرفیت بررسی آلودگی هوا

تهران و ‌ژاپن در سال‌1396 قرارداد کمک بلاعوض به پایتخت کشور را در قالب کمک‌های رسمی توسعه‌ای امضا کردند. طی این پروژه که تا 1400ادامه می‌یابد، متخصصان و کارشناسان ژاپنی دانش و تجربه ‌خود را در زمینه کاهش آلودگی هوا در اختیار متخصصان ایرانی قرار خواهند داد. براساس این قرارداد، دولت ژاپن 12میلیون دلار در قالب 2آزمایشگاه مجهز و 4میلیون دلار تجهیزات اندازه‌گیری آلاینده‌های ذرات معلق را در اختیار تهران قرار می‌دهد که همه کمک‌ها بلاعوض خواهد بود. آزمایشگاه‌های مذکور شامل یک آزمایشگاه شیمی تجزیه و آزمایشگاهی برای بررسی آلاینده‌های دیزلی است. آلودگی هوا در دهه80 میلادی، یکی از اصلی‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی ژاپن بود و قرار است خارجی‌ها ظرفیت شهرداری تهران را تقویت کنند تا شناسایی منابع آلاینده برای بهبود سیاست‌های اتخاذ‌شده به دقت انجام شود. به‌تازگی و با شروع تحریم‌ها از نخستین تجهیزات اهدایی این کشور به تهران رونمایی شده ‌تا عزم این کشور برای کمک به تهران آشکار شود.

1397



احیای برنامه جامع دوچرخه‌سواری

برنامه دوچرخه‌سواری تهران در دهه‌90 تجربه‌ای ناموفق و محکوم به شکست داشت تا اینکه با کمک تیمی از هلند، این برنامه احیا شد. از مهر 1397سند جامع دوچرخه‌سواری برای تهرانی‌ها تدوین شد تا با الگویی از مهد دوچرخه‌سواری دنیا، طرحی شکست‌خورده زنده شود. تیم NBP یا گروه همکاری توسعه دوچرخه هلندی در این راه پس از بررسی اینکه شهرهای کشور بودجه کمی برای توسعه دوچرخه‌سواری اختصاص می‌دهند، تصمیم گرفتند بودجه‌ای بین‌المللی برای این اقدام جذب کنند. در این مسیر از مدیران کلیدی دستگاه‌های مختلف دعوت شد برای دریافت این بودجه تلاش کنند تا برنامه‌های مربوط به این بخش احیا شود. همچنین یکی از راه‌های تیم هلندی، تأکید بر استفاده از ظرفیت نرم‌افزارهای برخط بود که نمونه آن، اپلیکیشن بی‌دود یا سامانه اشتراک دوچرخه است که به‌زودی با ظرفیت 6هزار دوچرخه در تهران اجرایی خواهد شد. در کشور هلند به ازای هر شهروند، 1.5دوچرخه وجود دارد.