نقاب چهل تکه بر سیمای اصفهان

شیرین شفیعی|  اصفهان- خبرنگار:

بلند و کوتاه و با نمای آجری یا شلوغ و پرزرق و برق، ساختمان‌های شهر در کنار هم نشسته‌اند، بدون آن‌که کوچک‌ترین پیوند شکلی یا معنایی با یکدیگر داشته باشند. این سمفونی آشفته سیمای تاریخی اصفهان را پشت نقاب چهل‌تکه‌ای از رنگ‌ها و نقش‌ها و مصالح گوناگون پنهان کرده است.

 آشفتگی سیمای شهری که به گنبدهای فیروزه‌ای مشهور است مشکلی است که فقط به بافت جدید و نوساز شهر مربوط نمی‌شود، بلکه در بافت تاریخی و در حال پوست‌اندازی مرکز اصفهان نیز کنار خانه‌های خشت و گلی لرزان، آپارتمان‌هایی سر برآورده‌اند که نمای ظاهری‌شان تنها از قانون سلیقه‌های گوناگون معماران، مد و یا خواسته مالکان ساختمان پیروی می‌کند و نتیجه این می‌شود که یک روز، استفاده از نورپردازی در نمای ساختمان‌های شهر مد شود و یک روز استفاده از مصالح پرزرق و برق.


نقش آشفتگی بر دیوارهای شهر

رئیس هنرستان هنرهای زیبای اصفهان به همشهری می‌گوید: نمی‌توان انتظار داشت که همه ساختمان‌هایی که در اصفهان ساخته می‌شوند از نظر شکل و نوع مصالحی که استفاده می‌کنند یکسان باشند، اما باید نظارتی وجود داشته باشد که طرح‌های ناهمگون با بافت سنتی و تاریخی شهر روی نمای ساختمان و در نتیجه سیمای شهر اجرا نشوند.

«حمیدرضا ابوطالبی» با اشاره به نقش و نگارهای برگرفته از تخت جمشید یا بناهای رومی روی دو ساختمان همسایه در یک محله توضیح می‌دهد: این نماهای ناهمگون باعث آشفتگی و ناهماهنگی در سیمای شهر می‌شوند. در گوشه و کنار شهر بارها و بارها دیده‌ایم که یک ساختمان نمای مدرن و امروزی دارد و در دیگری از طرح‌های سنتی استفاده شده است. در یکی به استفاده از آجر بسنده شده و در دیگری چنان مصالح گوناگون کنار هم چیده شده که چشم بیننده را خسته می‌کند. البته این‌که نمای ساختمان‌ها باید با سلیقه مالک و معمار ساخته شود موضوع درستی است، اما باید قانون و ضابطه مشخصی برای تعیین چهارچوب و اصول نماسازی وجود داشته باشد و به صورت جدی اجرا شود.

او اصفهان را شهری جهان‌شمول می‌خواند و ادامه می‌دهد: در شهرهای خواهرخوانده اصفهان مانند فرایبورگ که بافت سنتی و تاریخی دارند، این قوانین و نظارت‌ها به صورت جدی وجود دارد، در حالی که اصفهان این یکدستی و یکپارچگی را در منظر شهری ندارد و روز به روز بیشتر آثار آشفتگی در اصفهان نمایان می‌شود.

ابوطالبی با اشاره به کاربرد کاشی‌های فیروزه‌ای در بناهای عصر صفوی می‌گوید: در نماهای این دوره، از مساجد گرفته تا خانه‌ها و کاخ‌ها، همه بر استفاده از یک نوع مصالح تکیه دارند و یکدستی در این سبک از معماری را می‌توان دید، اما امروزه در کنار نماهای آجری ساده، نماهای سنگی همچنان پرکاربردند، در حالی که تجربه نشان داده سنگ در گرما و سرمای اصفهان مقاومت کافی ندارد و بهترین نوع مصالح برای نماسازی در این آب و هوا سفال است که شکل‌ها و اندازه‌های گوناگونی از آن در بازار وجود دارد.


اثر مُد در نماها

رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان نیز با انتقاد از بی‌توجهی برخی معماران در نماسازی ساختمان‌ها می‌گوید: در کنار ساختمان‌های خوب که با نوع معماری شهر اصفهان ساخته می‌شود، گاهی نمای ساختمان‌های سبک، روش و خط سیر مشخصی ندارند.

«شیرین طغیانی» تلاش سازندگان بناها برای جلب رضایت مشتری  باعث رونق نوع خاصی از نماسازی در ساختمان‌های شهر می‌داند و می‌افزاید: گاهی می‌بینیم که اغلب ساختمان‌ها شبیه هم هستند و در واقع، مانند مد لباس شده و این بدترین اتفاقی است که در معماری و شهرسازی رخ می‌دهد. در معماری چنین چیزی را نمی‌توانیم بپذیریم. با این‌که هر چیزی زمان خودش را دارد باید آن‌قدر استوار باشد که با گذر زمان به غنای آن افزوده شود، نه این‌که بلافاصله کنار گذاشته شود.

وی سلیقه مردم و شرایط بازار را در آشفتگی سیمای شهری موثر می‌خواند و می‌گوید: مدیریت شهری نقش یک حلقه واسط و خط‌دهنده را دارد که گاهی برای درآمدزایی کوتاه‌مدت، منافع بلندمدت فراموش می‌شود. از سوی دیگر، جامعه در شرایط کنونی به جای این‌که فرهنگ‌ساز باشد پیرو شده و وظیفه جامعه فرهنگی است که این سلیقه و سبک درست را به مردم بشناساند.


تاکید قانون بر معماری سنتی و بومی

در ضوابط طرح بازنگری که سال 90 تصویب شد، ضوابطی برای نماسازی و معماری همه‌ بخش‌های ساخت‌و‌ساز مشخص شده که همسو با سبکی است که قدیم در اصفهان بوده و با نیازهای اکنون نیز همخوانی دارد.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان با اشاره به این مطلب یادآور می‌شود: نمی‌توان گفت که این ضوابط کاملا منطبق با معماری ایرانی - اسلامی است، اما تاکید بر استفاده از آجر و سنگ در نمای ساختمان شده. طرح باید به گونه‌ای باشد که با معماری سنتی و بومی اصفهان همخوانی داشته باشد.

«محمد نورصالحی» با اشاره به بررسی این موارد در کارگروه منظر شهری ادامه می‌دهد: در این کارگروه، علاوه بر کارشناسان شهرداری، مهندسان و معماران شهر نیز به عنوان صاحب‌نظر حضور دارند. از سوی دیگر، سازمان مسکن و شهرسازی بر اساس قانون، وظیفه نظارت بر ساخت‌و‌ساز را به عهده دارد، اما این نظارت‌ها به صورت کلی انجام می‌شود و فقط محدود به نما نمی‌شود.