جنگ بر سر عربستان در واشنگتن

جواد نصرتی/ خبرنگار
 قتل بی‌رحمانه جمال خاشقجی توسط عربستان سعودی، باعث بروز سردردهای سیاسی در واشنگتن شده و جنگ بین دولت سایه و دولت دونالد ترامپ را شدت بخشیده است.

بخشی از دولت به رهبری دونالد ترامپ، امیدوار به حل و فصل بی‌سر و صدای ماجرا و تداوم همکاری‌های گسترده اقتصادی با ریاض است اما در مقابل، جریان دیگری خواستار شدیدترین برخورد با عربستان و محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور است که گفته می‌شود دستور قتل روزنامه‌نگار منتقد حکومتش را صادر کرده است.

بزرگ‌ترین نشانه از وجود شکاف در دولت آمریکا در چگونگی برخورد با عربستان به افشای اطلاعات ارزیابی سیا از این پرونده مربوط می‌شود. واشنگتن‌پست به نقل از منابع خود در سیا گزارش داد که این سازمان روز جمعه در ارزیابی خود به این نتیجه رسیده است که بن سلمان، دستور قتل خاشقجی را صادر کرده است. انتشار این گزارش، نه‌تنها برخلاف موضع‌گیری‌های ترامپ بود که تلاش هماهنگ ریاض و واشنگتن را هم زیر سؤال برد. یک روز قبل از آن در عربستان دادستان این کشور رسما 11 نفر را در این پرونده متهم و برای 5نفر از آنها درخواست مجازات مرگ کرد و ساعاتی بعد از آن، واشنگتن 17نفر را در همین رابطه تحریم کرد. به‌نظر می‌رسید این اقدام هماهنگ، فشارها بر دولت ترامپ را کاهش خواهد داد که انتشار گزارش سیا، این نقشه را به باد داد.

با وجود این، نه‌تنها این گزارش رسما تأیید نشده که در دولت با بدبینی با آن برخورد شده است. به گزارش رویترز، ترامپ شنبه، گزارش سیا که در آن بن‌سلمان مقصر پرونده معرفی شده را «بسیار زودرس» خواند و گفت که سه‌شنبه گزارش کاملی در این‌باره دریافت خواهد کرد. او در جریان سفر به کالیفرنیا، در هواپیما با جینا هاسپل رئیس سیا و همینطور مایک پمپئو گفت‌وگو کرد. او پای هواپیما به خبرنگاران گفته بود که تا این لحظه، به او گفته شده است بن‌سلمان در این ماجرا نقشی ندارد. ترامپ، بارها گفته است ارتباط با عربستان، ‌منافع اقتصادی زیادی برای آمریکا دارد و به‌عنوان رئیس‌جمهور، ملاحظات زیادی را باید مدنظر داشته باشد.

بن‌سلمان علاوه بر مراودات گسترده مالی با واشنگتن، به واسطه روابط ویژه با   تصمیم‌گیران در آمریکا، نقشی تعیین‌کننده در پیشبرد اهداف این کشور در خاورمیانه دارد. او به صورت ویژه، حامی سیاست‌های آمریکا در موضوع مناقشه خاورمیانه است.

 به‌نظر می‌رسد درون دولت، پمپئو همراهی بیشتری با ترامپ برای حمایت از بن سلمان  داشته باشد. وزارتخانه زیرنظر او، ساعاتی پیش از صحبت‌های ترامپ، در بیانیه‌ای بدون اشاره مستقیم به  ارزیابی سیا، گفت که گزارش‌ها در این‌باره «نادرست» هستند. پمپئو بعد از بالاگرفتن ماجرای خاشقجی، به عربستان سفر و با محمد بن‌سلمان دیدار کرد. گفته می‌شود او هم همچون ترامپ امیدوار است این ماجرا با کمترین تغییر در روابط فعلی عربستان و آمریکا رفع شود.

 از دیگر نشانه‌های عمیق شدن اختلاف در واشنگتن بر سر عربستان، استعفای غیرمنتظره مسئول تنظیم روابط آمریکا و عربستان سعودی است. به گزارش نیویورک تایمز، خانم کرستن فونتن‌رز، روز جمعه بعد از برگشت از سفرش به ریاض یکباره استعفا داد. خانم فونتن‌رز که خواستار برخورد سخت و جدی با عربستان در این پرونده بوده است، هفته گذشته برای مذاکره درباره تحریم‌ها به ریاض سفر کرده بود. براساس گزارش نیویورک تایمز، بنا بر اصرارهای او بوده است که نام یاسر القحطانی، مشاور ارشد محمد‌بن‌سلمان به لیست تحریم اضافه شده است. خانم فونتن‌رز که مدیر بخش خلیج‌فارس شورای امنیت ملی آمریکا بوده، در بازگشت از سفر ریاض با یکی از روسایش به‌شدت مجادله کرده و بعد استعفا داده است.

اختلاف نظرها، البته به این بخش از دولت ختم نمی‌شود و به‌نظر می‌رسد در سطوح بالاتری هم وجود دارد. مایک پنس، معاون دونالد ترامپ که در سفر خارجی در گینه پاپوا به سر می‌برد، در اظهاراتی که در فضای فعلی سیاست آمریکا در قبال عربستان مفهوم خاصی دارند، از برخورد سخت با قاتلان خاشقجی صحبت کرد. به گزارش سی‌ان‌ان، پنس گفت: «قتل جمال خاشقجی یک جنایت است. این کار، ‌همچنین اقدام علیه یک رسانه مستقل و آزاد بود و ایالات متحده آمریکا مصمم است تا تمام کسانی را که مسئول این قتل هستند، مجبور به پاسخگویی کند.»

این صحبت‌های پنس، درحالی‌که اخیرا برخی رسانه‌های آمریکایی از اختلاف‌نظر عمیق بین او و ترامپ خبر داده‌اند، او را در آن طیف از دولت آمریکا قرار می‌دهد که خواستار برخورد جدی و سخت با بن‌سلمان و عربستان هستند. پیش از پنس، جیم متیس، وزیر دفاع هم مواضع صریح و آشکاری علیه عربستان گرفته بود. او حدود 20روز پیش، مشخصا به عربستان سعودی 30روز فرصت داد تا در یمن آتش‌بس برقرار کند. علاوه بر این، متیس از سوی رسانه‌ها، به‌عنوان یکی از افرادی که اختلاف‌نظرهای عمیقی با ترامپ دارد، معرفی می‌شود و حتی گفته می‌شد ترامپ به همین‌خاطر به فکر کنارگذاشتن اوست.