مسابقه در رینگ جادویی

نیلوفر ذوالفقاری

از همان روزها که تماشاگران تلویزیون منتظر شروع «مسابقه هفته» بودند تا ساعتی با تماشای رقابت شرکت‌کننده‌ها و اجرای جذاب منوچهر نوذری سرگرم شوند تا همین حالا که هر کدام از شبکه‌های تلویزیونی ساعت‌هایی از آنتن پخش خود را به مسابقه اختصاص می‌دهد، مسابقه همیشه از پربیننده‌ترین و سرگرم‌کننده‌ترین برنامه‌های جعبه جادویی بوده است. جذابیت این نوع برنامه‌های تلویزیونی تا آن اندازه است که خط اصلی قصه فیلم معروف و اسکاری «میلیونر زاغه‌نشین» از همین‌جا شروع می‌شود. انگار رقابت جلوی دوربین‌های تلویزیون هیچ‌وقت تکراری نمی‌شود. این روزها مثل همیشه مسابقه‌های متنوعی از تلویزیون پخش می‌شوند اما شبکه‌های 3 و 5 با روی آنتن فرستادن مسابقه‌های «برنده باش» و «پنج‌ ستاره»، موفق شده‌اند توجه مخاطبان زیادی را جلب کنند؛ مسابقه‌هایی که اجرا را به جای مجریان همیشگی تلویزیون، به سوپراستارهای دنیای سینما سپرده‌اند و البته حاشیه‌های زیادی هم داشته‌اند.

روی خط تکراری‌ها
وقتی نخستین مسابقه در ایران از تلویزیون پخش شد، حتی تماشای تلویزیون چندان فراگیر نبود چه برسد به اینکه برنامه‌ای جدید با ساختار مسابقه‌ای مورد توجه قرار بگیرد. اما به هر حال عنوان نخستین مسابقه تلویزیونی ایران به «نقاب سیاه» داده می‌شود که در سال 1340 روی آنتن رفت. البته برای بسیاری از ما هنوز نخستین و چه بسا جذاب‌ترین مسابقه تلویزیونی، همان «مسابقه هفته» معروف با اجرای منوچهر نوذری است. مسابقه‌ها از همان زمان به شکل سنجش میزان اطلاعات عمومی شرکت‌کننده‌ها و در فضای استودیویی ساخته می‌شد. بعدها مدل‌های دیگری از مسابقه هم ساخته شدند که قرار بود هیجان‌انگیزتر باشند اما در نهایت هنوز هم مسابقه‌های سؤال و جوابی با همان الگوی تکراری ساخته می‌شوند؛ مسابقه‌هایی که معمولا از نمونه‌های خارجی کپی‌برداری شده و در مرحله بعد آنقدر تکراری می‌شوند که برای مخاطبان جذابیت ندارند. «برنده‌باش» و «پنج‌ستاره» هم با همین الگو ساخته شده‌اند اما تلاش کرده‌اند با اضافه کردن چاشنی‌های جدید و نوآوری، بینندگان تلویزیون را با نشستن پای مسابقات تلویزیونی آشتی دهند. اصلی‌ترین چاشنی آنها هم، استفاده از چهره‌های شناخته‌شده دنیای بازیگری به‌عنوان مجری مسابقه‌هاست.

بازیگران مجری، مجریان بازیگر
مجری مسابقه تلویزیونی آنقدر با بینندگان در ارتباط است که گاهی اصلا مسابقه را به نام او می‌شناسند. شاید این یکی از دلایلی باشد که باعث می‌شود بازیگران تصمیم بگیرند شانس خود را به‌عنوان مجری هم جلوی دوربین امتحان کنند. داریوش ارجمند، شهاب حسینی، فرزاد حسنی، رامبد جوان، احسان کرمی، امیرحسین مدرس و مهران مدیری، مجریانی هستند که از دنیای بازیگری وارد مجری‌گری شدند، هرچند که اجرای مسابقه‌ای را برعهده نداشته‌اند. چند سالی است که بازیگران بیشتری سراغ اجرای مسابقه رفته‌اند. نمونه آشنای این روزها، پژمان بازغی است که سال‌ها بعد از شروع حرفه بازیگری، حالا مسابقه «کودک‌شو» را اجرا می‌کند. مسابقه‌های پرطرفدار این شب‌ها هم، برگ برنده خود را استفاده از بازیگران محبوب به‌عنوان مجری می‌دانند. «برنده باش» نخستین تجربه حضور محمدرضا گلزار در تلویزیون است که با مجری‌گری شروع شده است. «پنج ستاره» هم تصمیم گرفته بعد از سری اول با مجری‌گری اشکان خطیبی، اجرای مسابقه را به بازیگری مثل حمید گودرزی بسپارد. شاید در نگاه اول این انتخاب‌ها هوشمندانه به‌نظر برسند و باعث جذب مخاطب شوند، اما حجم زیادی از حاشیه‌ها و انتقادها هم تأثیر حضور این مجریان بازیگر یا بازیگران مجری است.


با حال و هوای خیلی تخصصی!
در کنار مسابقه‌هایی که شرکت در آنها پیش‌نیاز خاصی لازم نداشت، مسابقه‌هایی هم ساخته شدند که شرکت‌کنندگان ناچار بودند فقط وقتی برای شرکت در آنها داوطلب شوند که تخصصی در حوزه آن داشته باشند. در مسابقه «مشاعره ایران» گروه‌هایی از همه استان‌ها شرکت کردند که اهل شعر و شاعری بودند. این مسابقه در مرحله‌بندی مقدماتی، نیمه‌نهایی و نهایی اجرا شد و اسماعیل آذر اجرای آن را برعهده داشت. از طرف دیگر برنامه‌های آشپزی در سال‌های اخیر رشد چشمگیری در تلویزیون داشته و پای ثابت اغلب شبکه‌ها بوده‌ است. مسابقاتی هم با محوریت آن تدارک دیده شده که «دستپخت‌های خودمانی» یکی از شاخص‌ترین آنها به‌حساب می‌آید. در هر قسمت از این برنامه 2 چهره شناخته‌شده از حوزه‌های ورزش و سینما و تلویزیون در کنار هم قرار گرفته و به مسابقه آشپزی می‌پردازند. «شام ایرانی» در شبکه نمایش خانگی هم نمونه‌ای از همین مسابقه آشپزی، این بار با شرکت ستاره‌های سینما و دنیای ورزش بود. علاقه‌مندان به دوبله هم در مسابقه‌ای به نام «جادوی صدا» توانایی‌های خود را در این حوزه محک زدند. مسابقه‌ای که در آن شرکت‌کنندگان در گروه‌های مختلف به رقابت با یکدیگر پرداخته و کارشان مورد داوری گروهی از بهترین‌های دوبله ایران قرار می‌گرفت.شبکه چهار هم مسابقه «چهار، دو، سه، یک» را تدارک دید و روانه آنتن کرد که محوریت آن را حوزه جذاب سینما بود. در این مسابقه 42قسمتی، شرکت‌کنندگان در رشته‌های بازیگری، خلاقیت نمایشی، کارگردانی، تحلیل فیلم، پانتومیم، نمایشنامه‌خوانی و تدوین با یکدیگر مسابقه داده که یک هیأت داوری 3نفره شامل کارگردان، بازیگر و منتقد به ارزیابی کار آنها می‌پرداخت.

  یک مسابقه در دل برنامه‌ای محبوب
رقابت آنقدر جذاب هست که حتی سازندگان برنامه‌های تلویزیونی با ساختارهای متفاوت هم تصمیم بگیرند بخش مسابقه را به برنامه خود اضافه کنند. مثلا مسابقه پیامکی برنامه محبوب «نود» از پرطرفدارترین بخش‌های این برنامه بود که هر هفته رکورد دریافت پیامک در برنامه‌های تلویزیونی را جا به جا می‌کرد. «هفت» با اجرای فریدون جیرانی، محمود گبرلو و بهروز افخمی در سه دوره مختلف زمانی هم یکی از برنامه‌هایی بود که بخشی از زمان خود را به مسابقه اختصاص داد. این مسابقه‌ها پیامکی بودند اما رامبد جوان در برنامه «خندوانه» پا را فراتر گذاشت و مسابقه جذابی را با عنوان« خنداننده شو» تدارک دید که در آن هم بین شرکت‌کنندگان رقابتی برپا بود و هم مخاطبان را به شرکت در مسابقه‌ای پیامکی برای تعیین بهترین نفر هر بخش از مسابقه فرامی‌خواند.

  شرکت‌کننده‌ها چطور انتخاب می‌شوند؟ 
یکی از نخستین سؤالاتی که در ذهن بینندگان شکل می‌گیرد این است که شرکت‌کنندگان چطور به مسابقه راه پیدا می‌کنند؟ همه‌‌چیز از یک اپلیکیشن آغاز می‌شود. با فرستادن پیامک به این برنامه، لینک یک اپلیکیشن برای نصب ارسال می‌شود و پس از نصب اپلیکیشن باید سؤالات متعددی را جواب دهید و بکوشید با پاسخ به سؤالات بیشتر صدرنشین شوید. 8 نفر اول رده‌بندی این اپلیکیشن که بیشترین تعداد پرسش‌ها را در هر هفته پاسخ داده باشند، به این برنامه دعوت می‌شوند و برای شرکت در مسابقه با هم رقابت می‌کنند. در عین حال، 300 نفر از آنهایی که حداقل یک کد قرعه‌کشی به دست آورده‌اند، تصادفی و با قرعه به این برنامه به‌عنوان تماشاگر دعوت می‌شوند.کسب حداقل یک کد قرعه کشی برابر با داشتن 1000امتیاز شرط حضور در قرعه کشی مسابقه برنده باش است و در پایان هر هفته و پس از انتخاب افراد برتر، کدهای قرعه کشی تا پایان فصل در حساب شما مانده و امتیازات شما صفر می‌شود تا در هفته بعدی شانس برای تمامی کاربران برابر باشد. در پایان هر فصل، یک قرعه‌کشی بین کاربران انجام خواهد شد که جوایز آن از شبکه سوم سیما اعلام عمومی می‌شود. حالا اگر 5 سؤال را پیاپی اشتباه جواب دادید و دیگر فرصتی ندارید، می‌توانید سؤال بخرید و به سرعت در رده بندی بالا بروید. سازندگان این مسابقه بسته‌های 2500 تومانی تا 20 هزار تومانی را عرضه کرده‌اند که متناسب با قیمت، 30 تا 1440 سؤال را به راحتی به دست می‌آورید. اگر همه 1440 سؤال را بی‌پاسخ بگذارید نیز 28800 امتیاز به دست می‌آورید و با خرید بسته‌های بیشتری شانس بیشتری نسبت به دیگران خواهید داشت.



حاشیه‌های مسابقات گلزار و گودرزی همچنان ادامه دارد
گران‌ترین دستمزد تاریخ تلویزیون
مگر می‌شود تلویزیون همزمان دو مسابقه پرطرفدار را روی آنتن بفرستد و حاشیه‌ها شروع نشود؟ همزمان با شروع پخش برنده باش، حمید گودرزی از رقیب شبکه سه انتقاد کرده و گفته بود مسابقه تلویزیونی گلزار، کپی از ایده آنهاست که دومین فصل پخش را می‌گذراند. البته پیش از این هم از «برنده باش» با عنوان کپی نمونه خارجی مسابقه که فیلم «میلیونر زاغه‌نشین» براساس آن ساخته شده و اسکارها را درو کرده بود، نام می‌بردند. کمی بعد ویدئویی از مسابقه پنج‌ستاره در فضای مجازی پخش شد که نشان می‌داد یکی از مهمان‌ها، از دوستان کارگردان مسابقه و نه مخاطبان عادی برنامه بوده است. جالب اینکه در ویدئویی که به‌عنوان رسوایی تلویزیون در فضای مجازی دست به دست می‌شود، تصاویری به نمایش درمی‌آید که به مهمان برنامه که از پس پاسخ دادن به سؤال ۱۰۰هزارتومانی برنمی‌آید، چندبار شانس پاسخگویی داده می‌شود اما باز هم او موفق نمی‌شود. بسیاری ‌ساخت و انتشار آن را بی‌ربط به عوامل مسابقه رقیب (برنده‌باش) نمی‌دانند. از طرف دیگر، برنامه برنده‌‌باش با اجرای محمدرضا گلزار در اتفاقی عجیب، شرکت‌کننده‌های قسمت دومش منوچهر هادی، کارگردان سرشناس کارهای اخیر گلزار و همسرش یکتا ناصر بودند؛ کسی که در این مسابقه جایزه ۱۰۰ میلیون تومانی را برنده شد. ابهام‌ها و شایعاتی هم درباره یکی از شرکت‌کننده‌های برنامه اول که ۸۰ میلیون تومان برنده شد، وجود دارد. 
شرکت‌کننده‌ای که می‌گویند به یکی از اسپانسرها مرتبط است و گلزار هم در طول مسابقه او را آقای دکتر خطاب می‌کند. دستمزدی که گلزار برای این مسابقه دریافت کرده آنقدر مورد حدس و گمان قرار گرفت که هفته گذشته او را به واکنش واداشت. بسیاری از افراد معتقدند گران‌ترین دستمزد تاریخ تلویزیون برای اجرای این مسابقه به گلزار داده شده است. در سوی دیگر اجرای گودرزی با انتقادات فراوانی همراه بوده است. مخاطبان معتقدند رفتار او با شرکت‌کنندگان در بعضی مواقع به جای شوخی، شکل توهین‌آمیز به‌خود می‌گیرد. مدتی قبل هم ویدئویی از رفتار تند او با شرکت‌کننده‌ای که راهنمایی مجری را نپذیرفته بود دست به دست شد و دوباره صدای منتقدان را بلند کرد.

تلویزیون و مسابقه‌های خاطره‌انگیزش
از مسابقه محله تاکشف راز سیب


  مسابقه هفته


یکی از ماندگارترین مسابقه‌های تلویزیونی که همچنان در ذهن علاقه‌مندان برنامه‌های تلویزیونی دهه 70 جای دارد، «مسابقه هفته» با اجرای مرحوم منوچهر نوذری است. او که سابقه سال‌ها کار در دوبله، کارگردانی و بازی در نمایش‌های رادیویی را داشت، انتخاب خوبی برای اجرای یک مسابقه تلویزیونی متکی بر معلومات عمومی شرکت‌کنندگان بود.در عین حال شوخی‌های بانمک نوذری هم به کمک این مسابقه آمده و آن را از حالت خشک و یکنواخت خارج می‌کرد. یکی دیگر از بخش‌های بسیار جذاب مسابقه هفته به پخش بخشی از یک فیلم کلاسیک تاریخ سینما اختصاص داشت که برای دوستداران سینما در دهه 70 بسیار جذاب بود. تکیه‌کلام مشهور نوذری (اونی که تو فیلم بود رو بگو)، مربوط به همین بخش است. از نکات جالب و خاطره‌انگیز مسابقه هفته، حضورعادل فردوسی‌پور بود که در یکی از دوره‌های مسابقه هفته به‌عنوان شرکت‌کننده در برابر نوذری قرار گرفت.

  هوشیار و بیدار


دهه 60 در حوزه برنامه‌های کودک و نوجوان می‌توان ردپای مسابقات را پیدا کرد که یکی از مهم‌ترین و پربیننده‌ترین‌ آنها جنگ تلویزیونی «هوشیار و بیدار» بود. برنامه‌ای با حضور علیرضا خمسه و زنده‌یاد محسن یوسف‌بیک که در آیتم‌های نمایشی آن بازی می‌کردند. مسابقات کوچک و سرگرم‌کننده‌ای هم برای حاضران در استودیو تدارک دیده شده بود که یکی از آنها رد کردن یک وسیله فلزی دسته‌دار از لابه‌لای سیم‌های مفتول پیچیده شده در هم بود که تمرکز شرکت‌کنندگان را به چالش می‌کشید.

  مردان آهنین


تا قبل از مردان آهنین، رقابت ورزشی حضور کم‌رنگی در مسابقات تلویزیونی داشت اما این مسابقه نوآورانه در دهه 80 یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌های شبکه سه سیما لقب گرفت. در این برنامه تعدادی از ورزشکاران حوزه بدنسازی و پاورلیفتینگ ایران که برخی از آنها هم مدال‌های جهانی و آسیایی دارند، به رقابت با یکدیگر در مراحل مختلف می‌پرداختند.در طراحی بخش‌های مختلف مسابقه مردان آهنین، از بخش‌های مسابقات جهانی بهره گرفته شد. مردان آهنین آنقدر محبوب شد که توانست آنتن نوروزی شبکه سه سیما را چند سال پیاپی در اختیار داشته باشد.


  ضد گلوله


شبکه نسیم از آنجا که قرار است شبکه نشاط و سرگرمی باشد، انتخاب‌های متعددی برای ساخت مسابقات متنوع دارد. «هوش برتر» یکی از این مسابقات است که از نظر ظاهر و فرم شباهت زیادی به مسابقات معلومات عمومی‌محور دهه 60 دارد. کیفیت سؤالات طرح شده یکی از ویژگی‌های این مسابقه است، سؤالاتی که آسان نبوده و هوش و معلومات فرد شرکت‌کننده را به چالشی سخت می‌کشد. در سری نخست، امیرحسین مدرس مجری هوش برتر و در سری دوم هم افشین زی‌نوری اجرا را به‌عهده گرفت. شبکه نسیم «ضد‌گلوله» و «خانواده با حال» را هم روی آنتن برده که اولی ساختار جوان‌پسندتری داشته و مراحل گوناگون آن نیاز به مهارت‌های جسمی و فکری دارد.اما خانواده باحال شباهت‌های زیادی به بسیاری از مسابقات تلویزیونی دارد.


  مسابقه محله


در میانه دهه 70 مسابقه‌ «راز سیب» روی آنتن رفت که مورد توجه مخاطبان قرار گرفت. مسابقه‌ای برگرفته از مسابقات هیجان‌انگیز شبکه‌های تلویزیونی جهانی که اجرای آن را 2 بازیگر سینما و تلویزیون (فرهاد جم و مهسا مهجور) به‌عهده داشتند. در هر بخش از راز سیب یک معما مطرح شده و شرکت‌کنندگان باید با تکیه بر هوش و مهارت‌های فردی و گروهی آن را حل می‌کردند و وارد مرحله بعد می‌شدند. پس از افتتاح شبکه تهران، مسابقه‌ای با عنوان «مسابقه بزرگ» روی آنتن رفت که موفق به جذب مخاطبانی میلیونی شد. در این دهه، برنامه‌های کودک و نوجوان هم از مسابقه بی‌نصیب نماندند،  مسابقه محله یکی از شاخص‌ترین آنهاست که سال‌ها بخشی از برنامه کودک صبحگاهی جمعه‌ها را به‌خود اختصاص داده. مسابقه محله شکل ساده‌ای دارد که در هر قسمت از آن مسعود روشن‌پژوه به‌عنوان مجری به محله‌های مختلف شهر می‌رود.